Download EL VERBO LATINO III. Tiempos derivados del tema de - OCW-UV

Document related concepts

Gramática del afrikáans wikipedia , lookup

Transcript
TIEMPOS DERIVADOS DEL TEMA DE PERFECTO
-1
1. CONSIDERACIONES GENERALES DEL PERFECTO
2. DESINENCIAS VERBALES
3. PRETÉRITO PERFECTO DE INDICATIVO ACTIVO
4. PRETÉRITO PLUSCUAMPERFECTO DE INDICATIVO ACTIVO
5. FUTURO PERFECTO DE INDICATIVO ACTIVO
6. PRETÉRITO PERFECTO DE SUBJUNTIVO ACTIVO
7. PRETÉRITO PLUSCUAMPERFECTO DE SUBJUNTIVO ACTIVO
8. INFINITIVO DE PERFECTO ACTIVO
9. TIEMPOS DERIVADOS DE PERFECTO EN PASIVA
10.
IES BENICALAP (Valencia)
Elena Gallardo Paúls. Curso 2009-10
LATÍN I
EL VERBO LATINO III
TEXTOS
TIEMPOS DERIVADOS DEL TEMA DE PERFECTO
-2
1. CONSIDERACIONES GENERALES DEL TEMA DE PERFECTO
Entre las cinco palabras de que consta un enunciado verbal en latín, la cuarta nos indica el tema de
perfecto y acaba siempre en –i:
-1ª conjugación: tema en –a :
-2ª conjugación: tema en – e:
-3ª conjugación: tema en –cons:
-4ª conjugación: tema en – i:
-5ª conjugación: tema en –i:
-o,-as, -are, -avi, -atum (amo....
-eo, -es, -ere, -i, -um (debeo...
-o, -is, -ere, -i, um (lego...
-io, -is, -ire, -ivi, -um (audio...
-io, -is, -ere, i, -tum (capio...
Forma verbal DERIVADA DEL TEMA DE PERFECTO = tema DE PERFECTO + sufijo + desinencia.
Ejemplos:
Tema de INFECTUM
-1ª conjugación
-2ª conjugación
-3ª conjugación
-4ª conjugación
-5ª conjugación
1ªp.sg.
Pres.In.
Am-o
Deb-eo
Leg-o
Aud-io
Cap-io
2ªp.sg. Pres.
Ind.
Am-as
Deb-es
Leg-is
Aud-is
Cap-is
Infinitivo
pres.act.
Am-are
Deb-ere
Leg-ere
Aud-ire
Cap-ere
PERFECTO
1ªp. Sg. Pret.
Perfecto
Am-avi
Debu-i
Leg-i
Aud-ivi
Cep-i
SUPINO
Supino
Am-atum
Deb-itum
Lec-tum
Aud-itum
Cap-tum
Laclasificación de los perfectos tiene las siguientes formas:
-en –vi (o –ui): amavi, fui, potui, debui...
-en –i: tuli, veni, veci, cepi...
-en –i con reduplicación: cucurri, dedi...
-en –si /-xi: dixi, duxi, scripsi...
-FORMAS CONTRACTAS DEL SISTEMA DE PERFECTO:
En los tiempos de perfecto derivados de temas en –avi, -evi, -ivi se puede suprimir –vi-, -ve- y –ven las siguientes posiciones:
1º.- la sílaba –vi- puede desaparecer ante -s-:
amavisti > amasti ; laudavistis > laudastis.
2º.- la sílaba –ve- puede desaparecer delante de –r-:
amaveram > amaram; amavero > amaro; oraverim > orarim
3º.- la letra –v- puede desaparecer entre vocales en los perfectos en –iviaudivi > audii ¸audiveram> audieram...
IES BENICALAP (Valencia)
Elena Gallardo Paúls. Curso 2009-10
LATÍN I
EL VERBO LATINO III
TIEMPOS DERIVADOS DEL TEMA DE PERFECTO
-3
2. DESINENCIAS VERBALES DE PERFECTO
El tema de perfecto tenía en latín una formación de diversos orígenes,
la caracterización particular del Pretérito perfecto de indicativo es presentar unas desinencias propias,
que sólo utiliza este tiempo, lo que lo hace fácilmente distinguible y conjugable. Los demás tiempos
verbales de la voz activa utilizan las desinencias normales:
DESINENCIAS
PERSONALES
TEMA DE PERFECTUM
Activa
1ªp.sg.
2ªp.sg.
