Download Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998

Document related concepts
Transcript
Exames de selectividade de
Bioloxía
Anos 1998-2005
1
BIOLOXÍA.SETEMBRO-98.
Pregunta Obligatoria. (2,5 puntos)
Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo
celular. Contesta a las siguientes cuestiones:
a) ¿Qué ocurre en el intervalo de tiempo 2 a 3?.
b) ¿Cómo se denomina la fase que transcurre en
este intervalo?
c) ¿La gráfica corresponde a un ciclo mitótico o a
un ciclo meiótico?. ¿por qué?:
d) ¿Cuáles son las diferencias más destacables
entre mitosis y meiosis?
4n
2n
1
2
3
tiempo
4
5
Bloque I. De las cinco cuestiones , hay que responder sólo a tres cuestiones.
Valoración 4,5 puntos (1,5 p. por cuestión).
I.1) ¿Cómo se define la estructura primaria de una proteína?. ¿Qué tipo de enlace la
caracteriza?. ¿Qué grupos intervienen en el enlace?. ¿Qué se entiende por
desnaturalización de una proteína?. ¿Qué orgánulos están implicados en la síntesis y
empaquetamiento de proteínas?.
I.2) ¿Qué tienen en común los siguientes grupos de estructuras:
a) mitocondrias, cloroplastos y núcleo. b) un polipéptido, un ácido nucleico y un
homopolisacárido. c) linfocitos T, linfocitos B y macrófagos. d) vacuolas, cloroplastos y
pared celular. e) células procariotas, células eucariotas y virus.
I.3) Dibuja la estructura de una mitocondria señalando sus componentes. y los lugares donde
ocurren las diferentes fases de la respiración
I.4) Clasifica las siguientes biomoléculas según su composición: Glucofosfolípido, ribosa,
ATPasa, histona y celulosa. Indica alguna de sus funciones biológicas. ¿Podrías decir en
que estructuras de la células se localizan.
I.5) ¿En qué proceso obtiene una célula más energía, a partir de la glucosa, en la fermentación o en la respiración?. Razona la respuesta. ¿En qué parte de la célula se realizan
cada uno de estos procesos.
Bloque II: Valoración 1,5 p. (0,3 p. x 5 frases). Los alumnos deben elegir un grupo de
términos y agruparlos de tres en tres mediante una frase. No se pueden mezclar
términos de los dos apartados. En caso de que se respondan los dos, se valorará
el primero en responderse.
II.1) Centriolos, membrana tilacoidal, fase luminosa, inmunoglobulinas, ácidos nucleicos,
cilios, polímeros, nucleótidos, lípidos, microtúbulos, fotosistemas, anticuerpos, colesterol,
proteínas, membranas celulares.
II.2) Nucleolo, SIDA, gametos, almidón, síntesis, VIH, variabilidad, recombinación, ARNr,
células, mutación, de reserva, haploides, polisacárido, virus
Bloque III. Hay que responder a un máximo de 15 apartados. En caso de que se respondiera
a más se corregirán solamente los 15 primeros. Las respuestas erróneas puntúan
negativamente.
1.- Los lisosomas y los peroxisomas son orgánulos de doble membrana. 2.- Un polímero de
glucosa es un polisacárido. 3.- En los procesos alérgicos se producen alergenos. 4.- En las
células procariotas existen algunos poros nucleares. 5.- Las mutaciones provocan la degeneración del código genético. 6.- Las membranas celulares son estructuras simétricas. 7.- La
reversotranscriptasa cataliza la síntesis de ADN a partir de ARN. 8.- En la glucolisis se genera
acetil-CoA, ATP y NADH. 9.- En las células vegetales la β-oxidación tiene lugar en la matriz
mitocondrial. 10.- La bomba de Na+/K+ interviene en el transporte activo sin que haya gasto
energético. 11.- La fase oscura de la fotosíntesis ocurre siempre en ausencia de luz. 12.- El
retículo endoplasmático liso no está relacionado con la síntesis de proteínas. 13.- Las bases
2
nitrogenadas del ARN son Adenina, citosina, Timina y Uracilo. 14.- La desnaturalización de las
proteínas y de los ácidos nucleicos no implica la pérdida de sus estructuras primarias. 15.- La
celulosa es un polisacárido de reserva de la pared celular vegetal. 16.-Los linfocitos T y B
maduran en los mismos órganos hematopoyéticos. 17.- La actina es una proteína que se
encuentra en el citoesqueleto de las células. 18.- Durante la citocinesis los microtúbulos se
organizan para formar el aparato mitótico. 19.- En la fermentación alcohólica se descarboxíla
el ácido pirúvico en ausencia de oxígeno. 20.- El colesterol es necesario para la síntesis de
hormonas esteroideas.
BIOLOXÍA.SETEMBRO-98. CRITERIOS DE CORRECCION
Pregunta Obligatoria. (2,5 puntos)
a) ¿Qué ocurre en el intervalo de tiempo 2 a 3?: duplicación del ADN (fase S) (0,3 p). b)
¿Cómo se denomina la fase que transcurre en este intervalo? La fase de síntesis (fase S)
de la interfase (0,3 p) c) ¿La gráfica corresponde a un ciclo mitótico o a un ciclo meiótico? A
un ciclo mitótico (0,3 p); d) ¿por qué?: porque la cantidad de ADN al principio y al
final es la misma (si fuera un ciclo meiótico, la cantidad de ADN al final del ciclo se
habría reducido a la mitad (0,4 p). e) ¿Cuáles son las diferencias más destacables entre
mitosis y meiosis? Se valorarán como máximo 4 diferencias (0,3 p x 4 = 1,2 p)
*en la mitosis tiene lugar una división celular mientras que en la meiosis se producen dos
divisiones consecutivas (primera y segunda divisiones meióticas)
*la mitosis da lugar a dos células hijas con igual número de cromosomas que la célula madre
mientras que la meiosis da lugar a cuatro células hijas con la mitad de cromosomas que la
célula materna
*en meiosis existe apareamiento entre cromosomas homólogos lo que conduce a intercambios
genéticos (entrecruzamientos) entre ellos mientras que en la mitosis no.
*en la mitosis se separan cromátidas hermanas mientras que en la meiosis se separan
cromosomas homólogos en la primera división y cromátidas hermanas en la segunda división
*la mitosis es el mecanismo de división de las células somáticas mientras que la meiosis sólo
ocurre en células especializadas de la estirpe germinal (células madre de los gametos y de
las meiosporas)
Bloque I. Valoración 4,5 puntos (1,5 p. por cuestión). Si se responden más de tres
cuestiones NO se corregirá la última respuesta
I.1) ¿Cómo se define la estructura primaria de una proteína?: Secuencia de aminoácidos
(0,3 p). ¿Qué tipo de enlace la caracteriza?: Enlace peptídico (0,3 p). ¿Qué grupos
intervienen en el enlace?: El grupo amino de un aminoácido y el carboxilo de otro,
con liberación de una molécula de agua (0,3 p). ¿Qué se entiende por
desnaturalización de una proteína?: Cuando se pierden la configuración espacial
característica de la proteína así como su función biológica, como consecuencia
de variaciones en las condiciones ambientales (0,3 p). ¿Qué orgánulos están
implicados en la síntesis y empaquetamiento de proteínas?: Retículo endoplásmico
rugoso y Aparato de Golgi (0,15 por orgánulo)
I.2) ¿Qué tienen en común los siguientes grupos de estructuras:
a) mitocondrias, cloroplastos y núcleo: son orgánulos de doble membrana y
contienen ADN (0,3 p); b) un polipéptido, un ácido nucleico y un homopolisacárido: son
moléculas formadas por la unión de unidades monoméricas (polímeros) (0,3 p);
c) linfocitos T, linfocitos B y macrófagos: son células que intervienen en los procesos
inmunitarios de defensa (0,3 p); d) vacuolas, cloroplastos y pared celular: son
componentes característicos de las células vegetales (0,3 p); e) células
procariotas, células eucariotas y virus: son organismos (o seres vivos) con capacidad
para reproducirse gracias a los ácidos nucleicos que contienen (0,3 p).
I.3) Dibuja la estructura de una mitocondria señalando sus componentes: en el dibujo
deben señalar y nombrar correctamente la membrana mitocondrial externa, la
cámara externa (o cámara mitocondrial o espacio intermembranas), la
membrana mitocondrial interna con las crestas mitocondriales y la matriz
mitocondrial con el ADN mitocondrial (0,15 x 5= 0,75), y los lugares donde ocurren
3
las diferentes fases de la respiración: formación de acetil-CoA y ciclo de Krebs, en la
matriz mitocondrial (0,25 x 2), y cadena de transporte electrónico (cadena
respiratoria) en la membrana mitocondrial interna (0,25),
I.4) Composición: 0,1 x 5. Función biológica: 0,1 x 5. Estructuras de la célula en que se
localizan: 0,1 x 5.
Glucofosfolípido: lípido saponificable, formación de bicapas, en membranas
celulares; ribosa: pentosa, formar parte de la estructura del ARN, en ribosomas y
en nucleolo; ATPasa: enzima, catalizar la síntesis del ATP, membrana interna
mitocondrial (o crestas mitocondriales); histona , proteína, empaquetamiento del
ADN, en la cromatina; celulosa: polisacárido, función esquelética o estructural,
en la pared celular vegetal.
I.5) ¿En qué proceso obtiene una célula más energía, a partir de la glucosa, en la fermentación o en la respiración?: En la respiración (0,2 p). Razona la respuesta: en ambos
casos el proceso de degradación de la glucosa se inicia con la glucolisis en el
hialoplasma, originándose piruvato y ATP, pero mediante el proceso de la respiración, el piruvato se degrada completamente a CO2, lo que produce más ATP,
mientras que en la fermentación el piruvato se transforma en los productos
finales (alcohol, lactato...) pero sin que se forme más ATP que el originado
mediante la glucolisis. (0,8 p). ¿En qué parte de la célula se realizan cada uno de
estos procesos?: La fermentación ocurre en el hialoplasma y la respiración en la
mitocondria. (0,5 p)
Bloque II: Valoración 1,5 p. (0,3 p. x 5 frases). Los alumnos deben elegir un grupo de
términos y agruparlos de tres en tres mediante una frase. Las frases no tienen
por qué ser idénticas a las indicadas. No se pueden mezclar términos de los dos
apartados. En caso de que se respondan los dos, se valorará el primero en
responderse.
II.1) (Los ácidos nucleicos son polímeros de nucleótidos). (Centriolos y cilios están formados
por microtúbulos). (Los fotosistemas que actúan durante la fase luminosa se localizan en
la membrana tilacoidal). (Los anticuerpos son proteínas llamadas inmunoglobulinas). (El
colesterol es un tipo de lípidos de las membranas celulares).
II.2) (En el nucleolo tienen lugar la síntesis del ARNr). (Los gametos son células haploides).
(La recombinación y la mutación aumenta la variabilidad). (El almidón es un polisacárido
de reserva). (El VIH es el virus de SIDA)
Bloque III. Hay que responder a un máximo de 15 preguntas. En caso de que se respondiera
a más se corregirán solamente las 15 primeras. (0,1 x 15 = 1,5 p). Las respuestas
erróneas puntúan negativamente.
1 F- 2 V- 3 F- 4 F- 5 F- 6 F- 7 V- 8 F- 9 V- 10 F- 11 F- 12 V- 13 F- 14 V- 15 F- 16 F- 17 V18 F- 19 V- 20 V
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
XUÑO-99. CRITERIOS DE CORRECCION
Pregunta Obligatoria. Todos los alumnos deben responder a esta
pregunta aunque no es eliminatoria. Valoración: 2,5 puntos.
MEMBRANAS CELULARES.
El siguiente esquema representa un modelo actualizado de la
organización molecular de las membranas biológicas.
a) ¿De qué modelo se trata? Modelo de mosaico fluido, según el
cual las membranas celulares están formadas por una bicapa
lipídica y un conjunto de proteínas irregularmente distribuidas a un lado u otro de la
bicapa o inmersas en ella (0,5).
b) ¿Qué tipos de moléculas son las representadas con los números del 1 al 4?
1- colesterol, 2-carbohidratos, 3-proteína, 4-fosfolípido (0,25x 4= 1).
c) ¿Qué propiedades le confieren a la membrana cada una de las biomoléculas indicadas con
un número? 1-el colesterol se fija al resto de componentes lipídicos disminuyendo
4
la fluidez de la membrana y como consecuencia mantiene la estabilidad de la
bicapa; 2- por su disposición asimétrica, en la cara externa de la membrana, los
carbohidratos actúan como señalizadores en procesos de reconocimiento y
comunicación intercelular; 3- las proteínas le proporcionan a la membrana,
fundamentalmente, la capacidad de transportar moléculas a su través de forma
selectiva, asi como de intervenir en procesos de comunicación intercelular; 4- por
su disposición, los fosfolípidos originan la bicapa lipídica, que actúa como barrera
impermeable a todo tipo de sustancias polares y por su tendencia a desplazarse
dentro de la bicapa, le proporcionan fluidez (0,25 por biomolécula=1)
Bloque I. De las 5 cuestiones responde sólo a 3. Valoración: 4,5 puntos (1,5 p. c/u).
I.1) ¿Qué es una fermentación?. Una reacción anaeróbica en la que el ácido pirúvico
producido en la glucolisis se transforma en otros compuestos orgánicos como
etanol o lactato (0,5). Cita dos tipos de fermentaciones que se apliquen en la industria
alimentaria. Fermentación alcohólica, mediante la cual azúcares fermentan para
originar cerveza, vino o pan; fermentación láctica, mediante la cual se fermenta
la leche para originar el yogur o el queso. Aunque no es una fermentación en
sentido estricto pues se produce en condiciones aeróbicas, es válida también la
fermentación acética mediante la cual a partir el alcohol fermenta para formar
vinagre. (0,25 x 2= 0,5) . ¿Qué tipo de microorganismos se utilizan en estos
procesos?. Sacharomyces en la fermentación alcohólica, Lactobacillus en la
fermentación láctica, Acetobacter en la fermentación acética. (0,25 x 2= 0,5)
I.2) Indica tres semejanzas entre mitocondrias y cloroplastos. Semejanzas: poseen una
doble membrana, contienen ADN, en ellos tiene lugar un transporte de
electrones, en ambos se forma ATP gracias al enzima ATP-sintetasa (0,3 por
cada semejanza hasta un máximo de 0,9). ¿Cuáles son las diferencias estructurales y
funcionales? Estructurales: La membrana mitocondrial interna presenta crestas y
el cloroplasto presenta un tercer tipo de membranas en su interior, las
membranas tilacoidales (0,3). Funcionales: La principal función de la
mitocondria es la respiración celular y la del cloroplasto es la fotosíntesis (0,3)
I.3) En la inmunidad humoral el organismo produce anticuerpos en respuesta a la presencia
de un antígeno. a) ¿Qué tipo de biomoléculas son los anticuerpos? Proteinas globulares llamadas inmunoglobulinas (0,15). b) ¿y los antígenos? Cualquier partícula o
sustancia que el organismo considera extraña (0,15). c) ¿qué características tiene
la reacción antígeno-anticuerpo? Especificidad:cada anticuerpo reconoce y se une
con determinado antígeno formándose el complejo antígeno-anticuerpo según el
modelo llave-cerradura (0,25). d) ¿qué células del organismo producen anticuerpos?
Linfocitos B (es válido también plasmocitos o células plasmáticas) (0,25). e) ¿en
qué se diferencia la inmunidad humoral de la celular? En la humoral los linfocitos B,
activados por la presencia de antígenos, producen anticuerpos que reaccionan
específicamente con los antígenos anulando su carácter tóxico mientras que en
la celular los macrófagos que detectan un antígeno lo fagocitan y posteriormente presentan fragmentos del antígeno a los linfocitos T que pueden destruir directamente a las células infectadas o facilitar el desarrollo de los linfocitos B (0,7)
I.4) De los siguientes acontecimientos: apareamiento de cromosomas homólogos, separación
de cromátidas, crecimiento celular, separación de cromosomas, recombinación génica,
descondensación de cromosomas, duplicación del ADN, a)indica los que tienen lugar en
la mitosis: separación de cromátidas y descondensación de los cromosomas
(0,15x2) b) indica los que no tienen lugar ni en la mitosis ni en la meiosis: crecimiento
celular y duplicación del ADN (0,15x2) c) ordena cronológicamente los que suceden
en la meiosis: 1º) apareamiento de cromosomas homólogos, 2º) recombinación
génica, 3º) separación de cromosomas, 4º) separación de cromátidas, 5º)
descondensación de cromosomas (0,15 por cada acontecimiento bien
seleccionado=0,75 más 0,15 si el orden es correcto)
I.5) En una mujer, una célula del hígado y un óvulo (justifica todas las respuestas) a) ¿tienen
el mismo número de cromosomas? No, el óvulo tiene la mitad porque ha sufrido la
meiosis (0,5). b) ¿tienen la misma secuencia de bases nucleotídicas en sus ADNs?, Si,
porque todas proceden de la misma célula original, el cigoto (0,5). c) ¿las proteí-
5
nas expresadas son las mismas?. No, en cada célula se expresan distintos genes (0,5).
Bloque II. De los dos grupos de términos elige uno y agrupa de tres en tres, mediante una
frase, los términos relacionados. Valoración 1,5 puntos.
II.1) (La bomba Na+-K+ actúa en el transporte activo) (El antibiótico penicilina fue
descubierto por Fleming). (En la fijación del CO2 se consume ATP y NADPH).
(La celulosa es un polisacárido vegetal). (Pasteur demostró que la teoría de la
generación espontánea era falsa).
II.2) (La maduración de los linfocitos T se produce en el timo). (El locus es el lugar
que ocupa el gen en el cromosoma). (El bacilo de Koch provoca la tuberculosis).
(La lactosa es el disacárido de la leche). (Los lisosomas son orgánulos que
contienen hidrolasas)
Bloque III. De las 20 preguntas de Verdadero/Falso hay que responder sólo a 15. Las
respuestas erróneas puntúan negativamente. Valoración: 1,5 puntos.
1-F, 2-V, 3-F, 4-F, 5-V, 6-F, 7-F, 8-V, 9-F, 10-V, 11-V, 12-V, 13-F, 14-F, 15-V, 16-F,
17-V, 18-F, 19-F, 20-F
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
SETEMBRO-99.CRITERIOS DE CORRECCION
Pregunta Obligatoria. Todos los alumnos deben responder a.esta pregunta aunque no es
eliminatoria. Valoración: 2,5 puntos.
El siguiente esquema representa una célula en meiosis.
a) Identifica la fase representada y describe sus características. Es una ANAFASE I (0,2 p.).
Se caracteriza porque los cromosomas homólogos de cada par se desplazan hacia
polos opuestos de la célula (0,4 p.)
b) Pon nombre a las estructuras señaladas con un número: 1= par de cromosomas
homólogos, 2= centrómero/ cinetocoro (cualquiera es válida), 3=
diplosoma/centriolo (idem), 4= huso acromático, 5= cromátidas que se han
entrecruzado, 6= cromátidas hermanas. (0,2x6=1,2)
c) ¿Por qué se puede afirmar que la figura no representa una mitosis? Porque se separan
pares de cromosomas homólogos y no cromátidas hermanas (0,2 p.)
d) Al final de la meiosis, ¿qué variaciones habrá en la cantidad de ADN y en el número de
cromosomas respecto al principio? La cantidad de ADN se reduce a la cuarta parte y el
número de cromosomas a la mitad (0,25x2=0,5 p)
Bloque I. De las 5 cuestiones responde sólo a 3. Valoración: 4,5 puntos (1,5 p. c/u).
