Download International EMF Project World Health Organization

Document related concepts
no text concepts found
Transcript
Campos Eletromagnéticos de
las Antenas Base de Telefonia
Móvil y Efectos sobre la Salud
Humana
Renato M.E. Sabbatini, PhD
Faculdade de Medicina da
UNICAMP
El Sistema de Telefonía
Celular Móvil
Antena Rádio
Base
Enlace de
rádiofrecuéncia
Aparato móvil
Célula 1
Célula 2
Célula 3
Célula 1
Célula 2
Célula 3
El aparato móvil celular
Evolución de la Telefonía
Móvil
•
•
•
•
Miniaturización
Portabilidad
Digitalización
Níveles bajos de
emissión
• Interoperacionalidad
(stándares)
Estación Rádio Base
• Radiación no ionizante
de micro-ondas (0,8 a
2 GHz de frecuéncia)
• Baja poténcia de
emissión (10 a 100 W)
• Emissión direccional
• Rápida caida del nivel
con la distancia
Espectro de Radiación
Electromagnética
Celular
Daño biológico
Ejemplo de Daños por FEM
• Radiacíon ultravioleta solar y artificial (UV A y
UV B) muy peligrosa
• Exposición excessiva causa cancer de piel
em 8 a 10% de los seres humanos
• Prevención muy fácil, pero 65% de las
mujeres y 72% de los hombres no toman
ninguna precaución protectiva
• No hay comparación com los niveles de
exposición a otras formas de FEM
Paradojo
• La emissión total de antenas base es
milliones de veces menor que el contenido de
radiación UV solar...
• La frecuéncia de FEM celular és millones de
veces mas inofensiva biologicamente que la
radiación UV...
• Pero la gente se preocupa mucho más com
los celulares...
• Y no renuncían jamás a la playa y a la pileta!
FEM y Salud:
¿Porqué la controversia?
• Los campos electromagnéticos no son visibles o
sensibles, generando preocupación
• Informaciones técnicas sobre radiación
“ionizante” (como la radioactividad) son
equivocadamente aplicadas a la radio
frecuéncia (no-ionizante) de los teléfonos
móviles
• Hay una diferencia entre lo qué és efecto
biológico verificable y daño real a la salud del
organismo humano.
FEM y Salud: porqué la
controversia?
• Es común que la naturaleza, los
procedimientos y los resultados científicos no
sean perfectamente comprendidos por el
público
• Frecuentemente, efectos negativos
reportados no son replicables, pero
permanece para el público la información
original no comprobada científicamente
• Comentarios de auto-denominados
“especialistas” pueden no representar una
verdad científica
FEM y Salud: porqué la
controversia?
• Investigaciónes aisladas no puedem ser
el basis para responder definitivamente a
una pregunta científica...
• Pero las conclusiones deben estar
basadas en consensos científicos y en la
acumulación de evidencias
Una posición científica confiable
Organización Mundial de Salud :
“Ninguna de las recientes revisiones han concluido
en que la exposición a campos de RF debido a
teléfonos móviles o a las estaciones bases de los
mismos tengan algún tipo de consecuencia adversa
en la salud.”
“Los stándares internacionales han sido
desarrollados para proteger a todos: usuarios de
telefonia móvil, personas que trabajan cerca o viven
alrededor de estaciones bases, y la gente que no
hace uso de este tipo de comunicación”
http://www.who.int/peh-emf/en/
Un consenso científico confiable
Consenso de organizaciones internacionales: no hay
evidencia científica de efectos a la salud bajo los estándares
internacionales (ICNIRP).
• Organización Mundial de la Salud - OMS
• Comisión Internacional para Protección a la Radiación no Ionizante
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
(ICNIRP).
Grupo de Expertos de la Comisión Europea, CSTEE
Junta Nacional de la Protección Radiológica del Reino Unido
Grupo de Expertos de la Sociedad Real de Canadá
Grupo Independiente de Expertos en Teléfonos Móviles del Reino
Unido
Reporte de Expertos y del Senado de Francia
Consejo Alemán de la Salud
FDA, de los Estados Unidos
American Cancer Society, de los Estados Unidos
Autoridad de las Ciencias de la Salud de Singapur
Ministerio de Salud de España
Investigación Científica
• Más de 60 años de investigación científica de los
efectos biológicos de las FEM (transmisión de
energía eléctrica, radio, TV, radares, telefonía
celular, etc.)
