Download 1ª Declinación: rosa, rosae
Document related concepts
no text concepts found
Transcript
MORFOLOGÍA NOMINAL 1ª Declinación: rosa, rosae SINGULAR ros -a ros -a ros -am ros -ae ros -ae ros -a PLURAL Nom ros -ae Voc ros -ae Acus ros -as Gen ros -arum Dat ros -is Abl ros -is La forman nombres y adjetivos de género femenino. Sólo son masculinos los nauta, ae (marinero); poeta, ae (poeta); agricola, ae (agricultor) 2ª Declinación: dominus, domini; puer, pueri; templum, templi NOMBRES MASCULINOS NOMBRES NEUTROS SINGULAR PLURAL SINGULAR PLURAL domin-us/pu-er Nom domin-i/puer-i templ-um Nom templ-a domin-e/pu-er Voc domin-i/puer-i templ-um Voc templ-a domin-um/puer-um Acus domin-os/puer-os templ-um Acus templ-a domin-i/puer-i Gen domin-orum/puer-orum templ-i Gen templ-orum domin-o/puer-o Dat domin-is/puer-is templ-o Dat templ-is domin-o/puer-o Abl domin-is/puer-is templ-o Abl templ-is La forman nombres y adjetivos de género masculino y neutro (que siempre hacen el nom. en –um) Solo son femeninos los nombres de árbol con nom. en –us: pinus,i; quercus, i... 3ª declinación. Tema consonante: princeps, principis Está formada por nombres y adjetivos de género masculino, femenino y neutro Temas en consonante. Clasificación Labiales (b, p) Plebs,plebis / Princeps,ipis (se mantiene la labial) Oclusiva Guturales (g, c) Rex,regis/ Dux,ducis (c, g + s > x) Dentales (d, t) Pes,pedis/ Custos,odis (dentales ante –s desaparecen) Líquida (l, r) Consul,ulis/ Mulier,eris (no toman -s en el nominativo) Nasal (n) Homo,inis (no toman –s y cae la nasal) Silbantes (s) Honos,oris (no toman –s; La -s- intervocálica > -r- (rotacismo) ) NOMBRES MASCULINOS Y FEMENINOS NOMBRES NEUTROS SINGULAR PLURAL SINGULAR PLURAL -s / Ø Nom -es -s / Ø Nom -a -s / Ø Voc -es -s / Ø Voc -a -em Acus -es -s / Ø Acus -a -is Gen -um -is Gen -um -i Dat -ibus -i Dat -ibus -e Abl -ibus -e Abl -ibus 1 princeps pincip-em pincip-is pincip-i pincip-e Princeps,ipis Nom/Voc Acus Gen Dat Abl pincip-es pincip-es pincip-um pincip-ibus pincip-ibus rex reg-em reg-is reg-i reg-e Rex,regis Nom/Voc Acus Gen Dat Abl reg-es reg-es reg-um reg-ibus reg-ibus pes ped-em ped-is ped-i ped-e Pes,pedis Nom/Voc Acus Gen Dat Abl ped-es ped-es ped-um ped-ibus ped-ibus consul consul onsul-is consul-i consul-e Consul,is Nom/Voc Acus Gen Dat Abl consul-es consul-es consul-um consul-ibus consul-ibus homo homin-em homin-is homin-i homin-e Homo, inis Nom/Voc Acus Gen Dat Abl tempus tempus tempor-is tempor-i tempor-e Tempus,oris (n) Nom/Voc Acus Gen Dat Abl tempor-a tempor-a tempor-um tempor-ibus tempor-ibus homin-es homin-es homin-um homin-ibus homin-ibus 3ª Declinación. Tema en –i y tema mixtos Tema en –i Pertenecen a este grupo sustantivos y adjetivos de género masculino, femenino y neutro. Se caracterizan porque en algunos casos aparece ante la desinencia la vocal –i Masculino y Femenino Singular Plural -is/-es -es -is/-es -es -em -es -is -ium -i -ibus -e -ibus Nom Voc Acus Gen Dat Abl Neutro * Singular Plural -e -ia -e -ia -e -ia -is -ium -i -ibus -i -ibus *Pertenecen a este grupo palabras acabadas en –al (animal,alis) y –ar (exemplar,aris) Diferencias entre los Temas en consonante y los temas en vocal: Temas en consonante Temas en vocal -no tienen el mismo nº de sílabas en Nom y Gen -tienen el mismo nº de sílabas en Nom y Gen -Genitivo pl. en –um -Genitivo pl. en –ium -Ablativo sg. Neutro en –e -Ablativo sg. Neutro en –i -Nom, Voc, Acus pl. neutro en -a -Nom, Voc, Acus pl. neutro en -ia Temas mixtos Pertenecen a este grupo palabras que no tienen el mismo nº de sílabas en Nom y Gen (tema consonante) pero se declinan como un tema en –i. Se las distingue porque en el Genitivo de la enunciación presentan delante de la desinencia dos consonantes seguidas: urbs, urbis; arx, arcis; dens, dentis... 