I.1) a).Describe mediante un esquema el ciclo lítico de un virus.Esquema completo:
máximo 0,5p. Se valorará la descripción sintetizada de las distintasfases del
ciclo (fijación y penetración, replicación, síntesis y ensamblaje, y lisis) hasta un
máximo de 0,5 p. b) ¿Qué es la lisogenia? Infección vírica caracterizada por la
integración del ácido nucleico vírico en el genoma bacteriano por lo que puede
transmitirse a las generaciones siguientes (0,5 p.)
I.2) Explica brevemente el significado de los siguientes procesos: a) duplicación: formación
de una copia de ADN que sucede previamente a la división celular (0.3 p.), b)
transcripción, proceso por el que la información contenida en el ADN se transfiere
en forma de moléculas de ARNm (0,3 p.), y c) traducción: proceso de síntesis de
proteínas a partir de la información contenida en el ARNm (0,3 p.). ¿Cuál es la
localización intracelular de estos procesos en eucariotas?: duplicación y transcripción
en el núcleo y traducción en el citoplasma (0,3 p), ¿y en procariotas?: los tres
suceden en el citoplasma (0,3).
I.3) a) Explica, de modo general, cómo se emplean los microorganismos para la producción de
sustancias de interés médico (por ejemplo: insulina, hormona del crecimiento, etc). Se
valorará con 0,5 p. máximo la explicación sobre métodos directos de producción
6
de sustancias de interés médico mediante cultivo de microorganismos para
obtener, por ejemplo, antibióticos, y con otros 0,5 p. máximo por la explicación
del empleo de bacterias que se transforman con el gen de interés (ingeniería
genética) para obtener, por ejemplo, insulina, hormona del crecimiento, etc.
b) ¿Qué ventajas tiene para los enfermos la utilización de sustancias producidas por
ingeniería genética frente a las obtenidas a partir de sangre de donantes? Que se
reducen los fenómenos de rechazo o histoincompatibilidad (0,5 p.)
I.4) Define: transporte activo, exocitosis, ósmosis, difusión simple y difusión facilitada.
Transporte activo: transporte a través de membrana que se realiza en contra de
gradiente electroquímico mediante proteínas de transporte y con gasto de
energía. Exocitosis: expulsión al medio externo de la célula de sustancias
transportadas por vesículas. Osmosis: paso de agua a través de una membrana
semipermeable desde la solución más diluida a la más concentrada. Difusión
simple: transporte de sustancias a través de una membrana a favor de su
gradiente de concentración. Difusión facilitada: paso de moléculas a través de
una membrana a favor de su gradiente electroquímico gracias a la actividad de
proteínas transportadoras. (Al no aparecer el término ómosis en la versión
escrita en gallego se puntuará cada definición con 0,4 p. hasta un máximo de 1,5 p.)
I.5) a)¿Qué células desencadenan la reacción inmunitaria para combatir una infección vírica?.
Linfocitos T, macrófagos y linfocitos B (0,5 p.).b) Describe el proceso que tiene
lugar: se valorará la descripción del proceso en que intervienen linfocitos T y
macrófagos (respuesta celular) con 0,5 p. máximo, y la del proceso en que
actúan los linfocitos B (respuesta humoral) con otros 0,5 p. máximo.
Bloque II. De los dos grupos de términos elige uno y agrupa de tres en tres, mediante una
frase, los términos relacionados. Valoración 1,5 puntos.
II.1) lisosomas, lipoproteínas, transporte, radiación, colesterol, hidrolasas, ultravioleta,
ácidas, nucleótidos, prostaglandinas, mutación, ácidos nucleicos, hormonas, polímeros,
locales
(Los lisosomas contienen hidrolasas ácidas). (El colesterol se transporta en sangre
como lipoproteínas). (La radiación ultravioleta produce mutación). (Los ácidos
nucleicos son polímeros de nucleótidos). (Las prostaglandinas son hormonas locales)
II.2) retículo endoplásmico liso, mitótico, nuclear, de reserva, síntesis, microtúbulos,
envuelta, retrovirus, polisacárido, lípidos, aparato, enzima, reversotranscriptasa,
glucógeno, poros.
(En el retículo endoplasmático liso tiene lugar la síntesis de lípidos). (El aparato
mitótico está formado por microtúbulos). (La envuelta nuclear tiene poros). (El
glucógeno es un polisacárido de reserva). (Los retrovirus utilizan el enzima
reversotranscriptasa).
Bloque III. De las 20 preguntas de Verdadero/Falso hay que responder sólo a 15. Las
respuestas erróneas puntúan negativamente. Valoración: 1,5 puntos.
1(F- La desnaturalización de las proteínas se debe a la rotura del enlace peptídico entre
aminoácidos) 2 (F- Los enzimas hidrolíticos catalizan la rotura de la molécula de agua). 3 (VEn el proceso de plasmolisis las células se deshidratan). 4 (F- La Adenosína-5’- monofosfato
(AMP) es un ribonucleótido del ADN). 5 (F- En el Aparato de Golgi tiene lugar la síntesis de
proteínas). 6 (F- El ARN ribosómico se sintetiza en los ribosomas). 7 (F- La pared celular de
las bacterias está formada por celulosa). 8 (V- Las prostaglan-dinas son lípidos reguladores). 9
(V- Los genes que codifican para el ARN ribosómico se transcriben pero no se traducen). 10
(V- Varios tripletes distintos pueden codificar el mismo aminoácido). 11 (V- En las células
vegetales el ADN se localiza en el núcleo, las mitocondrias y los cloroplastos). 12 (F- La
membrana plas-mática de las células eucariotas vegetales contiene celulosa). 13 (F- La Km es
la concentración de enzima necesaria para alcanzar la mitad de la velocidad máxima de
reacción). 14 (V- La penicilina es un antibió-tico producido por un hongo). 15 (V- Los
plásmidos son moléculas de ADN circular). 16 (F- El nucleosoma está formado solamente por
ADN). 17 (F- El operón lac se encuentra en células eucariotas). 18 (F- La lactosa es un
7
monosacárido de la leche). 19 (V- La fluidez es una propiedad de las membranas celulares).
20 (V- Mitocondrias y cloroplastos son orgánulos de doble membrana).
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
XUÑO-2000.CRITERIOS DE CORRECCION
Pregunta Obligatoria. Todos los alumnos deben responder a esta pregunta aunque no es
eliminatoria. Valoración: 2,5 puntos.
El ADN.
a) Asocia los siguientes investigadores con sus aportaciones al conocimiento del material genético:
Avery y colaboradores: demostraron experimentalmente que es el ADN, y no las
proteínas, la molécula portadora de la información genética; Watson y Crick: elaboraron
el modelo de la doble hélice de ADN; Meselson y Stahl: demostraron experimentalmente
que la duplicación del ADN es semiconservativa (0,2x3=0,6 ptos).
b) En los organismos eucarióticos, cita las diferencias en la composición química y en la
estructura entre el ADN y el ARN. Están compuestos por pentosas diferentes (ribosa
en el ARN y desoxirribosa en el ADN), y también por diferentes bases
nitrogenadas (el ARN contiene uracilo y el ADN timina); estructuralmente se
diferencian en que el ADN tiene cadena doble (bicatenario) y el ARN es
monocatenario (0,2x3=0,6 ptos.).
c) ¿Cómo es el flujo de información genética en los seres vivos?: (0,7 ptos.)
Replicación
Transcripción
Traducción
ADN ←   → ADN       → ARN       → Proteínas
←
Reversotranscripción
d) Características generales del código genético: es universal porque es utilizado por todos los organismos; está degenerado, es decir, es redundante ya que hay codones
(tripletes) que significan los mismo; todos los tripletes se leen de la misma
manera, en sentido 5’ → 3’; carece de solapamientos pues los tripletes se
disponen uno a continuación del otro sin compartir ninguna base (es suficiente
con mencionar justificadamente dos características: 0,3x2=0,6 ptos.)
Bloque I. De las 5 cuestiones responde sólo a 3. Valoración: 4,5 puntos (1,5 p. c/u).
I.1) a) ¿Qué es la gluconeogénesis?: la síntesis de glucosa a partir del ácido pirúvico
(0,5 ptos.).b) ¿Mediante qué procesos generales pueden sintetizarse grasas a partir de
azúcares?. Se dará la máxima puntuación (1 pto.) cuando se mencionen todas las
moléculas y los procesos que se indican a continuación de forma esquematizada
. La respuesta se valorará tanto si se hace mediate un esquema equivalente al
indicado, como si se hace mediante una explicación.
GLUCOLISIS
Glucosa −−−−−−−−−−−−−−−−              → GLICERINA
GLUCOLISIS
DESCARBOXILACIÓN OXIDATIVA
Glucosa     → Ácido pirúvico 
I.2)
8
LIPOGÉNESIS
+
Acetil CoA  → ACIDO GRASO
↓
TRIACILGLICÉRIDO O GRASA
→
a)¿A qué grupo de lípidos pertenece la siguiente
biomolécula?: fosfolípidos (0,3 ptos.)
b) ¿En qué componentes se convertirá si
experimenta hidrólisis simultáneamente en cuatro
lugares diferentes (A,B,C y D)?: un aminoalcohol
(vale también etanolamina), ácido fosfórico, glicerol, un ácido graso saturado y un
ácido graso insaturado (0,1x5=0,5 ptos.) .c) ¿En qué estructura celular son
especialmente abundantes estas biomoléculas?: en las membranas biológicas (0,3 ptos.;
si sólo se menciona la membrana plasmática, la respuesta no es completa). d) ¿Cómo
se justifica su organización en estas estructuras celulares?: los fosfolípidos constan de una
región polar o hidrofílica(cabeza) y otra apolar o hidrofóbica (cola); en medio acuoso
los fosfolípidos orientan las cabezas hacia el agua mientras que las colas se
enfrentan al repeler el agua formando, como consecuencia, bicapas o micelas (0,4
ptos.).
I.3) a) Estructura y función del Aparato de Golgi. - Estructura (0,9 ptos): se deben mencionar los siguientes componentes: dictiosomas (0,2 ptos), las vesículas de
transición, las cuales proceden del retículo endoplásmico (0,1+0,1), las caras
de formación (cis o proximal) y de maduración (trans o distal) (0,1+0,1), y las
vesículas de se-creción (0,1). Si se hace un esquema representando los
componentes anteriores, se valorará dicho esquema hasta un máximo de 0,2
ptos. b)- Función: empaquetamien-to/almacenamiento de sustancias de
secreción, glicosilación de lípidos y proteínas, renovación o reciclaje de
membrana plasmática (0,2x3=0,6 ptos.)
I.4)
Haz un esquema del ciclo vital del virus del SIDA.
Cualquier otro esquema será válido siempre que se indiquen los siguientes procesos: transcripción inversa, integración, ensamblaje y liberación (0,3 x4=1,2 ptos.). La
valoración global del esquema se puntuará con un máximo
de 0,3 ptos.
I.5)
a) ¿Qué propiedades de los enzimas permiten considerarlos como
catalizadores?: Aceleran las reacciones químicas; no se
consumen en las reacciones; se necesitan en muy poca
cantidad; no modifican el sentido de la reacción. (Basta
con mencionar tres de las propiedades; 0,3x3=0,9 ptos.)
b)¿Qué es un centro activo?: el lugar del enzima donde se
encaja específicamente el sustrato (0,6 ptos.).
Bloque II. De los dos grupos de términos elige uno y agrupa de tres en tres,
mediante una frase, los términos relacionados. Valoración 1,5 puntos.
II.1) NADH, oxígeno, liposoluble, ribulosa, ciclo de Krebs, carga negativa, fijación del
CO2, aerobia, visión, pentosa, anión, FADH2, bacterias, vitamina A, ión.
(En el ciclo de Krebs se forman NADH y FADH2 ) (La vitamina A es liposoluble y necesaria para la visión). (La ribulosa es una pentosa que intervienen en la fijación del
CO2 ). (Las bacterias aerobias necesitan oxígeno). (Un anión es un ión con carga
negativa).
II.2) electrones, histocompatibilidad, lisosomas, ADN, rechazo, ácido, respiración,
hidrolíticos, anfótero, reversotranscriptasa, antígeno, oxígeno, enzimas, ARN, base.
(En la respiración, el oxígeno es el aceptor de electrones). (Los antígenos de histocompatibilidad son responsables del rechazo en los transplantes). (Los lisosomas
contienen enzimas hidrolíticos). (La reversotranscriptasa es el enzima que cataliza la
síntesis de ADN a partir de un molde de ARN). (Anfótero es un compuesto que actúa
como ácido y como base).
9
Bloque III. De las 20 preguntas de Verdadero/Falso hay que responder sólo a 15. Las
respuestas erróneas puntúan negativamente. Valoración: 1,5 puntos.
1 (F. Las levaduras son organismos procarióticos que se utilizan con fines industriales.2 (F. El
colesterol es un lípido que da rigidez a la pared celular animal y vegetal.). 3 (V. Pasteur fue
un eminente científico que demostró que la teoría de la generación espontánea era falsa.). 4
(V. Los enlaces de van der Waals son uniones de tipo débil (no covalente) ). 5 (F. Los
anticuerpos son moléculas de naturaleza lipoproteica.). 6 (F. Los linfocitos T maduran en el
timo y los B en el bocio.) 7 (V. La traducción es la biosíntesis de proteínas y la transcripción
la biosíntesis de ARN.). 8 (V. La bomba de sodio-potasio es un ejemplo de transporte activo.).
9 (F. Los aminoá-cidos se unen mediante enlaces glicosídicos para formar proteínas.).10 (F.
Las bacterias se dividen a veces por mitosis.). 11 (V. La fosforilación oxidativa es la síntesis
de ATP acoplada al transporte electrónico.). 12 (V. El ciclo de Krebs es una ruta que participa
en procesos anabólicos y catabólicos.). 13 (V. La Km es la concentración de sustrato
necesaria para alcanzar la mitad de la velocidad máxima.). 14 (V. La fase oscura de la
fotosíntesis ocurre en presencia de luz.). 15 (V. Las aminoacil-ARNt-sintetasas catalizan la
unión de los aminoácidos al ARNt correspondiente). 16 (V. Los plásmidos se utilizan como
vectores de clonación.). 17 (V. La estructura primaria de una proteína es su secuencia de
aminoácidos.). 18 (V. Las moléculas de agua se unen mediante puentes de hidrógeno.). 19
(F. Las células con pared celular no necesitan membrana celular.). 20 (V. Los antibióticos no
sirven para combatir las infecciones virales.).
.....................................................................................................................
SETEMBRO-2000.CRITERIOS DE CORRECCIÓN
Pregunta Obligatoria. Tódolos alumnos deben responder a esta pregunta aínda que
non é eliminatoria. Valoración: 2,5 puntos.
INMUNIDADE.
a) ¿Que tipo de biomoléculas son os anticorpos? Proteínas ( 0,1 ptos.). Debuxa a estructura
dun anticorpo indicando as súas principais rexións. Vale calquer esquema no que se
repre-senten as cadeas lixeiras, as cadeas pesadas e o sitio de unión ó antíxeno
(0,3 p ).
b) Define autoinmunidade e antíxeno. Autoinmunidade: Enfermidade na que o sistema
inmune perde a capacidade para diferenciar o propio do estraño, reaccionando
coa fabricación de anticorpos contra elementos do propio organismo (0,2 ptos).
Antíxeno: Calquera sustancia capaz de estimular unha resposta inmune (0,2 ptos.).
c) ¿Que son as vacinas e os soros?. Vacina: preparado artificial que contén o
microorganismo patógeno morto ou atenuado (ou a súa toxina) para que cando
sea inxectada no organismo estimule a fabricación de anticorpos e células de
memoria, conseguindo inmunidade permanente fronte ao axente patóxeno. (0,2
ptos.). Soro: Preparado artificial que contén anticorpos específicos contra unha
determinada enfermidade. Neste caso o sistema inmune do organismo non se
activa polo que non se fabrican células de memoria (0,2 ptos.)? ¿Cando se
emplean? As vacinas utilízanse como medida de prevención da enfermidade e os
soros como medida curativa cando o individuo ten unha enfermidade e necesita
anticorpos para combatila (0,1 pto.).
d) Unha persoa sofre unha infección por un microorganismo: describe brevemente as
sucesivas barreiras que tendría que superar o microbio. A pel (e as secreccións das
superficies mucosas) actúan como unha primeira barreira : mecánica, debido á
sua estructura que presenta; química, debido as secrecións que produce; e
biolóxica debido á microflora que contén (0,5 ptos.).
Se o microbio invade os tecidos, actívase a segunda barreira ou resposta celular
inespecífica, cando as células afectadas reaccionan producindo sustancias antimicrobianas (como o interferón), e outras (como a histamina), que desencadean
unha reacción inflamatoria cuio obxectivo é a chegada á zona afectada de
fagocitos que se encargarán de dixerir ó microbio (0,2 ptos.).
10
Se os mecanismos de defensa anteriores non bastan para controlar a infección,
actívase unha terceira barreira (sistema de defensa específico), na que o
organismo pon en marcha a resposta inmunitaria para que os linfocitos produzcan
anticorpos que provocan a destrucción do microbio (resposta humoral), ou ben o
ataquen directamente (resposta celular) (0,5 ptos.).
Bloque I. Das 5 cuestións responde só a 3. Valoración: 4,5 puntos (1,5 p. c/u).
I.1) Escribe a ecuación global da Fotosíntese:
CO2+H2O   LUZ   → CH2O+O2 (0,3 ptos.)
e destaca as principais diferencias coa respiración celular. (abonda con mencionar
catro diferencias: 0,3x4=1,2 ptos.)
Fotosíntese
Respiración
Ten lugar no cloroplasto
Ten lugar na mitocondria
Proceso anabólico
Proceso catabolico
Síntese de glicosa a partir de
CO2+H2O
Oxidación de glicosa (e outros) a
CO2+H2O
Obténse enerxía da luz solar
Obténse enerxía de moléculas
orgánicas
Síntese de ATP por fotofosforilación
Realizada por organismos
autótrofos
Síntese de ATP por fosforilación
oxidativa
Realizada por organismos auto- e
heterótrofos
I.2) A seguinte figura representa unha célula.¿É animal ou vexetal?:
animal (0,1 pto.), ¿por qué?: porque non ten parede celular nin
cloroplastos (0,4 ptos.). Nombra as estructuras sinaladas cun número
(0,1x10=1 pto.): 1- membrana plasmática, 2- mitocondria,
3- retículo endoplásmico rugoso, 4- ribosomas, 5- nucleolo,
6- cromatina, 7- citosol (=hialoplasma), 8- diplosoma
(=centriolos),
9- retículo endoplásmico liso, 10- Aparato de Golgi
I.3) En eucariotas cada cromátida está constituida por unha soa molécula
de ADN. Nunha especie cuio número diploide é 8 (2n=8), ¿cantas moléculas deADN presenta
a) un espermatozoide: 4 (0,5 ptos.), b) unha célula en metafase mitótica: 16 (0,5 ptos.), c)
unha célula en período G1: 8 (0,5 ptos.)?
I.4) Fai o esquema do fluxo de información xenética nos seres vivos (0,7 pto.):
Replicación
Transcripción
Traducción
ADN ←     → ADN       → ARN      → Proteínas
←
Reversotranscripción
¿Pódese alterar a secuencia de ADN sin que se altere a proteína codificada por ela?. Xustifica a
resposta (0,8 ptos.): Sí, porque tripletes distintos poden codificar o mesmo aminoácido.
I.5) Función dos microorganismos no ciclo do Nitróxeno: (abonda con mencionar tres
funcións: 0,5x3=1,5 ptos.)
11
- Fixación do nitróxeno: conversión do nitróxeno atmosférico en amoníaco por
bacterias aeróbicas libres ou que actúan en simbiosis con vexetais (leguminosas)
- Nitrificación: oxidación aeróbica do amoníaco. Ten lugar en dous pasos: unhas
bacterias transforman o amoníaco en nitritos e outras os nitritos en nitratos.