• Con estudios
- Epidemiológicos (grupos de personas)
- In vivo (animales)
- Humanos (laboratorio)
- In Vitro (tejidos y células)
Investigación Científica y
Credibilidad
Pocos trabajos científicos son
aprobados por la totalidad de la
comunidad científica internacional.
Como criterio prevalece la opinión de
la mayoría.
Um Risco de Saúde Real dos
Telefones Móveles
O uso de telefones móveles nos EUA
causa aproximadamente 2.600
mortes, 330.000 feridos e 1,5
milhões de ocorrências danosas por
ano!
Uso de Celulares no Trânsito!
La questión fundamental és:
La percepción y aceptación
del riezgo por el público en
general
Riezgos de Muerte en
Algunas Actividades Humanas
•
•
•
•
•
•
•
Tabagismo
Motocicletas
Automóviles
Exposición a el sol
Ascensores
Aeroplanos
Meteorito
1:10
1:250
1:5000
1:200.000
1:2.000.000
1:10.000.000
1:100.000.000
Riezgos de Muerte en
Algunas Actividades Humanas
•
•
•
•
•
•
•
•
Tabagismo
Motocicletas
Automóviles
Exposición a el sol
Ascensores
Aeroplanos
Antenas Celulares
Meteorito
1:10
1:250
1:5000
1:200.000
1:2.000.000
1:10.000.000
1:50.000.000?
1:100.000.000
Efectos de las Microondas
sobre los Sistemas Biológicos
• La intensidad del efecto és inversamiente
proporcional a el comprimiento de ola
• La razón és que cuando el comprimiento de
ola se aproxima de las dimensiones de las
estructuras subcelulares (cromossomos y
genes), ocurre el daño molecular
• Microondas tienen comprimiento de olda
entre 1 mm y 10 cm, muy grande para causar
efecto biológico a nivel celular
Principal Efecto de la FEM
Celular
• Micro-ondas ocasionan no más que um
aumento de temperatura em los tejidos
biológicos, proporcional à intensidad
• Micro-ondas penetram algunos pocos
centímetros em la piel
• El efecto térmico és compensado por la
respuesta biológica automática (aumento de
circulación sangüinea local)
• Estructuras com baja vascularización
(nervios, ojo, etc.) suelen sufrir mais com el
calentamiento do que otras
Aparato Móvil x ERB
• Los aparatos móviles, por su
proximidad a el cuerpo, emiten mas
intensamente do que las ERBs, pero
por un período corto de tiempo
• Las ERBs emiten continuamente, pero
están mas lejas de las personas
Mediación Biológica de
Efeitos dos Campos de FEM
•
•
•
•
•
Aquecimento tecidual local
Ações sobre a membrana celular
Ações sobre as organelas celulares
Ações sobre o material genético
Ações sobre mecanismos fisiológicos
locais
• Ações sobre mecanismos fisiológicos
globais
Efectos Segundo la Duración
de Exposición
•
•
•
•
Efectos de curta duración
Efectos de lunga duración
Efectos de exposición continua
Efectos de expósición pulsada
Métodos de Estudo Científico
• Investigações epidemiológicas
• Estudos caso-controle
• Estudos longitudinais de risco
• Investigações de causa-efeito
• Estudos de exposición in vitro
• Estudos de exposición com células em cultura
• Estudos de exposición aguda e crônica em
animais
• Estudos observacionais em seres humanos
(imagens, bioquímicos, fisiopatológicos,
neuropsicológicos)
Áreas de Estudo
•
•
•
•
•
•
Indución de neoplasias (câncer e leucemia)
Efeitos sobre morte celular (apoptose)
Efeitos sobre o material genético celular
Indución de correntes elétricas no organismo
Alterações do sistema imune
Alterações do comportamento, memória e
aprendizado
• Alterações dos sistemas sensoriais
• Efeitos sobre o desenvolvimento de embriões
e fetos e a gestación
• Cataratas
Estudos Científicos
• Mais de 25.000 estudos ao longo de 30 anos
foram realizados sobre o efeito das radiações
eletromagnéticas sobre a biologia e a saúde
• Embora existam ainda lacunas no
conhecimento científico, a conclusão geral é
que ainda não se documentaram efeitos
significativos e consistentes
As Dificuldades dos Estudos
Epidemiológicos
• Incidências extremamente raras tornam
pouco confiáveles os resultados de
avaliación de risco
• Exemplos:
• Risco de tumores oculares pelo uso de
telefones celulares 1:2,5
• Risco de tumores pulmonares pelo uso de
tabaco 1:90
As Dificuldades dos Estudos
Epidemiológicos
• Grande dificuldade de isolar variáveles confundentes
