Download Symbol The Key of the World in prayer carpets

TELMAN İBRAHİMOV
Symbol "The Key of the World" in prayer carpets
For a person praying, the prayer carpet is a symbolic mosque. According to
the Islamic tradition - the mosque is the House of Allah. "The House of Allah" in
Arabic - Beitullah. Simultaneously, Beitullah is the second name of the sacred
Kaaba in Mecca.
Images of a cube-shaped motif are found in the mihrab arches of some
prayer carpets. Along with them, there are prayer carpets, in which there is a
symbolic image not only of the cube-shaped Kaaba, but of the entire sacred
complex of Mecca. These prayer carpets are spread in the 15-18 centuries. At the
end of the 19th century, figurative (realistic) images of the sacred Kaaba and the
Mosque appeared on the prayer carpets, which was caused by the appearance of
photography.
But the earliest images of the complex of the sacred Kaaba are on the
Ottoman carpets of Anatolia and Safavid carpets. These images mimic the existing
images of the complex of the sacred Kaaba in manuscript books and miniatures.
Similar images are also available on the tiles of mosques of this time. Images of
the sacred complex of the kaba are also found in the drawings of European
travelers who visited Mecca.
But more often, such symbolic images are found in prayer carpets.
To understand the symbolism and content of these images, one must see
images showing the real location of all the buildings surrounding the sacred Kaaba.
Realistic drawings and plans of the Kaaba complex of the 15th - 18th centuries
show that all the facilities of the complex in the plan fit into a figure resembling a
keyhole.
In the Muslim tradition, Allah is the "Key of the whole world." Kaaba is the
house of Allah. Therefore, it is in it that there is both a key and a keyhole.
A schematic figure of the Kaaba complex, depicted on a plane, forms a figure
resembling a keyhole. This image of a symbolic keyhole is on prayer carpets.
A person praying on such a prayer carpet had a chance to open the symbolic
door of the house of Allah with the "key" that Allah himself was.
The symbolism of the sacred complex of the Kaaba predetermined the
appearance on the prayer carpets of that same "keyhole", the key to which was
Allah.
Telman İbrahimov
NAMAZLIQ XAÇALARINDA “DÜNYA AÇARI” SİMVOLU
Namaz xalçası və onun dizaynı həmin xalça üzərində ibadət edən üçün
simvolik məsciddir. Simvolik Məscidin “virtual” mehrabı namazlıq xalça üzərində
təsvir olunmuş real mehrab tağı ilə “birləşərək”, möminin - özünü “Beytullah”da
(ərəb: əl-Beyt - Ev) -“Allah evində” təsəvvür etməsinə kömək etmişdir. Beytullah
(Allah evi, məscid) mənaları ilə bərabər KƏƏBƏ-nin də digər adıdır.
Bildiyimiz kimi, Kəəbə - kub şəklindədir. Namazlıq xalçalarında kuba oxşar
həndəsi fiqur təsvirinə bir o qədər rast gəlinmir. Yalnız nadir
namazlıqlarda
mehrab tağının içində kubik formanın şərti təsvirinə rast gəlinir.
Bununla belə, bütöv Kəəbə kompleksinin simvolik təsviri olan namazlıqlar
da var və onlar əsasən XV-XVIII ə.ə. aiddirlər.
XIX ə. sonu – XX ə. əvvəlində Kəəbə kompleksinin fiqurativ(realistik)
təsviri olan namazlıqlar da meydana gəlir. Lakin onlar “simvolik tərzdə” deyil,
“təsviri (fotoqrafik) ifadə vasitələri ilə Allahın evini təsvir etməyə üstünlük
vermişlər (Belə xalça təsvirlərinə fotoqrafiyanın bu dövrdə kəşfi təsir edib).
Kəəbənin simvolik təsvirini namazlıqlarda “görmək” üçün Kəəbənin XY –
XIX əsrin əvvəli ərzində dəfələrlə dəyişən quruluş variantlarını nəzərdən keçirmək
lazımdır. Kəəbənin quruluşu zaman-zaman dəyişərək, onu ziyarət edənlərin
sözlərinə, təsvirlərinə əsasən, həm dövr namazlıq xalçalarında simvolik səpgidə
əks olunur.
Bildiyimiz kimi, namazlıq xalçalarında mehrab tağının müxtəlif variantlarına
rast gəlinir. Bu variantların bəziləri bilavasitə dini memarlıqda olan real formaları
təqlid edir, digərləri isə - şərti mehrab təsviri kimi namazlıq xalçalarda yer alır.
Kəəbə - Allahın evi kimi dərk olduqdan, onun məkanda quruluşu da ilahi
simvolik məna kəsb edən formada həll olmuşdur. Bu dini-simvolik məna Allahın
transsendentliyi(təcrübi, məntiqi biliklə dərk olunmayan, onlara sığmayan) ilə
bərabər - “Dünya açarı”nın da ONDA olması ideyasından bəhrələnir.