- Desnitrificación: proceso levado a cabo por bacterias anaeróbicas para que os
nitratos se transformen en nitróxeno gaseoso.
- Amonificación: formación de amoníaco a partir de derivados nitroxenados
procedentes de animais e vexetais. Lévano a cabo as bacterias amonificantes ou
descompoñedoras.
Bloque II. Dos dous grupos de termos elixe un e agrupa de tres en tres, mediante
unha frase, os termos relacionados. Valoración 1,5 puntos.
Bloque II. De los dos grupos de términos elige uno y agrupa de tres en tres,
mediante una frase, los términos relacionados. Valoración 1,5 puntos.
II.1) ADN, fagocíticas, fermentación, Koch, coenzima, pan, PCR, óxido-reducción, células,
levadura, NADH, tuberculose, amplificación, macrófagos, bacilo.
(A técnica da PCR permite a amplificación do ADN). (Os macrófagos son células
fagocíticas). (As levaduras utilízanse para a fermentación do pan). (Koch descubreu
o bacilo da tuberculose). (O NADH é un coenzima que intervén nas reaccións de
óxido-reducción).
II.2) SIDA, ARN, ciclo celular, fosforilación oxidativa, timina, ATP, ácidos graxos, uracilo, S,
virus, insaturados, replicación ADN, mitocondrias, VIH, dobre enlace.
(O VIH é o virus da SIDA). (O ARN contén uracilo en vez de timina). (Durante a fase
S do ciclo celular ten lugar a replicación do ADN). (Nas mitocondrias fórmase ATP
mediante a fosforilación oxidativa). (Os ácidos graxos insaturados son os que teñen
dobre enlace)
Bloque III. Das 20 preguntas de Verdadeiro/Falso hai que responder só a 15. As
respostas erróneas puntúan negativamente. Valoración: 1,5 puntos.
1) V- O glucóxeno é un polisacárido de reserva animal. 2) F- Os lisosomas xenéranse ó lisarse
o soma celular. 3) V- O timo é unha glándula onde maduran os linfocitos T. 4) V- A cromatina contén ADN e proteínas básicas. 5) F- A oxidación completa da glicosa xenera auga e
osíxeno. 6) F- A desnaturalización proteica implica pérdida da estructura primaria. 7) V- A
hipótese quimiosmótica postula que na respiración celular fórmase un gradiente de protóns.
8) V- A interfase divídese en tres períodos: G1, S, G2. 9) F- Na célula eucariótica toda a
información xenética está no núcleo. 10) V- As aminoacil-ARNt-sintetasas interveñen na
traducción. 11) V- O auga ten un calor específico moi elevado. 12) V- Os sistemas tampón
sirven para manter o pH constante. 13) V- O citosol é a fracción soluble do citoplasma.
14) F- O ARNr sintetízase nos ribosomas. 15) V- Os enzimas aceleran as reaccións químicas
reducindo a enerxía de activación. 16) V- Os retrovirus son virus ARN. 17) F- Os homopolisacáridos son polisacáridos propios da especie humana. 18) V- A alerxia é unha reacción
anormal do organismo fronte a determinados antíxenos. 19) V- Os fosfolípidos son un dos
compoñentes das membranas. 20) V- Os procesos anabólicos consumen enerxía.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
BIOLOXÍA : XUÑO 2000-2001
Pregunta Obrigatoria. Tódolos alumnos deben responder a esta pregunta aínda que
non é eliminatoria. Valoración: 2,5 puntos.
VIRUS
a) Elabora a túa propia definición de virus incluindo catro características dos mesmos.
b)¿Cal é a diferencia esencial entre os ciclos lítico e lisoxénico dos virus?.
c) ¿Por que as enfermidades víricas non se curan con antibióticos?.
d) ¿Que é un plásmido?. ¿Que aplicacións teñen en enxeñería xenética?.
e) ¿Por que o virus da SIDA produce inmunodeficiencia?.
12
Bloque I. Das 5 cuestións responde só a 3. Valoración: 4,5 puntos (1,5 puntos por
cuestión).
I.1 Relaciona as seguintes macromoléculas coa súa función biolóxica indicando en cada caso
as súas unidades estructurais básicas: a) fosfolípidos, b) ácido desoxirribonucleico, c)
glucóxeno, d) triglicéridos, e) ATPasas. Indica tamén en qué rexión da célula se localizan.
I.2. Cita 3 orgánulos delimitados por unha dobre membrana e 3 por membrana simple,
sinalando en cada caso a función correspondente.
I.3. Debuxa un cromosoma metafásico e indica as súas partes mediante flechas. ¿Que
relación existe entre cromosoma e cromatina?, ¿e entre cromatina e nucleosoma?.
I.4. Sinala 3 semellanzas e 3 diferencias entre mitocondrias e bacterias. Di qué teoría
relaciona bacterias e mitocondrias e explica brevemente o seu enunciado.
I.5. Sinala as diferencias en estructura, composición e función entre a membrana
celular e a parede celular
Bloque II. Dos dous grupos de termos elixe un e agrupa de tres en tres, mediante
unha frase, os termos relacionados. Valoración 1,5 puntos.
II.1. ARN, ósmose, ribosomas, colesterol, bacilo, membrana, Koch, precursor, fase lu-minosa,
hormonas, tuberculose, proteínas, semipermeable, estroma, cloroplasto.
II.2. Schleiden e Schwann, proteínas, envoltura, fermentación, monosacárido, teoría, láctica,
enlaces peptídicos, ARN, músculo, celular, nuclear, poros, aminoácidos, ribosa.
Bloque III. Das 20 preguntas de Verdadeiro/Falso hai que responder só a 15. As
respostas erróneas puntúan negativamente. Valoración: 1,5 puntos.
1. As plantas teñen cantidades de graxa similares aos animais. 2. O axente patóxeno
causante do mal das vacas tolas denomínase virión. 3. O ciclo de Krebs e a beta-oxidación
lévanse a cabo na matriz mitocondrial. 4. A ADNpolimerasa participa na formación do
ARNmensaxeiro. 5. Durante a meiose non se duplica o ADN. 6. Os aminoácidos esenciais son
os que poden ser sintetizados polo organismo. 7. Unha hipótese que foi confirmada moitas
veces denomínase teoría. 8. O etanol da cervexa procede da glucosa da uva. 9. A glucolise é
a síntese de glucosa a partires do ácido pirúvico. 10. A reacción de Fehling utilízase para
identificar azucres reductores. 11. O microscopio electrónico utiliza electróns para iluminar a
mostra. 12. O fuso mitótico está formado por microfilamentos. 13. Na fotosíntese consúmese
glucosa e prodúcese O2. 14. A glucolise ten lugar na matriz mitocondrial. 15. Un organismo
con número diploide 20 (2n=20) presenta 10 tétradas durante a profase I da meiose
16. Os ribosomas son exclusivos das células eucariotas. 17. A replicación do ARN é
semiconservativa. 18. Nos seres aeróbicos o aceptor final de electróns é o osíxeno. 19. O
enzima RUBISCO non se encontra en células eucariotas animais. 20. O termo célula foi
acuñado por Hooke
……………………………………………………………………………………………………………………
CRITERIOS DE AVALIACIÓN. XUÑO Curso 2000-2001
Pregunta Obrigatoria. Tódolos alumnos deben responder a esta pregunta aínda que non é
eliminatoria. Valoración: 2,5 puntos.
VIRUS
a) Elabora a túa propia definición de virus incluíndo catro características dos mesmos. Características que
deben incluirse na definición: son formas acelulares microscópicas; son parásitos intracelulares
obrigados porque non teñen metabolismo propio; só se multiplican dentro das células que
parasitan; están formados por un ácido nucleico (ben ADN ou ben ARN) envolto nunha
cápsula proteica (0.8 ptos.)
b)¿Cal é a diferencia esencial entre os ciclos lítico e lisoxénico dos virus?. No ciclo lítico prodúcese a lise
da célula infectada cando finaliza a multiplicación do virus, mentras que no ciclo lisoxénico os
virus permanecen en estado latente dentro da célula gracias á integración do xenoma vírico
no ADN celular (0.4 ptos.)
13
c) ¿Por que as enfermidades víricas non se curan con antibióticos?. Como os virus non teñen
metabolismo propio non poden ser eliminados por sustancias como os antibióticos, xa que
éstes alteran rutas metabólicas, por exemplo, nas bacterias, nas que si impiden a súa
reproducción (0.4 ptos.)
d) ¿Que é un plásmido?. Porción de ADN circular que se atopa en moitas bacterias independente
do cromosoma bacteriano (0.2 ptos.) ¿Que aplicacións teñen en enxeñería xenética?. Poden ser
usados como vectores para introducir xenes en bacterias o outros organismos para que
produzan as proteínas codificadas polos xenes introducidos. De esta forma, obtéñense
industrialmente proteínas como a insulina ou a hormona do crecemento (0.2 ptos.).
e) ¿Por que o virus da SIDA produce inmunodeficiencia?. Porque infecta a linfocitos provocando a súa
destrucción e, como consecuencia, a incapacidade para a resposta inmune (0.5 ptos.)
Bloque I. Das 5 cuestións responde só a 3. Valoración: 4,5 puntos (1,5 puntos por cuestión).
I.1 Relaciona as seguintes macromoléculas coa súa función biolóxica indicando en cada caso as súas
unidades estructurais básicas: a) fosfolípidos, b) ácido desoxirribonucleico, c) glucóxeno, d) triglicéridos,
e) ATPasas. Indica tamén en qué rexión da célula se localizan. (0.1x3x5=1.5)
función
Fosfolípidos
ácido
formar bicapas
1 aminoalcohol + 1 ácido fosfatídico (1
ácido fosfórico + 1 glicerina+ 2 ácidos
graxos)
localización nas
células
membranas
xenética
desoxirribonucleótidos = 1 pentosa
(desoxirribosa) + 1 ácido fosfórico + 1
base nitroxenada (adenina, timina,
citosina ou guanina)
glucóxeno
reserva enerxética
glucosas
citosol
triglicéridos
reserva enerxética
1 glicerina + 3 ácidos graxos
citosol
ATPasas
Catalizar a síntese
do ATP
aminoácidos
desoxirribonucleico
conter a
información
unidades estructurais básicas
núcleo,
mitocondrias
e cloroplastos
membrana interna
de mitocondrias e
membrana
tilacoidal de
cloroplastos
I.2. Cita 3 orgánulos delimitados por unha dobre membrana e 3 por membrana simple (0.1x6), sinalando
en cada caso a función correspondente (0.15x6).
Dobre membrana: núcleo (dirixir as actividades da célula, contér a información xenética e
ser responsable da súa transmisión durante a división celular), mitocondrias (producir a
maior parte do ATP da célula e realizar a maioría das oxidacións celulares) e cloroplastos
(realizar a fotosíntese e producir enerxía química en forma de ATP).
Membrana simple: retículo endoplásmico liso (síntese de lípidos de membrana e de
esteroides, detoxificación), retículo endoplásmico rugoso (síntese e glucosilación de
proteínas), aparato de Golgi (organización da circulación molecular na célula; glucosilación
de lípidos e proteínas, síntese de mucoplosicáridos), lisosomas (dixestión intracelular de
macromoléculas)(abonda con citar 3 orgánulos e unha función por cada un).
I.3. Debuxa (0.2) un cromosoma metafásico e indica as súas partes mediante frechas (Débense sinalar e
nomear correctamente polo menos 5 compoñentes de entre os seguintes: centrómero,
brazos, telómero, constricción secundaria, satélite, cinetocoro, cromátidas) (0.5 ptos.).
¿Que relación existe entre cromosoma e cromatina? Os cromosomas, visibles só durante a
división celular, representan o último nivel de compactación da cromatina (0.4 ptos.), ¿e
entre cromatina e nucleosoma? A cromatina está formada por unha serie de unidades en
14
forma de contas de colar de perlas que se chaman nucleosomas e que están formadas por
un núcleo de histonas rodeadas dun filamento de ADN (0.4)
I.4. Sinala 3 semellanzas e 3 diferencias entre mitocondrias e bacterias. Semellanzas (sinalar 3 de entre as
seguintes): no tamaño, na forma, no ADN (dobre hélice circular), nos ribosomas, no modo de
división (por división binaria), na capacidade de realizar oxidacións (respiración). (0.15x3
ptos.). Diferencias: as mitocondrias non poden sobrevivir fóra da célula mentras que as
bacterias son organismos independentes; as mitocondrias teñen dobre membrana e as
bacterias teñen unha soa membrana celular rodeada dunha parede; as bacterias sintetizan
todalas proteínas que necesitan para o seu funcionamento mentras que as mitocondrias só
poden fabricar algunhas das proteínas que necesitan (0.15x3 ptos.). Di qué teoría relaciona
bacterias e mitocondrias (teoría endosimbióntica: 0.3 ptos.) e explica brevemente o seu enunciado:
as mitocondrias proceden de organismos procariotas que nun momento determinado da
evolución, hospedáronse noutro organismo procariota (0.3).
I.5. Sinala as diferencias en estructura, composición e función entre a membrana celular e a parede celular
(0.25x3x2)
Estructura
Membrana celular
Parede celular
De mosaico fluido: bicapa lipídica con
proteínas integradas na bicapa ou sobre a
súa superficie
Fibras de celulosa embebidas nunha matriz
de polisacáridos e de proteínas
Composición Lípidos, proteínas e carbohidratos
Celulosa
Función
Dar forma, soporte e protección
Regular o paso de sustancias entre dentro
e fóra da célula
Bloque II. Dos dous grupos de termos elixe un e agrupa de tres en tres, mediante unha frase,
os termos relacionados. Valoración 1,5 puntos.
II.1. ARN, ósmose, ribosomas, colesterol, bacilo, membrana, Koch, precursor, fase
luminosa, hormonas, tuberculose, proteínas, semipermeable, estroma, cloroplasto.
Os ribosomas están formados por ARN e proteínas
O bacilo de Koch é o causante da tuberculose
Os productos da fase luminosa da fotosíntese atópanse no estroma do cloroplasto/A fase
luminosa non ten lugar no estroma do cloroplasto (valorarase calquera das dúas)
O colesterol é o precursor dalgunhas hormonas
Ósmose é o paso de auga a través dunha membrana semipermeable
II.2. Schleiden e Schwann, proteínas, envoltura, fermentación, monosacárido, teoría,
láctica, enlaces peptídicos, ARN, músculo, celular, nuclear, poros, aminoácidos, ribosa.
Schleiden e Schwann propuxeron a teoría celular
A fermentación láctica prodúcese no músculo
A ribosa é un monosacárido que forma parte estructural do ARN
A envoltura nuclear presenta poros
Os aminoácidos únense mediante enlaces peptídicos para formar proteínas
Bloque III. Das 20 preguntas de Verdadeiro/Falso hai que responder só a 15. As respostas
erróneas puntúan negativamente. Valoración: 1,5 puntos.
1F. As plantas teñen cantidades de graxa similares aos animais. 2F. O axente patóxeno causante do mal
das vacas tolas denomínase virión. 3V. O ciclo de Krebs e a beta-oxidación lévanse a cabo na matriz
mitocondrial. 4F. A ADNpolimerasa participa na formación do ARNmensaxeiro. 5V. Durante a meiose non
se duplica o ADN. 6F. Os aminoácidos esenciais son os que poden ser sintetizados polo organismo. 7V.
Unha hipótese que foi confirmada moitas veces denomínase teoría. 8F. O etanol da cervexa procede da
glucosa da uva. 9F. A glucolise é a síntese de glucosa a partires do ácido pirúvico. 10V. A reacción de
Fehling utilízase para identificar azucres reductores. 11V. O microscopio electrónico utiliza electróns para
iluminar a mostra. 12F. O fuso mitótico está formado por microfilamentos. 13F. Na fotosíntese consúmese
15
glucosa e prodúcese O2. 14F. A glucolise ten lugar na matriz mitocondrial. 15V. Un organismo con número
diploide 20 (2n=20) presenta 10 tétradas durante a profase I da meiose. 16F. Os ribosomas son exclusivos
das células eucariotas. 17F. A replicación do ARN é semiconservativa. 18V. Nos seres aeróbicos o aceptor
final de electróns é o osíxeno. 19V. O enzima RUBISCO non se encontra en células eucariotas animais
20V. O termo célula foi acuñado por Hooke
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
CONVOCATORIA DE SETEMBRO Curso 2000-2001
Pregunta Obrigatoria. Tódolos alumnos deben responder a esta pregunta aínda que non é
eliminatoria. Valoración: 2,5 puntos.
Nun segmento da cadea de ADN a secuencia de bases é
3’-TACCTACTGGCATTCATGCGAACG-5’.
a) ¿Cal sería a secuencia de bases dunha cadea de ARNmensaxeiro transcrita a partires de ese segmento de
ADN?, ¿en que lugar da célula eucariota realízase este proceso?.
b) Tendo en conta o código xenético do cadro adxunto, escribe a secuencia de aminoácidos codificada po lo
ARNm do apartado anterior. ¿En que lugar da célula eucariota realízase este proceso?.
c) ¿Que ocorrería si a última base escrita (G), debido a unha mutación, se cambiara por A? ¿e si se
cambiara por C?. Explica as consecuencias de cada una de estas mutacións sobre a estructura e a
función da proteína.
d) Define: cromatina, nucleosoma, cromátida hirmán, cromátida homóloga.
e) ¿Cal é o papel da reversotranscriptasa? ¿En que organismos encóntrase?
Bloque I. Das 5 cuestións responde só a 3. Valoración: 4,5 puntos (1,5 puntos por cuestión).
I.1) Pon nome as partes do microscopio sinaladas cun número e indica a función de cada unha.
Define o poder de resolución dun microscopio.
I.2) Indica como afectaría (aumentando ou disminuindo) a velocidade dunha reacción catalizada
por un enzima se a) aumenta a concentración do sustrato, b) aumenta a concentración do
enzima, c) se engade un inhibidor do enzima, d) aumenta a temperatura. Xustifica as
respostas. ¿Que é un holoenzima? ¿e un apoenzima?
I.3) Define os seguintes conceptos: fagocitose, plasmolise, saponificación, fermentación e inmunidade.
I.4) Explica nunha frase en que consisten os seguintes procesos: a) ciclo de Calvin, b) cadea
respiratoria e fosforilación oxidativa, c) beta-oxidación dos ácidos graxos, d) glucolise, e) ciclo
de Krebs. Indica de forma precisa en que lugar da célula realízase cada un de esos procesos.
I.5) Fai un esquema para indicar a estructura dunha bacteria poñendo nome a 5 dos seus compoñentes. Sinala as principais diferencias (en composición e estructura) entre a parede celular
vexetal e a parede bacteriana. Fai unha clasificación de bacterias en canto ó tipo de nutrición.
16
Bloque II. Dos dous grupos de térmos elixe un e agrupa de tres en tres, mediante unha
frase, os termos relacionados. Valoración 1,5 puntos.
II.1) Aparato de Golgi, clorofila, nucleolo, lípidos, insaponificables, síntese, contracción muscular, ácidos
graxos, vesículas, pigmento, miosina, cisternas, membrana tilacoidal, actina, ARN ribosómico.
II.2) fase lumínica, base, fosfolípidos, ácido, citoplasma, ATP, láctica, colesterol, NADPH, músculo,
citocinese, membranas celulares, división, anfótero, fermentación.
Bloque III. Das 20 preguntas de Verdadeiro/Falso hai que responder só a 15. As respostas
erróneas puntúan negativamente. Valoración: 1,5 puntos.