2 nub-es nub-em nub-is nub-i nub-e Nubes,is Nom/Voc Acus Gen Dat Abl nub-es nub-es nub-ium nub-ibus nub-ibus urbs urb-em urb-is urb-i urb-e Urbs,urbis Nom/Voc Acus Gen Dat Abl urb-es urb-es urb-ium urb-ibus urb-ibus mare mare mar-is mar-i mar-i Mare,is Nom/Voc Acus Gen Dat Abl mar-ia mar-ia mar-ium mar-ibus mar-ibus 4ª Declinación: exercitus, exercius; cornu, cornus Está formada por sustantivos de género masculino, femenino y neutro. No hay adjetivos. La vocal que la identifica es la –u. Esta declinación distingue en sus desinencias el neutro. Masculino y Femenino Singular Plural exercit-us exercit-us exrcit-us exercit -us exerct-um exercit -us exercit-us exercit -uum exrcit-ui exercit -ibus exrcit-u exercit -ibus Nom Voc Acus Gen Dat Abl Neutro* Singular Plural corn-u corn -ua corn -u corn -ua corn -u corn -ua corn -us corn -uum corn -ui corn -ibus corn -u corn -ibus Algunas palabras que Dat-Abl plural pueden presentar coincidencia con otras de la 3ª Declinación, sustituyen la desinencia –ibus por –ubus: arcus,us (arcubus); artus,us (artubus)... 5ª Declinación: dies, diei Está formada por nombres femeninos (solamente dies,ei puede tener género masculino o femenino). Sólo presentan declinación en plural las palabras res,rei; dies, diei, todas las demás sólo se pueden declinar en singular. No hay adjetivos. Res, rei Singular res res rem rei rei re Nom Voc Acus Gen Dat Abl Plural res res res rerum rebus rebus 3 ADJETIVOS DE LA 1ª y 2ª DECLINACIÓN Forman adjetivos del género masculino, femenino y neutro. Presentan en Nominativo una terminación para cada género: Masculino bonus bone bonum boni bono bono Singular Femenino bona bona bonam bonae bonae bona Neutro bonum bonum bonum boni bono bono Masculino miser miser miserum miseri misero misero Singular Femenino misera misera miseram miserae miserae misera Neutro miserum miserum miserum miseri misero misero Nom Voc Acus Gen Dat Abl Masculino boni boni bonos bonorum bonis bonis Plural Femenino bonae bonae bonas bonarum bonis bonis Nom Voc Acus Gen Dat Abl Masculino miseri miseri miseros miserorum miseris miseris Plural Femenino miserae miserae miseras miserarum miseris miseris Neutro bona bona bona bonarum bonis bonis Neutro misera misera misera miserorum miseris miseris ADJETIVOS DE LA 3ª DECLINACIÓN Adjetivos de tema consonante: se declinan como los temas en consonante, es decir, con las desinencias puras. Sólo hay 3: pauper,eris (pobre), rico (dives,itis), viejo (vetus,eris): Singular pauper pauper pauer-em pauper pauper-is pauper-i pauper-e Plural Nom/Voc pauper-es pauper-a Acus pauper-es pauper-a Gen pauper-um Dat pauper-ibus Abl pauper-ibus Adjetivos de tema en –i: se declinan como los temas en –i: o Gen pl –ium o Nom-voc-acus pl. neutro –ia o Abl sg –i (para todos los géneros) Hay tres tipos según la terminación del nominativo singular: o Tres terminaciones, una para cada género acer, acris, acre o Dos terminaciones, masculino-femenino y neutro fortis, forte o Una terminación, masculino-femenino-neutro felix,icis / sapiens,ntis 4 Tres terminaciones Casos Singular Masc Fem Neutr Nom-voc acer acris acre Acus acr-em acr-em acre Gen acr-is Dat acr-i Abl acr-i Dos terminaciones Singular Masc-fem Neutro fort-is forte fort-em forte fort-is fort-i