em sistemas biológicos complexos
• Exemplos:
• Stress e ansiedade em ratos abrem a barreira
hematoencefálica
• Pessoas que usam celulares tem melhor estado
de saúde do que as que não usam
• Efeitos placebo ou nocebo causados por viéses
do experimentador ou observador
Hipersensibilidad à RF
• Sistema nervoso (fadiga, estresse,
•
•
•
•
distúrbios de sono
Pele (erupções, alergias, sensación
queimado)
Dores musculares
Problemas nos olhos, garganta e
ouvidos
Problemas no sistema digestivo
Efeito Nocebo
• Existe um aumento sistemático de
distúrbios inespecíficos da saúde na
populación, todas as vezes em que:
• Uma personalidad pública fica doente ou
confessa uma doença, real ou imaginária
• A mídia de massa divulga casos de
doença ocorridos supostamente em
conexão com antenas celulares
International EMF Project
World Health Organization
• Revisar a literatura sobre os efeitos da
FEM sobre a saúde humana
• Avaliar os riscos de saúde envolvidos
(faixa de 0 a 300 GHz)
• Fazer recomendações para proteción
da populación
Status do Projeto
• Nono relatório parcial apresentado em
•
•
•
•
•
novembro de 2004
Até agora: somente avaliación de campos de
baixa freqüência (linhas elétricas)
Em 2005 a 2007: avaliación de RF
Relatório final e publicación prevista para
início de 2005
Monografias de Critérios de Saúde Ambiental
(EHC)
Site www.who.int/peh-emf/
Projetos em Telefonia Celular
• Reino Unido: US$ 18 milhões para o
Mobile Telephone Health Research
Programme (MTHR)
• Alemanha: programa semelhante, com
orçamento de EU$ 17 milhões
Conclusões da OMS
• Nenhum dos estudos cientificos revisados
pela OMS indicou que a RF celular emitida
pelas ERBs cause qualquer dano à saúde
• Os governos que quiserem aumentar o nível
de segurança de radiación das ERBs não
devem ir contra essa evidência científica e
sim estabelecer programas voluntários de
redución da exposición
Conclusões OMS
• Os valores mais altos de exposición
diária à RF são causados pelas antenas
de rádios FMs e TVs em VHF
• Radiações de ERBs representam
apenas 1,5% do padrão máximo de
segurança
• Devem ser implementados as normas
de segurança (distância e intensidad)
Distância Linear
30 m
20 m
10 m
Conclusões da OMS
• As evidências atuais indicam que não
são necessárias quaisquer precauções
especiais no uso de telefones celulares
• Não é necessário o uso de blindagens
especiais
• No entanto, recomenda-se diminuir o
nível de exposición em crianças e
idosos, utilizar viva-voz ou fones de
ouvido, fazer chamadas curtas
Conclusões da OMS
• O único risco mensurável à saúde pelo
uso dos telefones celulares identificado
até agora é o seu uso no trânsito pelo
motorista
• Riscos adicionais podem advir do uso
de celulares em hospitais, causando
interferência em aparelhos médicos
Existe um Efeito Real da
Radiación das ERBs sobre a
Saúde Humana?
Resposta:
Não existe comprovación até
agora
Mas....
• Embora ausência de prova não signifique
prova de ausência...
• Estudos de relación causa-efeito e das bases
fisico-químicas e biológicas da interación
energia eletromagnética-matéria permitem
indicar que existem fundamentos científicos
para a prova de ausência
• Mais estudos são necessários
• Portanto, por enquanto não existem causas
para preocupación
E finalmente...
• Os benefícios diretos à saúde do uso de
celulares são imensamente maiores do que
os potenciais (ainda teóricos e não
constatados) malefícios:
• Resposta mais rápida a chamados de emergência
•
•
•
•
e socorro
Salvamento em situações em que não há outra
forma de comunicación
Monitoración de crianças e idosos
Aplicações na atención médica (telemedicina)
Ganhos de produtividad e de salário, levando a
mais gastos pessoais em cuidados de saúde
Dados para Contacto
Renato M.E. Sabbatini
(19) 3295-9001
[email protected]
Observações
•
•
•
•
•
Entre aspas OMS
Nivel de segurança 50 x
Não usar radiación e microondas
ICNIRP
Distancia é resultante de frequencia e
intensidad
• Microantenas
• Detalhamento: ONG e imprensa vs
autoridads
• Como se valida uma pesquisa, como se
definem normas internacionais, necessidad