1. Unha pentosa e unha base nitroxenada forman un nucleótido. 2. A fotosíntese é un proceso mediante o
cal a materia orgánica transfórmase en inorgánica. 3. O colesterol entra na célula mediante o proceso de
endocitose mediada por receptor. 4. A anafase é a fase da división celular na que os cromosomas
organízanse na placa ecuatorial. 5. O enzima RUBISCO atópase no citosol. 6. Nos seres humanos, o
número de tétradas formadas durante a mitose é 23. 7. Nas células vexetais o ADN atópase no núcleo,
mitocondrias e cloroplastos. 8. O amidón atópase nas paredes celulares vexetais. 9. Existen aminoácidos
que non forman parte das proteínas. 10. Os protozoos son eucariotas unicelulares. 11. O coláxeno é unha
proteína con función estructural. 12. Nas células adiposas acumúlase glucóxeno. 13. Os bacteriófagos son
as bacterias que infectan a virus. 14. A meiose é o proceso que fai posible a formación de células diploides
a partires de células haploides. 15. O antibiótico penicilina é producido por bacterias.
16. Os lisosomas son orgánulos onde realízase a dixestión celular. 17. Os organismos heterótrofos poden
transformar compostos inorgánicos en orgánicos. 18. O ADN mitocondrial é semellante ó ADN bacteriano.
19. O acetil CoA acumúlase na matriz mitocondrial. 20. A insulina estimula a síntese de glucóxeno.
………………………………………………………………………………………………………………………………
CRITERIOS DE AVALIACIÓN.SETEMBRO 2000-2001
Fig. 1
Fig. 2
Pregunta Obrigatoria. Tódolos alumnos deben responder a esta pregunta aínda que non é
eliminatoria. Valoración: 2,5 puntos.
Nun segmento da cadea de ADN a secuencia de bases é 3’-TACCTACTGGCATTCATGCGAACG-5’.
a) ¿Cal sería a secuencia de bases dunha cadea de ARNmensaxeiro transcrita a partires de ese segmento de
ADN? (0,2 ptos): AUGGAUGACCGUAAGUACGCUUGC. ¿En que lugar da célula eucariota realízase este
proceso? (0,2 ptos): no núcleo, e tamén en mitocondrias e plastos.
b) Tendo en conta o código xenético do cadro adxunto (Fig. 1), escribe a secuencia de aminoácidos
codificada po lo ARNm do apartado anterior (0,2 ptos): met-asp-asp-arg-lys-tyr-ala-cys. ¿En que lugar
da célula eucariota realízase este proceso? (0,2 ptos): no citosol, e tamén en mitocondrias e plastos.
c) ¿Que ocorrería si a última base escrita (G), debido a unha mutación, se cambiara por A? ¿e si se
cambiara por C? Explica as consecuencias de cada una de estas mutacións sobre a estructura e a
función da proteína. (0,5 ptos.). No primer caso, o ARNm transcrito tería no triplete do extremo 5’ a
secuencia de nucleótidos UGU, que tamén codifica o aminoácido cys, polo que non cambiaría a
secuencia de aminoácidos da proteína, que seguiría coa mesma estructura e función. No segundo caso,
o ARNm transcrito tería no triplete do extremo 5’ a secuencia de nucleótidos UGG, que codifica o
aminoácido trp. Ao cambiar a secuencia de aminoácidos da proteína, a súa estructura veríase alterada e
en consecuencia tamén a súa función.
d) Define: cromatina, nucleosoma, cromátida irmán, cromátida homóloga. (0,2X4= 0,8 ptos). Cromatina:
material do que están feitos os cromosomas, estando formado por ADN asociado a proteínas (histonas).
Nucleosoma: unidade básica de empaquetamento da cromatina. Cromátida irmán: cada unha das
17
cromátidas que forma o cromosoma metafásico e que son copias idénticas formadas pola por replicación
do ADN. Cromátida homóloga: cada unha das cromátidas non irmáns dun cromosoma bivalente ou
tétrada (formado por dous cromosomas homólogos, un procedente do pai e outro da nai) que durante a
profase I da meiosis intercambiarán (recombinarán) segmentos.
e) ¿Cal é o papel da reversotranscriptasa? (0,2 ptos.): Enzima que permite sintetizar ADN a partires dun
molde de ARN (é decir, transcribir ARN en ADN). ¿En que organismos encóntrase? (0,2 ptos): En
retrovirus
Bloque I. Das 5 cuestións responde só a 3. Valoración: 4,5 puntos (1,5 puntos por cuestión).
I.1) Pon nome as partes do microscopio (Fig. 2) sinaladas cun número ( 0,1x6=0,6 ptos.) e indica a
función de cada unha (0,1x6=0,6 ptos): 1) ocular; permite acceder visualmente á mostra, aumentando
a imaxen da mesma, 2) tornillo micrométrico/macromético, que serve para enfocar as lentes, 3) obxetivo,
permite, xunto co ocular, aumentar a imaxe da mostra, 4) condensador/diafragma, que permite
concentrar a luz que chega á mostra, 5) fonte de luz, permite a iluminación da mostra. Define o poder de
resolución dun microscopio (0,3 ptos.): capacidade para distinguir dous puntos moi próximos.
I.2) Indica como afectaría (aumentando ou disminuindo) (0,1x4=0,4 ptos.) a velocidade dunha reacción
catalizada por un enzima se a) aumenta a concentración do sustrato, b) aumenta a concentración do
enzima: aumenta, c) se engade un inhibidor do enzima, d) aumenta a temperatura. Xustifica as
respostas (0,2x4=0,8 ptos.). a) Aumenta porque o aumento do sustrato facilita a formación do
complexo enzima-sustrato pero cando todo o sustrato está unido á enzima alcánzase a velocidade
máxima, b) aumenta porque ó aumentar a concentración do enzima os complexos enzima-sustrato
fórmanse mais rápidamente, c) disminue porque o inhibidor se une á enzima impedindo a unión de ésta
co sustrato, d) aumenta porque a temperatura favorece a mobilidade das moléculas, pero si a
temperatura supera un certo valor a enzima desnaturalízase e perde actividad. ¿Que é un holoenzima?
(0,15 ptos.): enzima que para realizar a sua función necesita estar unida a un compoñente non proteico
(cofactor). ¿E un apoenzima? (0,15 ptos.): porción proteica dunha holoenzima.
I.3) Define os seguintes conceptos: fagocitose, plasmolise, saponificación, fermentación e inmunidade.
(0,3x5=1,5 ptos.). Fagocitose: proceso polo cual se introducen partículas na célula. Plasmolise:
perda excesiva de auga que se produce nunha célula cando se atopa nun medio hipertónico.
Saponificación: proceso de hidrólise de ésteres de ácidos graxos mediante unha base e que orixina
unha sal coñecida como xabón. Fermentación: proceso polo que se degradan moléculas orgánicas en
ausencia de osíxeno (anaerobiosis). Inmunidade: capacidade dun organismo de diferenciar as
estructuras propias das alleas mediante o seu sistema inmune.
I.4) Explica nunha frase en que consisten os seguintes procesos: a) ciclo de Calvin, b) cadea respiratoria e
fosforilación oxidativa, c) beta-oxidación dos ácidos graxos, d) glucolise, e) ciclo de Krebs. (0,2x5=1).
Indica de forma precisa en que lugar da célula realízase cada un de esos procesos (0,1x5=0,5 ptos.).
a) ciclo de Calvin: conxunto de reaccións que conducen á incorporación do CO2 atmosférico en
compostos orgánicos; ten lugar no estroma do cloroplasto; b) cadea respiratoria e fosforilación oxidativa:
transporte de electróns ata o osíxeno molecular a través de complexos enzimáticos (cadea respiratoria);
este transporte está acoplado á síntese de ATP (fosforilación oxidativa); ambos procesos teñen lugar na
membrana interna mitocondrial; c) beta-oxidación dos ácidos graxos: degradación dos ácidos graxos
para formar moléculas de acetil-CoA; sucede na matriz mitocondrial; d) glucolise: conxunto de reaccións
polas que unha molécula de glucosa se escinde en dúas de piruvato formándose ATP; ten lugar no
citosol; e) ciclo de Krebs: serie de reacción polas que os átomos de carbono do acetil-CoA se oxidan
totalmente para formar CO2 xenerándose tamén poder reductor; sucede na matriz mitocondrial.
I.5) Fai un esquema para indicar a estructura dunha bacteria poñendo nome a 5 dos seus compoñentes
(0,5 ptos.): sobre unha representación esquemática se debe siñalar alomenos 5 das seguintes
estructuras: cápsula, parede, membrana plasmática, mesosoma, nucleoide (ADN), citoplasma,
ribosomas, fimbrias, flaxelo, Sinala as principais diferencias (en composición e estructura) entre a
parede celular vexetal e a parede bacteriana (0,5 ptos.): a parede celular vexetal está formada por un
entramado de fibrillas de celulosa embebidas nunha matriz de polisacáridos; a parede bacteriana está
formada por unha armazón de polisacáridos con aminoácidos entrelazados (peptidoglucanos). Fai unha
clasificación de bacterias en canto ó tipo de nutrición (0,5 ptos.): Dependendo da fonte de carbono
que usan:
18
AUTÓTROFAS se poden crecer en ausencia de materia orgánica e como fonte de carbono utilizan
CO2. Poden ser: fotótrofas (fotosintéticas), se usan luz como fonte de enerxía, ou ben quimiolitótrofas (quimiosintéticas), se utilizan compostos inorgánicos como fonte de enerxía.
HETERÓTROFAS (ou quimiorganótrofas) se necesitan carbono orgánico procedente de
compostos orgánicos.
Bloque II. Dos dous grupos de térmos elixe un e agrupa de tres en tres, mediante unha frase,
os termos relacionados. Valoración 1,5 puntos.
II.1) Aparato de Golgi, clorofila, nucleolo, lípidos, insaponificables, síntese, contracción muscular, ácidos
graxos, vesículas, pigmento, miosina, cisternas, membrana tilacoidal, actina, ARN ribosómico.
(A clorofila é un pigmento que se atopa na membrana tilacoidal). (A actina e a miosina interveñen na
contracción muscular). (O Aparato de Golgi está formado por cisternas e vesículas). (Os lípidos
insaponificables non conteñen ácidos graxos). (No nucleolo ten lugar a síntese do ARN ribosómico)
II.2) fase lumínica, base, fosfolípidos, ácido, citoplasma, ATP, láctica, colesterol, NADPH, músculo,
citocinese, membranas celulares, división, anfótero, fermentación.
(Na fase lumínica fórmase ATP e NADPH). (A citocinese é a división do citoplasma). (Anfótero é unha
sustancia capaz de comportarse como ácido e como base). (A fermentación láctica prodúcese no músculo).
(Os fosfolípidos e o colesterol son compoñentes das membranas celulares)
Bloque III. Das 20 preguntas de Verdadeiro/Falso hai que responder só a 15. As respostas
erróneas puntúan negativamente. Valoración: 1,5 puntos.
1. F. Unha pentosa e unha base nitroxenada forman un nucleótido. 2. F. A fotosíntese é un proceso mediante o cal a materia orgánica transfórmase en inorgánica. 3. V. O colesterol entra na célula mediante o
proceso de endocitose mediada por receptor. 4. F. A anafase é a fase da división celular na que os cromosomas organízanse na placa ecuatorial. 5. F. O enzima RUBISCO atópase no citosol. 6. F. Nos seres humanos, o número de tétradas formadas durante a mitose é 23. 7. V. Nas células vexetais o ADN atópase no
núcleo, mitocondrias e cloroplastos. 8. F. O amidón atópase nas paredes celulares vexetais. 9. V. Existen
aminoácidos que non forman parte das proteínas. 10. V. Os protozoos son eucariotas unicelulares. 11. V.
O coláxeno é unha proteína con función estructural. 12. F. Nas células adiposas acumúlase glucóxeno. 13.
F. Os bacteriófagos son as bacterias que infectan a virus. 14. F. A meiose é o proceso que fai posible a
formación de células diploides a partires de células haploides. 15. F. O antibiótico penicilina é producido por
bacterias. 16. V. Os lisosomas son orgánulos onde realízase a dixestión celular. 17. F. Os organismos
heterótrofos poden transformar compostos inorgánicos en orgánicos. 18. V. O ADN mitocondrial é
semellante ó ADN bacteriano. 19. F. O acetil CoA acumúlase na matriz mitocondrial. 20. F. A insulina
estimula a síntese de glucóxeno.
……………………………………………………………………………………………………….
Bioloxía XUÑO. Curso 2001-2002.CRITERIOS DE AVALIACIÓN
Pregunta Obrigatoria. Tódolos alumnos deben responder a esta pregunta aínda que non é
eliminatoria. Valoración: 2,5 puntos.
Na figura móstranse TRES biomoléculas identificadas cun número:
a) ¿Que biomoléculas se representan?: 1- péptido ou proteína; 2- ácido graxo; 3- disacárido.
(0,2x3=0,6 ptos.)
b) ¿Que tipo de enlace característico aparece na 1?: peptídico, ¿e na 3?: glucídico. (0,2x2=0,4 ptos.)
c) ¿Como se comportaría a molécula 2 nun medio acuoso?: ó ter unha cabeza polar ou
hidrofílica e unha cola apolar ou hidrofóbica (características de molécula anfipática)
formaría micelas e bicapas.(ata 0,3 ptos.)
d) Cita unha ruta metabólica específica da molécula 2 (beta-oxidación; 0,2 ptos.) ) e outra
relacionada coa 3 (glucólise ou glucoxenolise; abonda con mencionar unha delas; 0,2
19
ptos). Indica dúas rutas metabólicas comúns á 2 e á 3: o ciclo de Krebs, a fosforilación
oxidativa e a cadea respiratoria.(0,2x2=0,4 ptos.)
e) ¿Que niveis estructurais poden establecer as moléculas do tipo 1?: estructura primaria, que
corresponde á secuencia de aminoácidos que integran a proteína; estructura secundaria,
que é a disposición espacial que adopta a secuencia de aminoácidos para ser estable;
estructura terciaria, que se refire ó xeito en que a proteína se atópa pregada no espacio; e
estructura cuaternaria, que fai referencia a asociación de subunidades ou protómeros que
constite a proteína activa. (ata 0,4 ptos.)
Bloque I. Das 5 cuestións responde só a 3. Valoración: 4,5 puntos (1,5 puntos por cuestión).
I.1) a) ¿Cal é a importancia da mutación e a recombinación nos seres vivos?: proporcionan un
incremento da variabilidade xenética ó crear novas combinacións xénicas que poden
resultar mais favorables en relación coa adaptación do individuo ó medio, polo que fan
posible a evolución das especies. (ata 0,75 ptos.). b) ¿Por que unha mutación puntual
pode causar unha enfermidade?. Razoa brevemente a túa resposta: Unha mutuación
puntual supón unha alteración da secuencia de nucleótidos dun xen (ben por unha
sustitución de bases ou ben por desplazamento da pauta de lectura) o cal se póde
traducir nunha alteración na secuencia de aminoácidos e como consecuencia nunha
alteración na funcionalidade da proteína codificada por ese xen. (ata 0,75 ptos.).
I.2) a) ¿Que é unha levadura?: é un organismo eucariota unicelular que se utiliza na industria
como responsable das fermentacións que teñen lugar durante a fabricación de certos
productos alimenticios (0,5 ptos.). b) Cita 2 procesos industriais nos que participa:
obtención de pan e de certas bebidas como cervexa ou viño (0,5 ptos.). c) ¿Que é unha
fermentación?: proceso anaeróbico no que moléculas orgánicas son degradadas
incompletamente para formar moléculas orgánicas mais sinxelas (cun rendemento
enerxético menor que na respiración) (0,5 p).
I.3) a) Brevemente, explica a relación estructural que hai entre nucleosoma, cromatina e
cromosoma: Os nucleosomas son ás unidades en forma de contas de colar nas que está
organizada a cromatina, a cal é un complexo nucleoproteico que se condensa durante a
divi-sión celular para formar ós cromosomas, que representan o estado de máxima
condensación da cromatina. (ata 0,9 ptos.). b) ¿É igual o material xenético dos
cromosomas homólogos?: non, porque cada homólogo procede de cada un dos pais (0,1
pto. si só contesta non; ata 0,3 ptos. se xustifica a resposta).,c) ¿e o das cromátidas
irmáns?: si, porque resultan do proceso de duplicación do ADN que orixina copias
idénticas da hebra de ADN (0,1 pto. si só contesta si; ata 0,3 ptos. se xustifica a
resposta).
I.4) Definir os seguintes termos: (0,3x5=1,5 ptos.).
Antíxeno: calquer sustancia que é recoñecida como extrana polo sistema inmunolóxico
dun organismo, e que é capaz de desencadear nel unha resposta inmunitaria.
Macrófago: células (monocitos diferenciados) que se encargan de eliminar os patóxenos
mediante fagocitose.
Interleucina: moléculas secretadas por linfocitos T colaboradores para activar o sistema
inmunitario.
Soro: preparado de anticorpos específicos contra un organismo patóxeno que é inxectado
no individuo que sofre a infección antes de que se active nel a resposta inmune contra o
patóxeno.
SIDA: enfermidade (coñecida como síndrome de inmunodeficiencia adquirida) producida
polo VIH ou virus da inmunodeficiencia humán cando este infecta ós linfocitos diminuindo
a capacidade de resposta inmune do organismo.
I.5) a) Debuxa a estructura dun cloroplasto sinalando os seus compoñentes. Débese dibuxar,
situar correctamente e nomear 6 estructuras entre as seguintes: membrana externa,
membrana interna, espacio intermembrana (ou cámara externa), estroma, grana,
tilacoides dos grana, tilacoides do estroma, ribosomas, ADN. (0,15x6 ptos.). b) ¿Onde
ocorren as fases escura (no estroma; 0,3 ptos) e luminosa da fotosíntese (nos tilacoides;
0,3 ptos).
Bloque II. Dos dous grupos de termos elixe un e agrupa de tres en tres, mediante unha frase,
os termos relacionados. Valoración 1,5 puntos.
20
II.1) (Microtúbulos e microfilamentos son compoñentes do citoesqueleto). (O ATP proporciona
a enerxía necesaria para o transporte activo). (Os lisosomas son orgánulos que conteñen
encimas hidrolíticos). (Os triacilglicéridos están formados por glicerol e ácidos graxos). (A
ma-duración dos linfocitos B ten lugar na médula ósea)
II.2) (A RUBISCO é a enzima que cataliza a fixación do CO2). (O retículo endoplásmico rugoso
contén ribosomas). (A timina é unha base nitroxenada do ADN). (A parede celular vexetal
contén celulosa) (Durante a fotofosforilación cíclica ten lugar á síntese de ATP)
Bloque III. Das 20 preguntas de Verdadeiro/Falso hai que responder só a 15. As respostas
erróneas puntúan negativamente. Valoración: 1,5 puntos. Non escribir as respostas nesta folla.
1) F. As vacinas proporcionan inmunidade artificial pasiva. 2) F. Algúns xenes teñen intróns,
exóns e axóns. 3) F. A difusión pasiva non require transportadores. 4) V. Os polisomas participan na síntese de proteínas. 5) V. O código xenético é universal con excepcións. 6) V. Ó
quentar suficientemente ó ADN pode desnaturalizarse. 7) F. As moléculas de encima destrúense ó finalizar a reacción. 8) F. Tódolos aminoácidos teñen C, N, S, O e H. 9) F. Okazaki
demostrou que a replicación do ADN é semiconservativa. 10) F. Os virus que infectan vexetais
posúen clorofila para autorreproducirse. 11) V. Os monosacáridos dan positiva a reacción de
Fehling. 12) V. O anticodón ten a secuencia complementaria ó codón. 13) F. O almidón é un
polisacárido de reserva animal. 14) F. Un microscopio electrónico é todo aquel que necesita
conectarse á corrente eléctrica. 15) V. Os linfocitos T participan na inmunidade celular. 16) F.
Unha ponte de H é un tipo de enlace covalente. 17) V. O colesterol é o precursor metabólico
dalgunhas hormonas. 18) F. O promotor dun xene encóntrase localizado no extremo 5’. 19) F.