fort-i Una terminación Singular Masc-fem Neutro felix felix felic-em felix felic-is felic-i felic-i Tres terminaciones Plural Masc Fem Neutr Nom-voc acr-es acr-es acr-ia Acus acr-es acr-es acr-ia Gen acr-ium Dat acr-ibus Abl acr-ibus Dos terminaciones Plural Masc-fem Neutro fort-es fort-ia fort-es fort-ia fort-ium fort-ibus fort-ibus Una terminación Plural Masc-fem Neutro felic-es felic-ia felic-es felic-ia felic-ium felic-ibus felic-ibus Casos Grados del Adjetivo 1-Positivo: es el adjetivo puro. Indica cualidad sin más: utilis,e; durus,a,um; duplex,icis... 2-Comparativo: expresa una cualidad que se posee en igual, mayor o menor grado que el término de la comparación. En latín se puede expresar usando adverbios comparativos: -igualdad: tam...quam (Petrus tam altus quam Antonius est) -superioridad: magis/plus...quam (Petrus magis –plus- altus quam Antonius est) -inferioridad: minus...quam (Petrus minus altus quam Antonius est) El comparativo de superioridad se puede expresar también añadiendo al adjetivo unos morfemas que indican este valor (lo mismo sucede en español cuando decimos esta casa es mayor que la mía). Estos morfemas son –ior (para masculino y femenino), -ius (para neutro) y se pueden añadir a cualquier adjetivo, se declinan por la 3ª declinación de tema consonante: altus,a,um : altior, altius debilis,e : debilior, debilius miser,a,um : miserior, miserius pauper, eris : pauperior,ius pulcher,chra,chrum: pulchrior, pulchrius prudens,ntis : prudentior, prudentius Excepción: los siguientes adjetivos son irregulares y cambian la raíz: bonus,a,um : melior, melius malus,a,um : peior, peius magnus,a,um : maior, maius parvus,a,um : minor, minus Paradigma de los adjetivos comparativos: masculino-femenino alt-ior alt-oir-em alt-ior-is alt-ior-i alt-ior-e neutro alt-ius alt-ius Nom-Voc Acus Gen Dat Abl masculino-femenino neutro alt-ior-es alt-ior-a alt-ior-es alt-ior-a alt-ior-um alt-ior-ibus alt-ior-ibus 5 Sintaxis del comparativo En el comparativo (sea de igualdad, inferioridad o superioridad) hay dos términos de la comparación: Primer término Segundo término Tam Magis/plus Quam Minus -ior/-ius Quam (Petrus altior quam Antonius est) Ablativo (Petrus altior Antonio est) 3-Superlativo: expresa una cualidad que se posee en grado máximo. Se forma añadiendo a la raíz del adjetivo positivo los siguientes morfemas: -issimus,a,um (en general, a todos los adjetivos) -errimus,a,um (solo a adjetivos terminados en –er: tener,a,um : tenerrimus,a,um) -illimus,a,um (solo a adjetivos terminados en –lis: habilis,e : habillimus,a,um) Excepción: los siguientes adjetivos no añaden los morfemas anteriores, son irregulares y cambian la raíz: bonus,a,um : optimus,a,um malus,a,um : pessimus,a,um magnus,a,um : maximus,a,um parvus,a,um : minimus,a,um Sintaxis del superlativo Es absoluto si expresa cualidad en grado máximo (Petrus altissimus est), es relativo si esa cualidad se limita utilizando un genitivo (Petrus altissimus discipulorum est), e/ex + ablativo (Petrus altissimus e discipulis est), inter + acusativo (Petrus altissimus inter discipulos est) Formación de Adverbios derivados Los adverbios de modo derivados de adjetivos se forman añadiendo unos sufijos determinados según sea el adjetivo que sirva como base: Adjetivo base Tipo altus,a,um/altissimus,a,um Tipo miser,a,um/miesrrimus,a,um Tipo fortis,e Tipo felix,icis Tipo acrior,ius Morfema -e/-o -ter -ius Adverbio derivado Alte/alto altissime/altissimo Misere/misero miserrime/miserrimo Fortiter Feliciter Acrius 6