Osmanlı və Səfəvi dövrü kitab miniatürlərində, məscid kaşılarında, həm
dövr Avropa səyyahların səyahət təsvirlərində rast gəlinən Kəəbə kompleksinin
təsvirləri – belə namazlıq xalçalarında olan Beytullah(Kəəbə) simvolik təsvirini
“görməkdə” yardımçı ola bilər.
Həmin namazlıq xalçalarında olan Mehrab kompozisiyasını həm dövr Kəəbə
kompleksinin təsvirləri ilə müqayisə etdikdə məlum olur ki, namazlıqlar elə həmin
kompleksi şərti və dekorativ tərzdə təsvir etmişlər. Onlarda Kəəbənin yalnız kub
formalı binası deyil, bütöv dini kompleksin sxematik quruluşu öz əksini tapmışdır.
XV – XVIII əsrlər və qismən - XX əsrin ortalarına kimi ilkin variantda
saxlanılan Kəəbə komleksinin məkanda sxematik quruluşu - qıfılın açar dəliyi
formasına bənzəmişdir. Kəəbənin şərq tərəfində olan yarım dairə şəklində qədim
divar (bu gün də qalmaqdadır) Kəəbənin kub gövdəsi ilə uzlaşaraq, planda (göydən
baxanda) – qıfılın açar dəliyi formasına oxşarlığını görmək mümkündür. İslam dini
simvolizminə əsasən, Allaha açılan qapıların “açar dəliyi” - məhz Kəəbədir.
“Dünya Açarı” ideyasını əks edən Kəəbənin simvolik quruluşu namazlıq
xalçalarında əks olunmuş mehrab formasında müvafiq əksini tapır. Qapı qıfılının
“açar dəliyini” təqlid edən mehrab quruluşu həm dövr olan Kəəbə kompleksi
quruluşunu, namazlıq xalçaların mehrab quruluşunda təqlid edərək, bu simvolu
kanonlaşdırır.
“Dünyanın Açarı” kimi simvolik məna kəsb edən Allah və onun Evi(Kəəbə,
Beytullah), namazlıq xalçalarında simvolik tərzdə təsvir olunmuş, “açar dəliyi”
formasını mənalandırmış və ibadət edəni - o simvolik qapının simvolik qıfılını,
simvolik açar vasitəsilə açacağına inamını əks etmişdir.
Ибрагимов Тельман
Символ « Ключ мира» в молитвенных коврах намазлык
Для молящегося человека, молитвенный ковер представляет собой
символическую мечеть. По Исламской традиции – мечеть является Домом
Аллаха. «Дом Аллаха» на арабском языке - Бейтуллах. Одновременно,
Бейтуллах это второе название священной Каабы в Мекке.
Изображения кубо-образного мотива встречаются в михрабных арках
некоторых молитвенных ковров. Наряду с ними, имеются молитвенные
ковры, в которых имеется символическое изображение не только кубообразной Каабы, но и всего священного комплекса Мекки. Эти молитвенные
ковры распространяются в 15-18 веках. В конце 19 века на молитвенных
коврах появляются фигуративные(реалистические) изображения священной
Каабы и Мечети, что было обусловлено появлением фотографии.
Но самые ранние изображения комплекса священной Каабы имеются
на Османских коврах Анатолии и Сефевидских коврах. Эти изображения
имитируют существовавшие изображения комплекса священной Каабы в
рукописных книгах и миниатюрах. Подобные изображения имеются и на
изразцовых плитках мечетей этого времени. Изображения священного
комплекса каабы имеются и в рисунках европейских путешественников,
посетивших Мекку.
Но чаще, такие символические изображения встречаются в
молитвенных коврах.
Чтобы понять символику и содержание этих изображений надо увидеть
изображения, показывающие реальное расположение всех строений,
окружавших священную Каабу.
Реалистические рисунки, чертежи и планы комплекса Каабы 15-18
веков свидетельствуют о том, что все сооружения комплекса в плане
вписывались в фигуру, похожую на замочную скважину.
По мусульманской традиции, Аллах является «Ключом всего Мира».
Кааба является домом Аллаха. Следовательно, именно в нем находится и
ключ и замочная скважина.
Схематическая фигура комплекса Каабы, изображенная на плоскости,
образует фигуру, похожую на замочную скважину. Это изображение
символической замочной скважины имеется на молитвенных коврах.
Человек, молящийся на таком молитвенном ковре, имел шанс открыть
символическую дверь дома Аллаха «ключом», которым являлся сам Аллах.
Символизм священного комплекса Каабы предопределил появление на
молитвенных коврах той самой «замочной скважины», ключом к которой
был Аллах.
ILLUSTRATIONS