Os plásmi-dos son fragmentos de ARN bacteriano. 20) V. Os microtúbulos son un tipo de
estructuras do citoesqueleto.
CONVOCATORIA DE SETEMBRO. Curso 2001-2002
Pregunta Obrigatoria. Tódolos alumnos deben responder a esta pregunta aínda que non é
eliminatoria. Valoración: 2,5 puntos.
A figura anexa é unha representación tridimensional dun orgánulo típico das células eucariotas.
a) Pon nome a 10 das 11 estructuras sinaladas. 1-espacio intermembrana, 2-membrana
nuclear externa, 3- membrana nuclear interna, 4- retículo endoplásmico liso, 5- retículo
endoplásmico rugoso, 6- cromatina, 7- nucleolo, 8- lámina nuclear ou fibrosa, 9- poro
nuclear, 10-riboso-mas, 11- nucleoplasma,
xugo nuclear ou carioplasma (0,1x10=1
punto)
b) Describe brevemente a función das partes
sinaladas cos números 4, 5, 6, 7, 9 e
10. Retículo endoplásmico liso: síntese
de lípidos de membrana (e de
hormonas esteroideas a partires do
colesterol). Retículo endoplásmico
rugoso: empaquetamento, acumulación
e transformación das proteínas
sintetizadas nos ribosomas adheridos.
Cromatina: servir de soporte ó material
xenético (e capacitalo para que se
condense durante a división celular).
Nucleolo: formar as subunidades dos
ribosomas. Poro nuclear: regular os intercambios de moléculas entre o núcleo e o citosol.
Ribosomas: síntese de proteínas. (0,2x6=1,2 p.)
c) ¿En que fase do ciclo celular dirías que se encontra a célula que contén estas estructuras?:
Na interfase (0,15 p.)
d) ¿Cal é a estructura equivalente en procariotas?: O nucleoide (0,15 p.)
Bloque I. Das 5 cuestións responde só a 3. Valoración: 4,5 puntos (1,5 puntos por cuestión).
21
I.1) Indica en qué orgánulos e en qué parte dos mesmos teñen lugar os seguintes procesos:
a) β -oxidación dos ácidos graxos: mitocondria/matriz , b) ciclo de Krebs:
mitocondria/matriz , c) cadea de transporte de electróns: mitocondria/membrana interna
e cloroplasto/membrana tilacoidal, d) ciclo de Calvin-Benson: cloroplasto/estroma.
(4x(0,15+0,15=1,2 p.) ¿Por que os animais non poder convertir os ácidos graxos en
glucosa e as plantas si? Porque as células animais non posúen as enzimas que
transforman o producto último do catabolismo dos ácidos graxos (o acetil-CoA) na
molécula común a tódalas vías da gluconeoxénese (o ácido oxala-cético), enzimas que sí
están presentes nas prantas (nos glioxisomas) (0,3 p.)
I.2) Funcións dos microorganismos no ciclo do Carbono (0,3 puntos máximo por nomear cada
grupo de organismos xunto coa súa función; total: 0,3x5= 1,5 p.).
I.3) a) Define o proceso de ósmose: proceso polo cal dúas solucións de distinta concentración
que están separadas por unha membrana semipermeable, tenden a igualar as súas
concentracións mediante o paso de auga dende a mais diluida á mais concentrada (paso
de auga a traverso dunha membrana semipermeable dende a solución mais diluida á
mais concentrada) (0,5 p.). b) ¿Por que a auga de mar non calma a sede? Porque ó estar
mais concentrada que o medio intracelular, provoca a perda de auga nas células (0,4 p.).
c) ¿Cando se produce plasmolise (cando a célula perde excesiva auga por atoparse nun
medio hipertóni-co) e cando turxescencia (cando a célula se hincha de auga ó atoparse
nun medio hipotónico)?: (0,3x2=0,6 p.)
I.4) a)Define: Histona, proteína á que se une o ADN para formar a cromatina; Intrón, secuencia de bases que se transcribe pero que non se traduce (non codifican unha secuencia de
aminoácidos); ARNpolimerasa, enzima que cataliza á síntese do ARN a partires dunha
cadena de ADN; Reversotranscriptasa: enzima dos retrovirus que cataliza a síntese do
ADN a partires dunha molécula de ARN. (0,3x4=1,2 p.) b)¿Que xenes se transcriben
pero non se traducen?: os do organizador nucleolar (0,3 p.).
I.5) a) Concepto de fermentación: proceso anaeróbico no que moléculas orgánicas (como
ácido pirúvico producido na glucolise) son degradadas incompletamente en ausencia de
osíxe-no para formar moléculas orgánicas mais sinxelas (cun rendemento enerxético
menor que na respiración) (0,75 p.). b)Tipos: Fermentación alcohólica: é a
transformación de azúcares en etanol que levan a cabo levaduras para producir cervexa,
viño ou pan; fermentación láctica: na que deter-minadas bacterias forman ácido láctico a
partires da degradación da glucosa para producir iogur ou queixo. (0,75 p.).
Bloque II. Dos dous grupos de termos elixe un e agrupa de tres en tres, mediante unha frase,
os termos relacionados. Valoración 1,5 puntos.
II.1) núcleo, RUBISCO, lisosomas, Oparin, VIH, síntese, CO2, ácidas, fixación, retrovirus,
hipótese, SIDA, hidrolasas, ARN, coacervados.
(No núcleo ten lugar a síntese de ARN). (A enzima RUBISCO cataliza a fixación do CO2)
(Os lisosomas conteñen hidrolasas ácidas). (Oparin estableceu a hipótese dos coacervados)
(O VIH é un retrovirus causante da SIDA)
22
II.2) Margulis, nucleósido, linfocitos B, fuso, anticorpos, virus, teoría, inmunidade humoral,
mitótico, oncoxénicos, endosimbióntica, nucleótido, grupo fosfato, cáncro, microtúbulos.
(Margulis estableceu a teoría endosimbióntica). (Un nucleótido é un nucleósido cun grupo
fosfato). (Os linfocitos B producen anticorpos en resposta a inmunidade humoral). (O
fuso mitótico está formado por microtúbulos). (Os virus oncoxénicos provocan cáncro).
Bloque III. Das 20 preguntas de Verdadeiro/Falso hai que responder só a 15. As respostas
erróneas puntúan negativamente. Valoración: 1,5 puntos. Non escribir as respostas nesta
folla.
1) F. As células eucariotas vexetais carecen de mitocondrias. 2) V. Os virus son
estructuras acelulares. 3) V. A quitina forma parte da parede celular dos fungos.
4) F. As lipoproteínas transportan ferro. 5) F. O ATP é un trinucleótido
monofosfato. 6) V. As mitocondrias conteñen ADN e ARN. 7) F. En procariotas a
transcripción ten lugar no núcleo e a traducción no citoplas-ma. 8) F. Un mesmo
triplete pode codificar dous ou mais aminoácidos diferentes. 9) V. O colesterol
sintetízase no retículo endoplásmico liso. 10) V. Poder de resolución dun
microsco-pio é a capacidade de distinguir dous puntos que se atopan moi
próximos. 11) F. A síntese de glucosa a partires do ácido pirúvico denomínase
glucoxenoxénese. 12) F. A fase luminosa da fotosíntese ten lugar no estroma do
cloroplasto. 13) V. Os cilios e os flaxelos diferéncianse basicamente na lonxitude.
14) V. Ramón y Cajal contribueu ó recoñecemento universal da teoría celular.
15) V. Os peroxisomas e as mitocondrias utilizan o osíxeno para realizar o seu
metabolismo. 16) F. A desnaturalización das proteínas débese á rotura do enlace
peptídico entre aminoácidos. 17) F. Tras a comprobación experimental dunha
teoría pódese elaborar unha hipótese. 18) F. Segundo o modelo actual, a
membrana celular é unha bicapa de lípidos recuberta por proteínas. 19) V. Os
ácidos graxos almacénanse no citosol en forma de triglicéridos . 20) V. A reacción
de Fehling básase na reactividade do grupo carbonilo.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
BIOLOXÍA- PROBA XUÑO 2003
Pregunta Obrigatoria. Tódolos alumnos deben responder a esta pregunta aínda que
non é eliminatoria. Valoración:
2,5 puntos.
a) ¿Que representa o conxunto das
figuras?
b) ¿Que representa cada unha das
figuras indicadas cunha letra
maiúscula?
c) ¿Cal ou cales desas estructuras se
poden observar có microscopio de
luz (óptico)?
d) Indica 5 diferencias entre células
procariotas e eucariotas
Bloque I. Das 5 cuestións responde só a 3. Valoración: 4,5 puntos (1,5 puntos por
cuestión).
I.1) Unha célula con dous pares de cromosomas sofre unha mitose, e cada célula filla
resultante sofre unha meiose. a) ¿Cantas células se forman ó final?, b) ¿cal será a
dotación cromosómica de cada unha delas? (Responde facendo un debuxo esquemático),
c) no esquema indica que células son haploides e cales diploides.
I.2) Elabora un texto breve (de aproximadamente 70 palabras) relacionando entre si os
seguintes 15 termos: Eucariotas, ADN, núcleo, transcripción, ARNmensaxeiro,
ARNtransferente, ARNribosómico, nucleolo, proteínas ribosómicas, poros nucleares,
citoplasma, ribosomas, traducción, Retículo endoplásmico rugoso, Aparato de Golgi
I.3) ¿Que papel xogan os lisosomas nos mecanismos de defensa celulares?. ¿Que son os
23
anticorpos?
I.4) Indica, por orde de actuación, as rutas metabólicas que interveñen no seguinte proceso:
Glucosa + 6 O2 → 6 CO2 + 6 H2O + 38 ATP
Indica tamén que finalidade ten cada unha delas e en que lugar da célula se producen
I.5) Define os seguintes termos: condensador dun microscopio; centriolos; celulosa;
levaduras; holoencima.
Bloque II. Dos dous grupos de termos elixe un e agrupa de tres en tres, mediante
unha frase, os termos relacionados. Valoración 1,5 puntos.
II.1) ADN, membrana plasmática, insectos, fase luminosa, asimetría, tilacoides, fotosíntese,
catión, exoesqueleto, ARN, fluidez, ión, quitina, carga positiva, transcriptasa inversa
II.2) RUBISCO, retículo endoplásmico liso, inmunoglobulinas, antibiótico, fixación, proteínas,
penicilina, transporte, carbono inorgánico, síntese, pasivo, lípidos, enerxía, defensa,
Fleming
Bloque III. Das 20 preguntas de Verdadeiro/Falso hai que responder só a 15. As
respostas erróneas puntúan negativamente. Valoración: 1,5 puntos. Non
escribir as respostas nesta folla.
1) Ramón y Cajal universalizou a Teoría celular. 2) A ósmose é a difusión dun soluto a través
dunha membrana semipermeable. 3) A fructosa é un disacárido formado por sacarosa e glucosa. 4) O reactivo de Lugol sirve para detectar a presencia de amidón nun material biolóxico. 5) Os virus son formas celulares causantes de enfermidades. 6) O Aparato de Golgi está
formado por un conxunto de unidades chamadas dictiosomas.7) Os peroxisomas interveñen
na detoxificación de diversas sustancias. 8) A glucoxenoxénese ten lugar nas células do
músculo e do fígado. 9) Os aminoácidos son precursores na síntese de hormonas como a
tiroxina. 10) Os plásmidos son porcións circulares de ADN que non forman parte do cromosoma bacteriano. 11) Na fotosíntese consúmese auga e prodúcese CO2. 12) Moléculas
anfóteras son as que presentan rexión polar hidrofílica e rexión apolar hidrofóbica. 13) Os
anticorpos de histocompatibilidade son responsables do rexeitamento nos transplantes. 14)
Un composto anfipático é o que actúa como ácido e como base. 15) A estructura primaria
dunha proteína é a súa secuencia de nucleótidos. 16) Os encimas aceleran as reaccións
químicas incrementando a enerxía de activación. 17) A técnica da PCR permite a
amplificación do ARN. 18) As prostaglandinas son proteínas que actúan como hormonas.
19) Os protozoos son organismos unicelulares eucariotas. 20) A transxénese é a
introducción de ADN extrano nun xenoma.
BIOLOXÍA XUÑO 2002-2003 CRITERIOS DE AVALIACIÓN
Pregunta Obrigatoria. Tódolos alumnos deben responder a esta pregunta aínda que
non é eliminatoria. Valoración: 2,5 puntos.
a) ¿Que representa o conxunto das figuras?: O pregamento do ADN en asociación con
proteínas (é dicir, da cromatina) para formar o cromosoma metafásico (0,4 pts.)
b) ¿Que representa cada unha das figuras indicadas cunha letra maiúscula?: (0,2x4=0,8 p)
A) doble hélice do ADN . B) fibra cromatínica de 10 nm ou estructura en colar de contas ou fibra
nucleosómica . C-D-E) fibra cromatínica pregada en forma de solenoide con distintos graos de
espiralización. F) cromosoma metafásico,
c) ¿Cal ou cales desas estructuras se poden observar có microscopio de luz (óptico)?: D,
E e F (0,3 ptos.)
d) Indica 5 diferencias entre células procariotas e eucariotas (0,2x5=1 pto.)
CELULAS EUCARIOTAS
CELULAS PROCARIOTAS
Non existe compartimentación no citoplasma
Citoplasma compartimentado mediante
membranas
Un solo cromosoma circular
Varios cromosomas
Sin núcleo definido
ADN separado do citoplasma por unha
24
De menor tamaño ca célula eucariota
Encimas respiratorios localizados nos
mesosomas da membrana plasmática
envolta membranosa
De mayor tamaño ca célula procariota
Encimas respiratorios localizados nas
mitocondrias
Ribosomas de 70s
División simple por fragmentación
Ribosomas de 80s
División por mitosis ou por meiosis
Bloque I. Das 5 cuestións responde só a 3. Valoración: 4,5 puntos (1,5 puntos por
cuestión).
I.1) Unha célula con dous pares de cromosomas sofre unha mitose, e cada célula filla
resultante sofre unha meiose. a) ¿Cantas células se forman ó final?: 8 (0,3 ptos.)
b) ¿cal será a dotación cromosómica de cada unha delas? (Responde facendo un
debuxo esquemático) (0,6 ptos. máximo, si indican a dotación 2n=4 na célula que sofre
mitose e nas fillas, e a dotación n=2 nas oito que resultan ó final das meioses; se no
debuxo inclúen a representación dos cromosomas coas súas cromátidas, puntuarase ata un
máximo de 0,9 ptos.) c) no esquema indica que células son haploides e cales
diploides (0,1x3=0,3 ptos.).
I.2) Elabora un texto breve (de aproximadamente 70 palabras) relacionando entre si
os seguintes 15 termos: Eucariotas, ADN, núcleo, transcripción, ARNmensaxeiro,
ARNtransferente, ARNribosómico, nucleolo, proteínas ribosómicas, poros
nucleares, citoplasma, ribosomas, traducción, Retículo endoplásmico rugoso,
Aparato de Golgi: (0,1x15=1,5 ptos.)
No núcleo das células eucariotas ten lugar a transcripción do ADN para formar os ARNs
mensaxeiros, transferentes e ribosómicos. No nucleolo fórmanse os prerribosomas
mediante ARN ribosómicos e proteínas ribosómicas abandonando o núcleo polos poros
nucleares. Nos ribosomas que están libres no citoplasma ou formando parte do retículo
endoplásmico rugoso terá lugar a traducción ou síntese proteica mentras que a
glucosilación de proteínas terá lugar no aparato de Golgi.
I.3) a) ¿Que papel xogan os lisosomas nos mecanismos de defensa celulares?: Nos
mecanismos de resposta celular non específica, interveñen fagocitos (por exemplo,
macrófagos) que son células capaces de fagocitar os axentes extranos (patóxenos) que
deben ser eliminados; dentro destas células hai unha gran cantidade de lisosomas que
serán os encargados de degradar esos materiais gracias ós encimas dixestivos que
conteñen. (max. 1 pto.)
b) ¿Que son os anticorpos? (max. 0,5 ptos.): son proteínas con función protectora
(tamén chamadas inmunoglobulinas) que son producidas polos linfocitos B para que se
unan específicamente ós antíxenos.
I.4) Indica, por orde de actuación, as rutas metabólicas que interveñen no seguinte
proceso (0,5 ptos.): Glucosa + 6 O2 → 6 CO2 + 6 H2O + 38 ATP. Indica tamén
que finalidade ten cada unha delas (0,15x4=0,6 ptos.) e en que lugar da célula
se producen (0,1x4=0,4 ptos.)
1º- Glucolise / romper a glucosa en dous moléculas de piruvato / no citosol
(Ainda que non é unha ruta metabólica en sí, valorarase tamén a mención da
conversión do piruvato en acetil-CoA)
2º- Ciclo de Krebs / converter o acetil-CoA en CO2, obténdose poder reductor / na matriz
mitocondrial
3º- Cadea respiratoria e fosforilación oxidativa / o paso dos electróns, que se desprenden
no ciclo de Krebs, a traverso da cadea de transportadores liberándose enerxía que se
utilizará para a síntese de ATP que ten lugar mediate a fosforilación oxidativa / na
membrana mitocondrial interna
I.5) Define os seguintes termos: (0,3x5=1,5 ptos.)
Condensador dun microscopio: lente que concentra os raios de luz sobre a mostra para
obter unha maior iluminación.
Centriolos: cilindros formados por 9 tripletes de microtúbulos que interveñen na
organización de cilios e flaxelos que só se atopan nas células animais.
Celulosa: polisacárido formado por unidades de glucosa con función estructural ó
constituir o principal compoñente das paredes celulares das células vexetais.
25
Levaduras: fungos unicelulares que se utilizan na industria para á obtención de pan e
certas bebidas (cervexa e viño) pois son as responsables das fermentacións que teñen
lugar durante a súa fabricación.
Holoencima: encima formado por unha parte proteica chamada apoenzima e unha parte
non proteica chamada cofactor (ou coencima si é de naturaleza orgánica) que é
indispensable para que teña lugar a reacción enzimática.
Bloque II. Dos dous grupos de termos elixe un e agrupa de tres en tres, mediante
unha frase, os termos relacionados. Valoración 0,3x5= 1,5 puntos.
II.1) Un catión é un ión con carga positiva
O exoesqueleto de insectos está composto por quitina
A membrana plasmática presenta as propiedades de asimetría e fluidez
A transcriptasa inversa cataliza a síntese de ADN a partires de ARN
A fase luminosa da fotosíntese ten lugar nos tilacoides
II.2) O transporte pasivo ten lugar sin consumo de enerxía
No retículo endoplasmático liso ten lugar a síntese de lípidos
O encima RUBISCO cataliza a reacción de fixación do carbono inorgánico
Fleming descubriu o antibiótico penicilina
As inmunoglobulinas son proteínas con función de defensa
Bloque III. Das 20 preguntas de Verdadeiro/Falso hai que responder só a 15. As
respostas erróneas puntúan negativamente. Valoración: 0,1x15= 1,5
puntos. Non escribir as respostas nesta folla.
1) V. Ramón y Cajal universalizou a Teoría celular. 2) F. A ósmose é a difusión dun soluto a
través dunha membrana semipermeable. 3) F. A fructosa é un disacárido formado por
sacarosa e glucosa. 4) V. O reactivo de Lugol sirve para detectar a presencia de amidón nun
material biolóxico. 5) F. Os virus son formas celulares causantes de enfermidades. 6) V. O
Aparato de Golgi está formado por un conxunto de unidades chamadas dictiosomas. 7) V. Os
peroxisomas interveñen na detoxificación de diversas sustancias. 8) V. A glucoxenoxénese ten
lugar nas células do músculo e do fígado. 9) V. Os aminoácidos son precursores na síntese de
hormonas como a tiroxina. 10) V. Os plásmidos son porcións circulares de ADN que non
forman parte do cromosoma bacteriano. 11) F. Na fotosíntese consúmese auga e prodúcese
CO2. 12) F. Moléculas anfóteras son as que presentan rexión polar hidrofílica e rexión apolar
hidrofóbica. 13) F. Os anticorpos de histocompatibilidade son responsables do rexeitamento
nos transplantes. 14) F. Un composto anfipático é o que actúa como ácido e como base. 15)
F. A estructura primaria dunha proteína é a súa secuencia de nucleótidos. 16) F. Os encimas
aceleran as reaccións químicas incrementando a enerxía de activación. 17) F. A técnica da
PCR permite a amplificación do ARN. 18) F. As prostaglandinas son proteínas que actúan como
hormonas. 19) V. Os protozoos son organismos unicelulares eucariotas. 20) V. A transxénese
é a introducción de ADN extrano nun xenoma.
BIOLOXÍA- PROBA SETEMBRO 2003
Pregunta Obrigatoria. Tódolos alumnos deben responder a esta pregunta aínda que non é
eliminatoria. Valoración: 2,5 puntos.
B
En relación cos lípidos
representados nas figuras A e B,
responde ás seguintes cuestións
a) ¿A que tipo de lípido pertence o ç
A? ¿e o B?. Xustifica as túas respostas.
b) ¿Son lípidos saponificables?,
¿son moléculas anfipáticas?.
Xustifica as túas respostas.
c) ¿Cal deles é un lípido de
embrana?; indica, ademáis,
outros dous tipos de lípidos de
26
A
membrana e representa a súa disposición
nas membranas celulares. ¿En que lugar
da célula se sintetizan os lípidos de membrana?.
d) ¿Cal deles ten función enerxética?. ¿En
que consiste a beta-oxidación dos ácidos
raxos?, é un proceso catabólico ou
anabólico?. Indica en qué rexión da célula
ten lugar e cales son os productos iniciaies
e os finais.
Bloque I. Das 5 cuestións responde só a 3.
Valoración: 4,5 puntos (1,5 p. c/u).
I.1) a) Reescribe este texto no teu examen
cambiando as 11 palabras erróneas que
contén por outras verdadeiras:
En 1953 James Watson e Francis Crick
elaboraron o modelo da dobre hélice de ADN,
segundo o que, a molécula de ADN consiste
en dúas longas cadeas de polinucleósidos,
complementarias, paralelas e enroladas ó
redor dun mesmo eixo imaxinario, formando
unha dobre hélice levóxira. As bases
nitroxenadas están dirixidas ó exterior da
dobre hélice mentras que as unidades de fosfato e de ribosa sitúanse no interior. As duas
cadeas mantéñense unidas por enlaces covalentes entre as bases complementarias. Así, a
adenina sempre se une á guanina por dous enlaces covalentes e a timina á citosina por
tres.
b) Indica de forma esquemática o dogma central da bioloxía molecular.
I.2) Debuxa unha célula eucariota vexetal indicando alomenos 7 dos seus compoñentes. De
tódolos compoñentes das células eucariotas vexetais, a) ¿cales non se atopan nunca nas
células eucariotas animais?, b) ¿cales se atopan tamén nas células procariotas?
I.3) Sinala as diferencias entre os termos seguintes : a) antíxeno e anticorpo; b) autótrofo e
heterótrofo; c) vacina e soro
I.4) Representa esquemáticamente a dotación cromosómica dunha célula cun par de cromosomas, a) na fase G1 da interfase que precede á meiose, b) na fase G2 da mesma interfase,
c) na profase I da meiose, d) na telofase I, e) na telofase II. ¿Como variou a cantidade de
ADN entre o principio e o final da meiose?. ¿Cando e como se crea variabilidade xenética
durante a meiose?.
I.5) ¿Que é un encima de restricción?. ¿Que é un plásmido?. ¿Que utilidade teñen ambos en
enxeñería xenética?. ¿Utilízanse na reacción en cadea da polimerasa (PCR)?; xustifica a túa
resposta.
Bloque II. Dos dous grupos de termos elixe un e agrupa de tres en tres, mediante
unha frase, os termos relacionados. Valoración 1,5 puntos.
II.1) bacterias, lisosomas, insulina, obxectivo, orgánulos, cadea respiratoria, condensador,
proteína, homólogos, función hormonal, mesosomas, meiose, cromosomas, microscopio,
dixestión celular
II.2) ARN ribosómico, fotosíntese, maltosa, cápside, ribosomas, auga, amidón, membrana
semipermeable, hidrólise, cuberta proteica, osíxeno, disolvente, soluto, virus, proteínas
Bloque III. Das 20 preguntas de Verdadeiro/Falso hai que responder só a 15. As
respostas erróneas puntúan negativamente. Valoración: 1,5 puntos. Non
escribir as respostas nesta folla.
1) As células heterótrofas nútrense tanto de substancias inorgánicas como de orgánicas. 2)
Cada nucleosoma está formado por un núcleo central de ADN con histonas ó redor . 3) O
estroma do cloroplasto contén os encimas que interveñen no transporte electrónico. 4) Ácidos
nucleicos e coencimas están formados por nucleótidos. 5) Bacterias e mitocondrias teñen
27
tamaños similares. 6) O enlace fosfodiéster é o que se establece entre dous grupos hidroxilo
de diferentes monosacáridos. 7) Durante a conxugación bacteriana as fimbrias facilitan o paso
de ADN dunha bacteria a outra. 8) A reacción de Fehling baséase na reactividade do grupo
carboxilo. 9) As cisternas do aparello de Golgi poden presentar ribosomas adheridos. 10) Os
cromosomas están formados por ARN e proteínas. 11) A citocinese é o reparto de citoplasma
entre as dúas células fillas ó final dunha división celular. 12) Na fotosíntese a enerxía química
transfórmase en enerxía lumínica. 13) A transcripción do ADN é o proceso de síntese de ARN
mensaxeiro. 14) A actina e a miosina son constituíntes dos microtúbulos. 15) Na turxescencia as células ínchanse. 16) O ADN de procariotas non posúe intróns. 17) O encima RUBISCO
non se atopa nas células eucariotas animais. 18) Schleiden e Schwann formularon a teoría
celular. 19) En procariotas, o ARN atópase tanto no citoplasma como no núcleo. 20) Un organismo con número diploide 20 (2n=20) presenta 10 tétradas durante a profase I da meiose.
BIOLOXÍA SETEMBRO 2002-2003 CRITERIOS DE AVALIACIÓN
Pregunta Obrigatoria. Tódolos alumnos deben responder a esta pregunta aínda que
non é eliminatoria. Valoración: 2,5 puntos.
En relación cos lípidos representados nas figuras A e B, responde ás seguintes cuestións:
a) ¿A que tipo de lípido pertence o A? ¿e o B?. Xustifica as túas respostas. B: triglicérido (0,1 p.) (acilglicérido ou grasa puntúan a metade), porque está formado por unha
molécula de glicerina esterificada con tres ácidos graxos (0,2 p.); A: fosfolípido
(=fosfoglicérido=glicerofosfolípido) (0,1 p.), porque está formado por unha molécula de
glicerina esterificada con dous ácidos graxos e un grupo fosfato, que a súa vez está unido a
un alcohol (0,2 p.).
b) ¿Son lípidos saponificables?, ¿son moléculas anfipáticas?. Xustifica as túas
respostas. Os dous son saponificables porque conteñen ácidos graxos na súa molécula e
están esterificados e por iso forman xabróns (sales de ácidos graxos) ó sometelos a
hidrólisis alcalina (0,3 p.). Somentes a A é unha molécula anfipática porque presenta dúas
zonas, unha polar de carácter hidrófilo (a cabeza) e outra apolar de carácter hidrófóbico (a
cola) (0,3 p.).
c) ¿Cal deles é un lípido de membrana?: A (0,1 p.); indica, ademáis, outros dous tipos
de lípidos de membrana (colesterol/esfingolípidos/glucolípidos/lipoproteínas; 0,1x2=0,2
p.) e representa a súa disposición nas membranas celulares (0,3 p.) ¿En que lugar
da célula se sintetizan os lípidos de membrana? No retículo endoplásmico liso (0,1 p.)
d) ¿Cal deles ten función enerxética? B (0,1 p.). ¿En que consiste a beta-oxidación
dos ácidos graxos? No proceso oxidativo dos ácidos graxos (0,1 p.), ¿é un proceso
catabólico ou anabólico? Catabólico (0,1 p.). Indica en qué rexión da célula ten
lugar (matriz mitocondrial; 0,1 p.) e cales son os productos iniciaies (unha molécula
de ácido graxo; 0,1 p.) e os finais (acetil CoA, FADH2, NADH+H+; 0,1 p.)
Bloque I. Das 5 cuestións responde só a 3. Valoración: 4,5 puntos (1,5 p por cuestión).
I.1) a) Reescribe este texto no teu examen cambiando as 11 palabras erróneas que
contén por outras verdadeiras:
En 1953 James Watson e Francis Crick elaboraron o modelo da dobre hélice de
ADN, segundo o que, a molécula de ADN consiste en dúas longas cadeas de
polinucleósidos (polinucleótidos), complementarias, paralelas (antiparalelas) e
enroladas ó redor dun mesmo eixo imaxinario, formando unha dobre hélice
levóxira (destróxira). As bases nitroxenadas están dirixidas ó exterior (interior) da
dobre hélice mentras que as unidades de fosfato e de ribosa (desoxirribosa)
sitúanse no interior (exterior). As duas cadeas mantéñense unidas por enlaces
covalentes (pontes de hidróxeno) entre as bases complementarias. Así, a adenina
sempre se une á guanina (timina) por dous enlaces covalentes (pontes de
hidróxeno) e a timina (guanina) á citosina por tres. (Cada palabra falsa detectada e
correxida valorarase con 0,1 p., 0,1x10=1 p.)
b) Indica de forma esquemática o dogma central da bioloxía molecular. (0,5 p.)
28
I.2) Debuxa unha célula eucariota vexetal indicando alomenos 7 dos seus
compoñentes (ó debuxo valorarase ata 0,3 p. e cada un dos 7 compoñentes ben
nomeados 0,1 p. (0,1x7=0,7 p.). De tódolos compoñentes das células eucariotas
vexetais, a) ¿cales non se atopan nunca nas células eucariotas animais?: os
cloroplastos e a parede celular vexetal (0,2 p.), b) ¿cales se atopan tamén nas células
procariotas?: ribosomas, hialoplasma e ADN (0,3 p.)
I.3) Sinala as diferencias entre os termos seguintes : a) antíxeno e anticorpo: o
antíxeno e calqueira sustancia allea ó organismo capaz de provocar nel unha resposta
inmunitaria mentras que o anticorpo é una sustancia de naturaleza proteica que fabrica o
propio organismo en resposta a presencia dun antíxeno; b) autótrofo e heterótrofo: os
organismos autótrofos utilizan carbono inorgánico (CO2 ambiental) para nutrirse mentras
que os heterotrofos necesitan obter o carbono dos compostos orgánicos; c) vacina e
soro: as vacinas conteñen o microorganismo patóxeno atenuado (ou antíxenos do axente
infeccioso) e utilízanse de forma preventiva para conferir inmunidad artificial (adquirida ou
adaptativa) activa mentras que os soros conteñen anticorpos contra un determinado
axente infeccioso e utilízanse como medida curativa, conferindo inmunidad artificial pasiva
(0,5 x3= 1,5 p.)
I.4) Representa esquemáticamente a dotación cromosómica dunha célula cun par de
cromosomas (0,2x5=1 p.), a) na fase G1 da interfase que precede á meiose, b) na
fase G2 da mesma interfase, c) na profase I da meiose, d) na telofase I, e) na
telofase II. ¿Como variou a cantidade de ADN entre o principio e o final da
meiose?: reduciuse a cuarta parte (0,2 p.). ¿Cando e como se crea variabilidade
xenética durante a meiose?: durante a profase I mediante os entrecruzamentos das
cromátidas (0,3 p.).
I.5) ¿Que é un encima de restricción?: o que corta ó ADN por secuencias específicas
(secuencias de recoñecemento) (0,3 p.) ¿Que é un plásmido?: porción de ADN non
cromosómico de forma circular (0,3 p.) ¿Que utilidade teñen ambos en enxeñería
xenética?: fragmentos de ADN obtidos pola acción dos encimas de restricción pódense
integrar na estructura dun plásmido dando lugar a unha mólécula de ADN recombinante
que se utiliza como vector de clonación para introducir xenes nun hóspede (0,4 p.)
¿Utilízanse na reacción en cadea da polimerasa (PCR)?; xustifica a túa resposta.
Non porque a PCR é un método de clonación de ADN in vitro que permite obter múltiples
copias complementarias dun fragmento de ADN mediante o uso de oligonucleótidos
complementarios das secuencias final e inicial e a acción da ADN polimerasa (0,5 p.)
Bloque II. Dos dous grupos de termos elixe un e agrupa de tres en tres, mediante
unha frase, os termos relacionados. Valoración 1,5 puntos.
29
II.1) bacterias, lisosomas, insulina, obxectivo, orgánulos, cadea respiratoria,
condensador, proteína, homólogos, función hormonal, mesosomas, meiose,
cromosomas, microscopio, dixestión celular
A insulina é unha proteína con función hormonal
Nas bacterias, a cadea respiratoria localízase nos mesosomas
Os lisosomas son orgánulos onde se realiza a dixestión celular
Na meiose emparéllanse os cromosomas homólogos
Obxetivo e condensador son partes do microscopio
II.2) ARN ribosómico, fotosíntese, maltosa, cápside, ribosomas, auga, amidón,
membrana semipermeable, hidrólise, cuberta proteica, osíxeno, disolvente,
soluto, virus, proteínas
Os ribosomas están formados por ARN ribosómico e proteínas
Unha membrana semipermeable permite o paso de disolventes pero non de solutos
A cápside é a cuberta proteica dos virus
Na fotosíntese consúmese auga e prodúcese osíxeno
A maltosa obténse por hidrólise do amidón
Bloque III. Das 20 preguntas de Verdadeiro/Falso hai que responder só a 15. As
respostas erróneas puntúan negativamente. Valoración: 1,5 puntos. Non
escribir as respostas nesta folla.
1) F- As células heterótrofas nútrense tanto de substancias inorgánicas como de orgánicas.
2) F- Cada nucleosoma está formado por un núcleo central de ADN con histonas ó redor .
3) F-O estroma do cloroplasto contén os encimas que interveñen no transporte electrónico.
4) V- Ácidos nucleicos e coencimas están formados por nucleótidos. 5) V- Bacterias e
mitocondrias teñen tamaños similares. 6) F- O enlace fosfodiéster é o que se establece entre
dous grupos hidroxilo de diferentes monosacáridos. 7) V- Durante a conxugación bacteriana
as fimbrias facilitan o paso de ADN dunha bacteria a outra. 8) F- A reacción de Fehling
baséase na reactividade do grupo carboxilo. 9) F- As cisternas do aparello de Golgi poden
presentar ribosomas adheridos. 10) F- Os cromosomas están formados por ARN e proteínas
11) V- A citocinese é o reparto de citoplasma entre as dúas células fillas ó final dunha división
celular. 12) F- Na fotosíntese a enerxía química transfórmase en enerxía lumínica. 13) V- A
transcripción do ADN é o proceso de síntese de ARN mensaxeiro. 14) F- A actina e a miosina
son constituíntes dos microtúbulos. 15) V- Na turxescencia as células ínchanse. 16) V- O ADN
de procariotas non posúe intróns. 17) V- O encima RUBISCO non se atopa nas células
eucariotas animais. 18) V- Schleiden e Schwann formularon a teoría celular. 19) F- En
procariotas, o ARN atópase tanto no citoplasma como no núcleo. 20) V- Un organismo con
número diploide 20 (2n=20) presenta 10 tétradas durante a profase I da meiose.
30
Pregunta Obrigatoria.
Tódolos alumnos deben
responder a esta
pregunta aínda que
non é eliminatoria.
Valoración: 2,5
puntos.
A figura A adxunta é
unha representación
esquemática típica
dunha célula
eucariota.
a) Pon nome ás
Estructuras sinaladas
cun número;
b) ¿é unha célula
animal ou vexetal?.
Xustifica a resposta;
c) describe
brevemente a función
das estructuras
sinaladas cos números
1, 2, 9 e 10;
d) a figura B
adxunta é unha
fotografía feita co
microscopio
electrónico de
transmisión dun dos
orgánulos
representados na
figura A, ¿de que
orgánulo se trata? ¿é
posible observalo co
microscopio óptico?.
Xustifica a resposta.
Bloque I. Das 5
cuestións responde só
a 3. Valoración: 4,5
puntos (1,5 puntos
por cuestión).
I.1. Os seguintes
procesos teñen lugar
durante a mitose: a)
migración de cromátidas irmáns ós polos, b)
descondensación dos cromosomas, c) organización dos cromosomas no plano
ecuatorial do fuso acromático, d) rotura da envolta nuclear, e) condensación da
cromatina para formar os cromosomas, f) reconstrucción da envolta nuclear, g)
formación do fuso acromático.
A) Ordéaos cronolóxicamente e indica en qué fase da mitose ocorre cada un deles.
B) Unha célula que vai sufrir meiose contén 44 autosomas (cromosomas non
sexuais) e 2 cromosomas sexuais. ¿Cantas células fillas se formarán? ¿Cantos
cromosomas terán cada unha das células fillas?
Xustifica as respostas.
I.2. Concepto de antíxeno. ¿Que son as inmunoglobulinas?, ¿por que se producen?,
¿que función teñen?. ¿Quecélulas producen inmunoglobulinas?, ¿en que órgano ou
órganos se producen e maduran esas células?
I.3. Define: nucleósido, nucleótido, nucleoplasma, nucleolo, nucleosoma.
I.4. ¿Qué proceso bioquímico representa a seguinte reacción?
C6H12O6 + 6 O2
6 CO2+6 H2O+ enerxía (ATP)
Indica brevemente en qué consiste a glucolise, o lugar da célula onde se realiza
e si é un proceso aerobio ou anaerobio.
31
¿É a gluconeoxénese o proceso inverso da glucolise?. Razoa a resposta.
I.5. (Para os alumnos que aprobaron Bioloxía durante o actual curso académico
2003/04). Para un determinado carácter hereditario, escribe o xenotipo de: a) un
individuo da liña pura dominante; b) un individuo homocigótico recesivo; c) un
individuo heterocigótico; d) os descendentes do cruzamento entre a) e b); e) os
descendentes do cruzamento entre b) e c)
I.5. (Para os alumnos que aprobaron Bioloxía durante o curso 2002/03 ou
anteriores). Indica as diferencias entre a estructura secundaria en alfa-hélice
e en lámina pregada das proteinas. Características da estructura terciaria.
Bloque II. Dos dous grupos de termos elixe un e agrupa de tres en tres,
mediante unha frase, os termos relacionados. Valoración 1,5 puntos.
II.1. VIH, fotosíntese, colesterol, replicación, disolvente, hormonas, ADN,
soluto, ATP y NADPH, retrovirus, esteroideas, SIDA, semiconservativa, fase
luminosa, membrana semipermeable
II.2. ADN, cápside, catión, fase escura, lactosa, replicación, cuberta proteica,
fase S, sacarosa, ion, disacáridos, fotosíntese, virus, carga positiva, fixación
do CO2.
Bloque III. Das 20 preguntas de Verdadeiro/Falso hai que responder só a 15. As
respostas erróneas puntúan negativamente. Valoración: 1,5 puntos. Non escribir
as respostas nesta folla.
1. A estructura básica das membranas celulares é unha bicapa de proteínas con
fosfolípidos insertados. 2. O amidón é o compoñente básico das paredes
celulares vexetais. 3. Os enzimas incrementan a velocidade das reaccións. 4. O
ARN ribosómico utilízase como molde na síntese de proteínas. 5. Segundo o código
xenético, cada aminoácido especifícase por un codón que consta de tres
nucleótidos.6. Os ions son transportados a traverso das membranas celulares por
proteínas de transporte. 7. Os retrovirus sintetizan ADN a partires de ARN
mediante a transcriptasa inversa.8. Nun microscopio, o condensador e a lente que
concentra os raios de luz sobre a mostra. 9. As partículas F das crestas
mitocondriais son complexos de ATP-sintetasas .10. A traverso dos poros
nucleares pasan moléculas de ADN do núcleo ó citoplasma. 11. Mediante a
endocitose, a célula elimina ó exterior moléculas de gran tamaño. 12. A célula
procariota ten un só cromosoma. 13. Na plasmolise as células deshidrátanse. 14.
Quimiosíntese é o proceso polo que a materia orgánica é transformada en
inorgánica mediante a enerxía.procedente de reaccións químicas. 15. Os
organismos onde o xenoma foi modificado cos xenes doutras especies chámanse
organismos clonados. 16. As cadeas de ADN son paralelas e complementarias. 17. A
vacinación é un tipo de inmunidade artificial activa.18. Os antibióticos non
serven para combatir as enfermidades causadas por virus. 19. Os plásmidos son
moléculas de ADN circular e de dobre cadea.20. A fermentación láctica produce
grandes cantidades de lactosa.
RESOLUCIÓNS. CONVOCATORIA DE XUÑO (2004)
Pregunta Obrigatoria.
Tódolos alumnos deben
responder a esta
pregunta aínda que non é
eliminatoria.
Valoración: 2,5 puntos.
A figura A adxunta é
unha representación
esquemática típica dunha
célula eucariota.
a) Pon nome ás
estructuras sinaladas
cun número. (0,1x10=1 p.).1- cloroplastos, 2- mitocondrias, 3- vacuola, 4ribosomas, 5- retículo endoplásmico liso, 6- retículo endoplásmico rugoso, 7nucleolo, 8- núcleo/nucleoplasma/cromatina, 9- aparato de Golgi, 10- parede
celular
b) ¿É unha célula animal ou vexetal?: vexetal (0,1 p.). Xustifica a resposta:
Vexetal porque ten parede celular, cloroplastos e vacuolas que son estructuras
características das células eucariotas vexetais: (0,1 p.)
c) Describe brevemente a función das estructuras sinaladas cos números 1, 2, 9 e
10 (0,2x4=0,8 p.)
32
1- cloroplastos: transformar a enerxía lumínica en enerxía química mediante a
fotosíntesis
2- mitocondrias: realizar a mayoría das oxidacións celulares (ciclo de Krebs,
betaoxidación
dos ácidos graxos, fosforilación oxidativa) e producir a mayor parte do ATP da
célula
9- aparato de Golgi: transporte e concentración de proteínas, glicosilación de
lípidos e proteínas
e renovación da membrana plasmática 10- parede celular: da forma e protección á
célula e permite manter o balance osmótico
d) A figura B adxunta é unha fotografía feita co microscopio electrónico de
transmisión dun dos orgánulos representados na figura A, ¿de que orgánulo se
trata?: dun cloroplasto (0,3 p.); ¿é posible observalo co microscopio óptico?.
Xustifica a desposta: Si, porque o seu tamaño, mayor de 0,5 mm ( ver figura)
(similar o das mitocondrias e bacterias), é superior ó límite de resolución do
microscopio óptico (0,2 mm). (0,1p.+0,1 p. si o razoamento é correcto)
Bloque I. Das 5 cuestións responde só a 3. Valoración: 4,5 puntos (1,5 puntos
por.cuestión).
I.1. Os seguintes procesos teñen lugar durante a mitose: a) migración de
cromátidas irmáns ós polos, b) descondensación dos cromosomas, c) organización
dos cromosomas no plano ecuatorial do fuso acromático, d) rotura da envolta
nuclear, e) condensación da cromatina para formar os cromosomas, f)
reconstrucción da envolta nuclear, g) formación do fuso acromático.
A) Ordéaos cronolóxicamente (0,4 p.) e indica en qué fase da mitose ocorre cada
un deles (0,7 p.) .
e (profase), d (profase), g (profase), c (metafase), a (anafase), b (telofase),
f (telofase)
B) Unha célula que vai sufrir meiose contén 44 autosomas (cromosomas non
sexuais) e 2 cromosomas sexuais. ¿Cantas células fillas se formarán? 4 (0,1 p.)
¿Cantos cromosomas terán cada unha das células fillas? 23 (22 autosomas e 1
cromosoma sexual) (0,1 p.). Xustifica as respostas: fórmanse 4 células porque
teñen lugar dúas divisións sucesivas; na primeira división repártese un xogo de
cromosomas entre as células fillas polo que ó final o número de cromosomas
redúcese a metade. (0,2 p.)
I.2. Concepto de antíxeno: calquera sustancia extrana ó organismo capaz de
inducir nel a formación de anticorpos que reaccionen específicamente a esos
antíxenos (0,3 p.) ¿Qué son as inmunoglobulinas?: unha familia de
glucoproteínas, tamén chamadas anticorpos (0,3 p.); ¿por que se producen?: como
resposta a un antíxeno específico (0,3 p.); ¿que función teñen?: recoñecer e
unirse ós antíxenos específicos para formar o complexo antíxeno-anticorpo o cal
activa reaccións defensivas que permiten destruir o axente extrano (infeccioso)
(0,3 p.). ¿Que células producen inmunoglobulinas?: os linfocitos B (células
plasmáticas) (0,15 p.); ¿en que órgano ou órganos se producen e maduran esas
células?: na médula ósea (0,15 p.).
I.3. Define: nucleósido (asociación dunha base nitroxenada e mais unha pentosa),
nucleótido (unión mediante enlace éster dun nucleósido co ácido fosfórico),
nucleoplasma (medio interno do núcleo onde se atopan o resto dos componentes: a
cromatina e proteínas non cromatínicas), nucleolo (lugar do núcleo onde se
forman as subunidades dos ribosomas), nucleosoma (cada unha das unidades a modo
de contas de colar en que está organizada a cromatina, estando formado por un
núcleo de proteínas histónicas rodeado do filamento de ADN. (0,3x5=1,5 p.)
I.4. ¿Qué proceso bioquímico representa a seguinte reacción?
6 CO2+6 H2O+ enerxía (ATP) :
C6H12O6 + 6 O2
respiración (0,3 p.).
A
Indica brevemente en qué consiste a glucolise, o lugar da célula onde se realiza
e si é un proceso aerobio ou anaerobio: conxunto de reaccións mediante as que
unha molécula de glucosa se transforma en dúas de ácido pirúvico (0,3 p.) Ten
lugar no citosol (0,3 p.) e en anaerobiose (ausencia de osíxeno) (0,3 p.) . ¿É a
gluconeoxénese o proceso inverso da glucolise?. Razoa a resposta. Aínda que se
produce glucosa a partires de ácido pirúvico e os metabolitos intermedios son
case idénticos ós da glucolise, non é o proceso inverso pois varían algúns dos
enzimas que catalizan ás reaccións (0,3 p.)
I.5. (Para os alumnos que aprobaron Bioloxía durante o actual curso académico
2003/04).
33
Para un determinado carácter hereditario, escribe o xenotipo de: (Deben
representar o carácter por unha letra, sendo mayúscula para o carácter dominante
e minúscula para o recesivo) a) un individuo da liña pura dominante (AA); b) un
individuo homocigótico recesivo (aa), c) un individuo heterocigótico (Aa), d) os
descendentes do cruzamento entre a) e b) (todos heterocigóticos: Aa), e) os
descendentes do cruzamento entre b) e c) (a metade heterocigóticos, (Aa) e a
outra metade homocigóticos recesivos (aa)). (0,3x5=1,5 p.)
I.5. (Para os alumnos que aprobaron Bioloxía durante o curso 2002/03 ou
anteriores). Indica as diferencias entre a estructura secundaria en alfa-hélice
e en lámina pregada das proteinas: na estructura en alfa-hélice a cadea de
aminoácidos está enrolada en hélice e as cadeas laterales dos animoácidos quedan
ó exterior mentras que na estructura en lámina pregada as cadeas de aminoácidos
dispóñense en zig-zag e as cadeas laterales de aminoácidos sitúanse por enriba e
por debaixo do plano en zig-zag (0,4x2=0,8 p.). Características da estructura
terciaria: (0,7 p.) - é a configuración espacial da estructura secundaria,
prodúcese por interaccións (atracción e repulsión) entre distintos restos de
aminoácidos - estabilízase por forzas de van der Waals, pontes disulfuro,
interaccións iónicas e pontes de H .
Bloque II. Dos dous grupos de termos elixe un e agrupa de tres en tres, mediante
unha frase, os termos relacionados. Valoración 1,5 puntos.
II.1. VIH, fotosíntese, colesterol, replicación, disolvente, hormonas, ADN,
soluto, ATP y NADPH, retrovirus, esteroideas, SIDA, semiconservativa, fase
luminosa, membrana semipermeable.
O colesterol é o precursor das hormonas esteroideas. O VIH é o retrovirus
causante da SIDA. A replicación do ADN é semiconservativa. Na fase luminosa da
fotosíntese prodúcese ATP e NADPH. Unha membrana semipermeable permite o paso de
disolvente pero non de soluto
II.2. ADN, cápside, catión, fase escura, lactosa, replicación, cuberta proteica,
fase S, sacarosa, ion, disacáridos, fotosíntese, virus, carga positiva, fixación
do CO2
Na fase S do ciclo celular ten lugar a replicación do ADN. Na fase escura da
fotosíntese prodúcese a fixación do CO2. A cuberta proteica dos virus chámase
cápside. Un catión é un ión con carga positiva. A lactosa e a sacarosa son
disacáridos.
Bloque III. Das 20 preguntas de Verdadeiro/Falso hai que responder só a 15. As
respostas erróneas puntúan negativamente. Valoración: 1,5 puntos. Non escribir
as respostas nesta folla.
1F. A estructura básica das membranas celulares é unha bicapa de proteínas con
fosfolípidos insertados
2F. O amidón é o compoñente básico das paredes. 3V. Os enzimas incrementan a
velocidade das reaccións. 4F. O ARN ribosómico utilízase como molde na síntese
de proteínas. 5V. Segundo o código xenético, cada aminoácido especifícase por un
codón que consta de tres nucleótidos. 6V. Os ions son transportados a traverso
das membranas celulares por proteínas de transporte. 7V. Os retrovirus
sintetizan ADN a partires de ARN mediante a transcriptasa inversa. 8V. Nun
microscopio, o condensador e a lente que concentra os raios de luz sobre a
mostra. 9V. As partículas F das crestas mitocondriais son complexos de ATPsintetasas .10F. A traverso dos poros nucleares pasan moléculas de ADN do núcleo
ó citoplasma. 11F. Mediante a endocitose, a célula elimina ó exterior moléculas
de gran tamaño. 12V. A célula procariota ten un só cromosoma. 13V. Na plasmolise
as células deshidrátanse. 14F. Quimiosíntese é o proceso polo que a materia
orgánica é transformada en inorgánica mediante a enerxía.procedente de reaccións
químicas. 15F. Os organismos onde o xenoma foi modificado cos xenes doutras
especies chámanse organismos clonados. 16F. As cadeas de ADN son paralelas e
complementarias. 17V. A vacinación é un tipo de inmunidade artificial
activa.18V. Os antibióticos non serven para combatir as enfermidades causadas
por virus. 19V. Os plásmidos son moléculas de ADN circular e de dobre cadea.
20F. A fermentación láctica produce grandes cantidades de lactosa.
CONVOCATORIA DE SETEMBRO (2004)
Pregunta Obrigatoria. Tódolos alumnos deben responder a esta pregunta aínda que
non é eliminatoria. Valoración:2,5 puntos.
34
Acerca das
figuras adxuntas,
responde ás
seguintes
cuestións:
a) ¿que proceso se
representa en A? ¿e
en B?;
b) sinala catro
diferencias
entre ambos
procesos;
c) ¿que sucede en 1?
¿e
en 2?;
d) explica brevemente
a
importancia
biolóxica da
meiose;
e) define os conceptos de
célula haploide e célula
diploide;
f) ¿as células somáticas dun mesmo organismo teñen o mesmo ADN? ¿e os mesmos
ARN mensaxeiros? . Xustifica as respostas.
Bloque I. Das 5 cuestións responde só a 3. Valoración: 4,5 puntos (1,5 puntos
por cuestión).
I.1. Indica cales destas propiedades son dos linfocitos T, cales dos linfocitos
B e cales de ámbolos dous:
a) forman células plasmáticas, b) maduran no timo, c) maduran na médula ósea, d)
producen anticorpos, e) son responsables da resposta celular, f) poden ser
colaboradores, supresores ou citotóxicos, g) levan na súa membrana receptores
para recoñecementos celulares, h) son responsables da resposta humoral, i)
chegan ós tecidos por vía sanguínea ou linfática, l) orixínanse na médula ósea.
I.2. ¿Como se introducirá na célula unha macromolécula?, ¿e o auga?. ¿Como se
introducirá a glucosa a favor de gradiente de concentración? ¿E como o fará o
ion sodio a favor de gradiente electroquímico?, ¿e en contra de dito gradiente?.
I.3. Características do Retículo endoplásmico. Diferencias en estructura e
función entre o Retículo endoplámico liso e o rugoso. ¿Que relación ten o
Retículo endoplásmico co Aparato de Golgi? ¿e coa envolta nuclear?
I.4. Dos seguintes procesos metabólicos: glucolise, ciclo de Krebs e ciclo de
Calvin, indica: a) a súa inalidade, b) os productos iniciais e finais, c) a sua
ubicación intracelular, e d) si son procesos catabólicos, anabólicos ou
anfibólicos.
I.5. (Para os alumnos que aprobaron Bioloxía durante o actual curso académico
2003/04). Define: locus, alelo, heterocigoto, xenotipo e fenotipo.
I.5. (Para os alumnos que aprobaron Bioloxía durante o curso 2002/03 ou
anteriores). Explica esquematicamente a estructura secundaria das proteínas.
¿Que tipos de enlaces interveñen para estabilizala? ¿Por que a presen-cia de
aminoácidos con cargas iguais ou radicais moi grandes pode desestabilizar a
estructura secundaria?
Bloque II. Dos dous grupos de termos elixe un e agrupa de tres en tres, mediante
unha frase, os termos relacionados. Valoración 1,5 puntos.
II.1. ADN e ARN, cloroplasto, antibiótico, celulosa, grana, maduración,
linfocitos T, parede celular, Fleming, vexetal, nucleótidos, timo, tilacoides,
polímeros, penicilina.
II.2. ADN, asimétrica, variabilidade xenética, orgánulos, plásmidos,
transcripción, recombinación, fluída, vectores, dixestión celular, núcleo,
membrana plasmática, clonación, lisosomas, mutación.
Bloque III. Das 20 preguntas de Verdadeiro/Falso hai que responder só a 15. As
respostas erróneas puntúan negativamente. Valoración: 1,5 puntos. Non escribir
as respostas nesta folla.
35
1. Os polisacáridos serven como marcadores en procesos de recoñecemento celular.
2. Os coenzimas traballan xunto cos enzimas para transportar grupos químicos
entre sustratos. 3. O ARN replícase por un mecanismo semiconservativo. 4. A
síntese de glucosa é unha fonte importante de enerxía para a célula. 5. SIDA é o
nome que recibe o virus da inmunodeficiencia en humanos 6. As células inxeren
partículas grandes, como bacterias, por fagocitose. 7. A transcripción é a
síntese de proteínas. 8. A gluconeoxénese é a síntese de glucosa. 9. As vacinas
proporcionan inmunidade artificial pasiva. 10. Os virus son parasitos
intracelulares obrigados. 11. O código xenético é un código de tripletes de
aminoácidos. 12. A plasmólise prodúcese cando a célula se atopa nun medio
hipertónico. 13. O tamaño de bacterias e mitocondrias é similar. 14. Moléculas
anfóteras son as que presentan rexión polar hidrofílica e rexión polar
hidrofóbica. 15. A información xenética flúe dende o ARN ó ADN e de este a
proteínas. 16. O obxectivo dun microscopio recolle os raios de luz que atravesan
a mostra e produce unha imaxen aumentada da mesma. 17. Os prions son fragmentos
de ácidos nucleicos causantes de encefalopatías esponxiformes. 18. Na dobre
hélice do ADN, a adenina sempre está enfrentada ó uracilo e a citosina á
guanina. 19. O etanol da cervexa procede da glucosa da cebada. 20. Nas células
procariotas chámase núcleo á rexión onde se atopa condensado o ADN.
RESOLUCIÓNS CONVOCATORIA DE
SETEMBRO (2004)
Pregunta Obrigatoria. Tódolos
alumnos deben responder a esta
pregunta aínda que non é
eliminatoria. Valoración: 2,5
puntos.
Acerca das figuras adxuntas,
responde ás seguintes
cuestións:
a) ¿que proceso se representa
en A? (a meiose) ¿e en B? (a
mitose); (0,2 p.)
b) sinala catro diferencias entre ambos procesos: (0,2x4=0,8 p.)
- No número de divisións que teñen lugar (unha na mitose e duas na meiose)
- No número de células que se xeñeran (duas na mitose e catro na meiose)
- No número de cromosomas das células fillas respeito ó das células maternas (o
mesmo no caso da mitose e a metade no da meiose)
- No comportamento dos cromosomas durante a división (na meiose prodúcese
intercambio
de material xenético entre cromosomas homólogos e na mitose non)
- No tipos de células que as sofren (a meiose só ocorre en células de estirpe
xerminal mentras
que a mitose é o mecanismo de división das células somáticas)
c) ¿que sucede en 1? ( a replicación do ADN) ¿e en 2 (apareamento de cromosomas
homólogos e entrecruzamento)?(0,2x2=0,4 p.)
d) explica brevemente a importancia biolóxica da meiose: A meiose é
imprescindible paraque poda ter lugar a reproducción sexual xa que asegura que o
número de cromosomas se manteña constante de xeneración en xeneración: a meiose
é a causa de que os gametos teñan a metade do número de cromosomas que as
células somáticas da especie; nos organismos con reproducción sexual, coa unión
de dous gametos na fecundación se recupera o número de cromosomas da especie.
Ademais, a meiose aumenta a variabilidad xenética debido, por un lado, á
recombinación ou entrecruzamento dos cromosomas, que orixina novas combinacións
xénicas, e por outro, ó reparto aleatorio dos romosomas maternos e paternos
entre os gametos, que se mezclarán ó azar na fecundación. (0,5 p.)
e) define os conceptos de célula haploide (só posúe unha serie/xogo de
cromosomas todos distintos entre sí) e célula diploide (contén dous series/xogos
de cromosomas homólogos entre sí; os cromo-somas homólogos de cada par teñen o
mesmo tamaño e forma e conteñen os xenes para os mesmos caracteres (0,2x2=0,4
p.)
f) ¿as células somáticas dun mesmo organismo teñen o mesmo ADN? (SI), ¿e os
mesmos ARN
mensaxeiros? (NON). Xustifica as respostas. As células dun organismo conservan
todolos xenes presentes no cigoto que o orixinou pero nos distintos tipos de
36
células exprésanse (transcríbanse) xenes distintos, polo que se forman ARN
distintos para seren traducidos en proteínas (0,2 p.)
Bloque I. Das 5 cuestións responde só a 3. Valoración: 4,5 puntos (1,5 puntos
por cuestión).
I.1. Indica cales destas propiedades son dos linfocitos T, cales dos linfocitos
B e cales de ámbolos dous:
(0,15x10=1,5 p.) a) forman células plasmáticas: linfocitos B; b) maduran no
timo: linfocitos T; c) maduran na médula ósea: linfocitos B; d) producen
anticorpos: linfocitos B; e) son responsables da resposta celular: linfocitos T;
f) poden ser colaboradores, supresores ou citotóxico: linfocitos T; g) levan na
súa membrana receptores para recoñecementos celulares: linfocitos T; h) son
responsables da resposta humoral: linfocitos B; i) chegan ós tecidos por vía
sanguínea ou linfática: ambolos dous; l) orixínanse na médula ósea: ambolos dous
I.2. ¿Como se introducirá na célula unha macromolécula? (mediante a formación de
vesículas de ndocitose) ¿e o auga?: por difusión simple a través da bicapa
(ósmose). ¿Cómo se introducirá a glucosa a favor de gradiente de concentración?:
por difusión facilitada por proteínas transporte. ¿E como o fará o ion sodio a
favor de gradiente electroquímico? Por simple difusión a través de canles
proteicos; ¿e en contra de dito gradiente? o ión sodio pasará por transporte
activo mediante unha bomba de sodio/potasio (0,3x5=1,5 p.)
I.3. Características do Retículo endoplásmico: forma parte do sistema de
endomembranas e está formado por unha serie de vesículas e sacos revestidos de
membrana sinxela e intercomunicados. Diferencias en estructura e función entre o
Retículo endoplásmico liso e o rugoso: Estructura: o rugoso presenta ribosomas
adheridos e o liso non. Función: no Retículo endoplámico liso prodúcese a
síntese de lípidos de mem-brana e de hormonas esteroideas e a detoxificación
mentras que no rugoso ten lugar o empaqueta-mento, acumulación e transformación
das proteínas sintetizadas nos ribosomas adheridos. ¿Que rela-ción ten o
Retículo endoplásmico co Aparato de Golgi? ¿e coa envolta nuclear?: as tres
estructuras son contínuas estructuralmente ó formar parte do sistema de
endomembranas da célula: a envolta nuclear é contínua co Retículo endoplásmico e
as vesículas de transición do Retículo intégranse no Aparato de Golgi (1,5 p.)
I.4. Dos seguintes procesos metabólicos: glucolise, ciclo de Krebs e ciclo de
Calvin, indica: a) a súa finalidade, b) os productos iniciais e finais, c) a sua
ubicación intracelular, e d) si son procesos catabólicos, anabólicos ou
anfibólicos. (0,5x3=1,5 p.)
I.5. (Para os alumnos que aprobaron Bioloxía durante o actual curso académico
2003/04).
Define: Locus (lugar que ocupa un xen no cromosoma), alelo (cada unha das
alternativas
ou variantes que pode presentar un xen para un carácter), heterocigoto
(individuo que posúe alelos distintos para un determiñado carácter), xenotipo
(conxunto de xenes que posúe un individuo diploide, a metade herdados do pai e
a mitade da nai) e fenotipo (conxunto de caracteres que manifesta un individuo).
(0,3x5=1,5 p.)
I.5. (Para os alumnos que aprobaron Bioloxía durante o curso 2002/03 ou
anteriores). Explica esquemati-camente a estructura secundaria das proteínas. A
37
descripción ten que ir complementada por esquemas das dúas conformacións; os
esquemas e a definición teñen que representar que a estructura secunda-ria é a
disposición espacial da cadea de aminoácidos e que se produce debido a
pregamentos en dis-tintas zonas da cadea que poden ocorrer de dúas formas
posibles: a cadea de aminoácidos enrólase en hélice, quedando as cadeas
laterales dos aminoácidos dirixidos ó exterior (estructura secundaria en alfahélice) ou tramos de cadeas de aminoácidos dispóñense en zig-zag quedando as
cadeas late-rales de aminoácidos por enriba e por debaixo do plano en zig-zag
(estructura secundaria en lámi-na pregada). 0,5 p. (esquema)+0,5 p.
(descripción); ¿Que tipos de enlaces interveñen para estabilizala? Enla-ces de
hidróxeno (0,25 p.)¿Por que a presencia de aminoácidos con cargas iguais ou
radicais moi grandes pode desestabilizar a estructura secundaria? Porque non se poden formar pontes
de hidróxeno (0,25 p.)
Bloque II. Dos dous grupos de termos elixe un e agrupa de tres en tres, mediante
unha frase, os termos relacionados. Valoración 1,5 puntos.
II.1. ADN e ARN, cloroplasto, antibiótico, celulosa, grana, maduración, linfocitos T, parede celular,
Fleming, vexetal, nucleótidos, timo, tilacoides, polímeros, penicilina. A maduración dos linfocitos T
prodúcese no timo. ADN e ARN son polímeros de nucleótidos. A celulosa é o principal compoñente da
parede celular vexetal. Os grana son as pilas de tilacoides dos cloroplastos. Fleming descubríu o
antibiótico penicilina.
II.2. ADN, asimétrica, variabilidade xenética, orgánulos, plásmidos, transcripción, recombinación, fluída,
vectores, dixestión celular, núcleo, membrana plasmática, clonación, lisosomas, mutación.
A membrana plasmática e asimétrica e fluida. Os plásmidos empréganse como vectores de clonación.
A transcripción do ADN ten lugar no núcleo. Os lisosomas son orgánulos encargados da dixestión
celular. A recombinación e a mutación aumentan a variabilidade xenética
Bloque III. Das 20 preguntas de Verdadeiro/
Falso hai que responder só a 15. As respostas erróneas puntúan negativamente.
Valoración: 1,5 puntos. Non escribir as respostas nesta folla.
1. V. Os polisacáridos serven como marcadores en procesos de recoñecemento
celular. 2. V. Os coen-zimas traballan xunto cos enzimas para transportar
grupos químicos entre sustratos. 3. F. O ARN replí-case por un mecanismo
semiconservativo. 4. F. A síntese de glucosa é unha fonte importante de enerxía para a célula. 5. F. SIDA é o nome que recibe o virus da inmunodeficiencia
en humanos. 6. V. As células inxiren partículas grandes, como bacterias, por
fagocitose. 7. F. A transcripción é a síntese de proteínas. 8. V. A
gluconeoxénese é a síntese de glucosa. 9. F. As vacinas proporcionan inmunidade
artificial pasiva. 10. V. Os virus son parásitos intracelulares obrigados. 11.
F. O código xenético é un código de tripletes de aminoácidos. 12. V. A
plasmólise prodúcese cando a célula se atopa nun medio hipertónico. 13. V. O
tamaño de bacterias e mitocondrias é similar. 14. F. Moléculas anfóteras son as
que presentan rexión polar hidrofílica e rexión polar hidrofóbica. 15. F. A
información xenética flúe den-de o ARN ó ADN e de este a proteínas. 16. V. O
obxectivo dun microscopio recolle os raios de luz que atravesan a mostra e
produce unha imaxen aumentada da mesma. 17. F. Os prions son fragmentos de
ácidos nucleicos causantes de encefalopatías esponxiformes. 18. F. Na dobre
hélice do ADN, a adenina sempre está enfrentada ó uracilo e a citosina á
guanina. 19. V. O etanol da cervexa procede da glucosa da cebada. 20. F. Nas
células procariotas chámase núcleo á rexión onde se atopa condensado o ADN.
38
XUÑO
39
CRITERIOS DE CORRECCIÓN DE BIOLOGÍA PAAU (LOXSE). JUNIO 2005
Pregunta obligatoria. Todos los alumnos deben responder a esta pregunta aunque no
es eliminatoria. Valoración: 2,5 puntos.
a) X: Polisacárido/Glúcido. Y: Cadena polipeptídica/ Péptido/Proteína. Z: Fosfolípido/Lípido.
(0,1x3= 0,3p)
b) X: moléculas de α-D-glucosa. (0,1p) Y: aminoácidos. (0,1p) Z: glicerina, ácidos grasos,
ácido fosfórico y un aminoalcohol. (0,2p).
c) X: Enlace O-glucosídico (1-4) entre el hidroxilo del carbono anomérico de una glucosa y
otro grupohidroxilo de la siguiente glucosa Y: Enlace peptídico entre el grupo α-amino de
un aminoácido y el grupo carboxilo del siguiente aminoácido. Z: Enlace éster entre los
grupos hidroxilo y los grupos carboxílico (COOH) de los ácidos grasos, enlace éster
fosfórico entre el ácido fosfórico y el hidroxilo de la glicerina y entre el ácido fosfórico y el
hidroxilo del aminoalcohol. (0,3x3=0,9p)
d) X: Molécula de reserva energética (almidón o glucógeno) o bien estructural como la
celulosa. Y: Función estructural (fibrosas: pelo, uñas; globulares: membrana), enzimática,
transportadoras (lipoproteínas), de defensa (anticuerpos), reguladora (hormonas), motora
(actina, miosina), de reserva (ovoalbúmina). Z: Componentes de las membranas celulares
(0,3X3=0,9p)
BLOQUE I: Valoración 4,5 puntos (1,5 p por cuestión). Si se responden más de 3 cuestiones
no se corregirá la última.
I.1 Telómero: son los extremos de los brazos de los cromosomas.
Centrómero o constricción primaria. La región del cromosoma que mantiene unidas a
las cromátidas hermanas. Tiene una posición variable dentro del cromosoma. Es la región
por la que se une el cromosoma al huso acromático.
Cromátida: Cada una de las dos partes simétricas de un cromosoma metafásico que están
constituidas por dos moléculas de ADN idénticas. Se llaman cromátidas hermanas y están
unidas por el centrómero.
Cariotipo: Representación fotográfica de los cromosomas de una individuo/especie
ordenada siguiendo criterios como tamaño del cromosoma, posición del centrómero, patrón
de bandas.
40
Cromosomas homólogos: cada uno de los cromosomas que contienen información
genética para los mismos caracteres procedentes uno del padre y otro de la madre y que
se aparean durante la meiosis (0,3x5=1,5p)
I.2 a) Se produce una respuesta primaria (0,25p) con la formación de anticuerpos por los
linfocitos B (0,5p). b) Se produce una respuesta secundaria (0,25p). Los linfocitos B o
células memoria reconocen al antígeno en su segundo contacto y producen anticuerpos
con gran rapidez (0,5p).
I.3 a) Todo organismo vivo está formado por células o la célula es la unidad estructural de un
ser vivo. Cada célula procede de la división de otra célula anterior y la información
genética se transmite de una generación a la siguiente. Las reacciones que constituyen el
metabolismo tienen lugar en las células. La célula es la unidad vital que cumple las tres
funciones que caracterizan al ser vivo: nutrición, relación y reproducción (0,2x4=0,8p)
b) célula vegetal: microscopio óptico; célula animal: m. óptico; bacteria: m. óptico; la
grana de un cloroplasto: m. electrónico; mitocondria: m. óptico; virus : m.
electrónico; ribosomas: m. electrónico. (0,1x7=0,7p)
I.4 a) Esquema: (0,2p). Imprescindible que señalen: Bases nitrogenadas: A=T y C=G
(complementareidad de bases), esqueleto azúcar- fosfato: desoxirribosa y fosfato, dos
cadenas indicando la polaridad 5’-3’ (0,1x3=0,3p)
b) En forma de secuencias específicas de ADN que se transcriben formando un ARN
mensajero el cual lleva la información, en forma de tripletes o codones que será
traducido según el código genético. (0,4p)
c) Son pequeños fragmentos de ADN y ARN que se sintetizan de forma discontinua en la
cadena retardada (0,15p), en sentido 5’-3’, en la replicación del ADN (0,15p).
Intervienen como enzimas: Primasa y la ADN polimerasa, helicasas, topoisomerasas,
proteínas de unión a cadena sencilla (0,3p).
I.5 (Para los alumnos que han aprobado Biología durante el actual curso académico
2004/2005 o en 2003/2004)
a) R: roja, r: blanca; RR(rojas)x rr(blanca) F1 (Rr) rosa. b) F2 proporciones genotípicas: Rr
x Rr 1/4RR, 2/4Rr, 1/4rr; proporciones fenotípicas: rojas ¼ , blancas ¼, rosas 2/4 c)
Rr(rosa) x RR (roja) ½ Rr rosa y ½ RR rojas; Rr(rosa)x rr (blanca) ½ Rr (rosa) y ½ rr
(blanca).
a) 0,2 si representan correctamente los alelos, 0,2 los genotipos y 0,1 el fenotipo
de la F1.
b) 0,25 p. genotipos y proporciones. 0,25 fenotipos y proporciones en la F2
c) 0,25 por cada uno de los retrocruzamientos. (0,25x2=0,5)
I.5 (Para los alumnos que aprobaron Biología durante el curso 2002/2003 o
anteriores).
a) Ribosomas formado parte del retículo endoplasmático rugoso y aparato de Golgi (válido
dictiosomas) (0,6p) b) En el retículo endoplasmático rugoso (0,3p) c) Vesícula surgidas
por gemación de los sáculos del aparato de Golgi llenas de enzimas hidrolíticos (hidrolasas)
(0,3p) cuya función es la digestión intracelular (0,3p)
BLOQUE II: Valoración 1,5 puntos (0,3 p x 5 frases). Se calificará un grupo de
términos de 5 frases pertenecientes a un solo bloque .
II.1. La celulosa es un homopolisacárido vegetal . Un enzima reduce la energía de activación
de una reacción. La hidrólisis de un péptido produce aminoácidos. La respuesta humoral
se basa en la síntesis de anticuerpos por los linfocitos B. El locus es el lugar que ocupa un
gen en un cromosoma
II.2 El ADN de las bacterias es circular. El bazo y el timo son órganos linfoides. El glucógeno y
el almidón están formados por unidades de α-D-glucosa. La luz constituye la fuente de
energía en la fotosíntesis. En las mitocondrias y cloroplastos se sintetiza ATP
BLOQUE III. Valoración 1,5 puntos (0,1 x 15p) Tienen que re sponder a un máximo
de 15 preguntas. En caso de contestar más, se corregirán solo las 15
primeras. Las respuestas erróneas puntúan negativamente.
1-V, 2-V, 3-F, 4-F, 5-F, 6-V, 7-V, 8-F, 9-V, 10-V, 11-V, 12-F, 13-V, 14-F, 15-F,
16-V, 17-V, 18-V, 19-V, 20-F
41
42
CRITERIOS DE CORRECCIÓN DE BIOLOGÍA PAAU (LOXSE). Setembro /05
PREGUNTA OBLIGATORIA. Valoración 2,5 puntos
a) Válido cualquier esquema bien hecho que indique: membrana externa, membrana interna,
estroma, tilacoides o membrana tilacoidal, grana, ADN, espacio intermembrana, lumen
tilacoidal/espacio intratilacoidal. (0,1x8=0,8p)
b) 6CO2 + 6H2O -- luz --C6H12O6 + 6 O2 /// n CO2 + nH2O—luz--(CH2O)n + n O2 (0,4p)
c) En las membranas tilacoidales formando parte de los fotosistemas (complejo antena,
centros reacción fotoquímico). La función es captar la energía de la luz. (0,4p)
d) Se obtiene O2, NADPH y ATP. En el ciclo de Calvin se utilizan el ATP y NADPH. El ATP como
fuente de energía y el NADPH como poder reductor, ambos en la fijación y reducción del
CO2 (0,3x3=0,9)
BLOQUE I: Valoración 4,5 puntos (1,5 p por cuestión). Si se responden más de 3 cuestiones
no se corregirá la última en responderse.
I.1 El ADN tiene cadena doble y el ARN cadena sencilla. El ADN tiene como azúcar la
desoxirribosa y el ARN ribosa. Bases nitrogenadas en el ADN, A, T, C y G y el ARN, A, U, C
y G. Un solo tipo de ADN y varios tipos de ARNs . El ADN es el portador de los genes,
contiene la información genética, y el ARN es el. intermediario en el paso de la información
genética a proteínas. (0,25px5=1,25).
En la matriz de las mitocondrias y en el estroma de los cloroplastos. (0,25p)
I.2. A) 1.Anafase; 2. Profase tardía; 3. Profase temprana; 4. Metafase; 5. Telofase.
(0,1x5=0,5p)
B) 3-2-4-1-5. (0,5p) C) célula de tallo, 48 cromosomas; y grano de polen 24 cromosomas
(0,25x2=0,5p)
I.3. Celulosa : polisacárido/glúcido, estructural o de soporte, pared celular vegetal.
Fosfolípido: Lípido polar, estructural, membranas celulares. Insulina:
Polipéptido/Proteína, hormonal, páncreas/sangre
43
Queratina: Proteína; estructural; pelo, uñas, cuernos. Progesterona: Lípido, hormonal,
ovarios/placenta. (0,1x3x5=1,5p)
I.4. A) Anfótero: compuesto químico que puede actuar como ácido o base. Antipático:
Molécula que tiene una parte polar o hidrófila y una apolar o hidrófoba. (0,25x 2=0,5p).
B) Centrómero: región cromosómica que se une al huso acromático durante mitosis y
meiosis/ Región del cromosoma que mantiene unidas a las cromátidas hermanas.
Centrosoma: centro organizador de los microtúbulos de la célula compuesto por dos
centriolos, fibras del áster y matriz del centrosoma/materia pericentriolar.
(0,25x2=0,5p).
C) Traducción: Síntesis de proteínas a partir de una molécula de ARNm que tiene lugar
en los ribosomas. Transcripción: Síntesis de ARN a partir de la cadena molde de una
molécula de ADN. (0,25x2=0,5p).
I.5. h: hemofilia; H: normal.
a) Abuelos maternos: abuela XHXH o XHXh ; abuelo: XhY
Padres: Madre XHXh y padre XHY
Descendencia: Hijas: XHXH y XHXh; Hijos: XHY y XhY (0,3x3=0,9p)
b) No por ser el alelo h recesivo, las hijas siempre tendrán el cromosoma XH del padre.
El 50% de los hijos sufrirá hemofilia porque éstos reciben un Xh de la madre portadora
y el Y del padre.
El 50% de las hijas serán portadoras porque reciben un Xh de su madre portadora
El 50% de los hijos serán XhY ( el alelo Xh lo heredan de su madre) y por tanto serán
portadores y padecerán la enfermedad. (0,15x4=0,6p)
I.5 (2002/2003 o anteriores)
a) Colesterol es un lípido que forma parte de las membranas celulares animales y como
molécula precursora de los ácidos biliares, hormonas sexuales masculinas y femeninas
y hormonas de la corteza suprarrenal (cortisol o aldosterona).( 0,8p)
b) Endurecimiento y engrosamiento de las paredes de los vasos sanguíneos al
depositarse en su cara interna lípidos como el colesterol (0,7p)
BLOQUE II: valoración 1,5 puntos (0,3 p x 5 frases). Se calificará un grupo de
términos de 5 frases pertenecientes a un solo bloque.
II.1. La actina y la miosina son las proteínas responsables de la contracción muscular
En las bacterias se llama nucleoide a la región donde se encuentra el ADN
Los lisosomas son los responsables de la digestión celular
La gluconeogénesis es la síntesis de glucosa a partir de compuestos orgánicos
El huso mitótico está formado por microtúbulos
II.2. Los anticuerpos son un tipo de glucoproteínas llamadas inmunoglobulinas
El ATP es un nucleósido trifosfato (Nota de Julia: donde pone nucleósido debería poner
nucleótido)
Meselson y Stahl demostraron que la replicación del ADN es semiconservativa
Los bacteriófagos son los virus que infectan bacterias
La vacuna es un tipo de inmunidad artificial
BLOQUE III. Valoración 1,5 puntos (0,1 x 15) Tienen que responder a un máximo de 15
preguntas. En caso de contestar más, se corregirán solo las 15 primeras.
1-F, 2-F, 3-F, 4-F, 5-V, 6-V, 7-F, 8-V, 9-F, 10-F, 11-V, 12-V, 13-V, 14-V, 15-F,
16-V, 17-V, 18-V, 19-F, 20-V
44