3ªp.sg.
1ªp.pl.
2ªp.pl.
3ªp.pl.
PRETÉRITO
PERFECTO
-i
-isti
-it
-imus
-istis
-erunt /-ere
Pasiva
otros
-m
-s
-t
-mus
-tis
-nt
Formas
perifrásticas
Los tiempos de la voz activa que derivan del tema de perfecto son:
TEMA DE PERFECTO
INDICATIVO
PRETÉRITO PERFECTO
FUTURO PERFECTO
PRETÉRITO PLUSCUAMPERFECTO
SUBJUNTIVO
PRETÉRITO PERFECTO
PRETÉRITO PLUSCUAMPERFECTO
INFINITIVO
PERFECTO
IES BENICALAP (Valencia)
Elena Gallardo Paúls. Curso 2009-10
LATÍN I
EL VERBO LATINO III
TIEMPOS DERIVADOS DEL TEMA DE PERFECTO
-4
3. PRETÉRITO PERFECTO DE INDICATIVO ACTIVO
Pretérito perfecto de Indicativo activo = Tema de perfecto + desinencias especiales
Ejemplos:
1ª conjugación
1ªp.sg.
2ªp.sg.
3ªp.sg.
1ªp.pl.
2ªp.pl.
3ªp.pl.
Amav-i
Amav-isti
Amav-it
Amav-imus
Amav-istis
Amav-erunt /
Amav-ere
2ª conjugación
Monu-i
Monu -isti
Monu -it
Monu -imus
Monu -istis
Mo Monu -erunt /
Fu -ere
IES BENICALAP (Valencia)
Elena Gallardo Paúls. Curso 2009-10
3ª conjugación
Dix-i
Dix -isti
Dix -it
Dix -imus
Dix -istis
Dix -erunt /
Dix -ere
VERBO sum
Fu-i
Fu -isti
Fu -it
Fu -imus
Fu -istis
Fu -erunt /
Fu -ere
LATÍN I
EL VERBO LATINO III
TIEMPOS DERIVADOS DEL TEMA DE PERFECTO
-5
4. PRETÉRITO PLUSCUAMPERFECTO DE INDICATIVO ACTIVO
Perfecto significa “terminado”, y pluscuamperfecto “más que perfecto”, luego tiene el sentido de
“hecho concluído en el pasado”
PRETÉRITO PLUSCUAMPERFECTO de ind. activo = tema de perfecto + ERA+ des. Activas
1ªp.sg.
2ªp.sg.
3ªp.sg.
1ªp.pl.
2ªp.pl.
3ªp.pl.
1ª conjugación
Activa
Amaveram
Amaveras
Amaverat
Amaveramus
Amaveratis
Amaverant
IES BENICALAP (Valencia)
Elena Gallardo Paúls. Curso 2009-10
3ª conjugación
Activa
Dixeram
Dixeras
Dixerat
Dixeramus
Dixeratis
Dixerant
SUM
Fueram
Fueras
Fuerat
Fueramus
Fueratis
Fuerant
LATÍN I
EL VERBO LATINO III
TIEMPOS DERIVADOS DEL TEMA DE PERFECTO
-6
5. FUTURO PERFECTO DE INDICATIVO ACTIVO
La falta de oposición entre el uso del pretérito perfecto de subjuntivo y el futuro perfecto de indicativo
en latín facilitó la neutralización de las diferencias en cuanto a la formación: ambos tiempos se forman
sobre el tema de perfecto con el morfema –ERI- que, de ese modo, sólo diferencia las 1ªpersonas de
singular por la desinencia: -o para futuro y –m para el perfecto de subjuntivo.
FUTURO PERFECTO de ind. activo = tema de perfecto + ERI+ des. Activas (1p.sg: -o)
Futuro Perfecto de Indicativo activo:
AMO
1ªp.sg.
2ªp.sg.
3ªp.sg.
1ªp.pl.
2ªp.pl.
3ªp.pl.
Amavero
Amaveris
Amaverit
Amaverimus
Amaveritis
Amaverint
MONEO
Monuero
Monueris
Monuerit
Monuerimus
Monueritis
Monuerint
IES BENICALAP (Valencia)
Elena Gallardo Paúls. Curso 2009-10
DICO
Dixero
Dixeris
Dixerit
Dixerimus
Dixeritis
Dixerint
AUDIO
Audivero
Audiveris
Audiverit
Audiverimus
Audiveritis
Audiverint
SUM
Fuero
Fueris
Fuerit
Fuerimus
Fueritis
Fuerint
LATÍN I
EL VERBO LATINO III
TIEMPOS DERIVADOS DEL TEMA DE PERFECTO
-7
6. PRETÉRITO PERFECTO DE SUBJUNTIVO ACTIVO
PRETÉRITO PERFECTO de subjuntivo activo = tema de perfecto + ERI+ des. Activas (1p.sg: -m)
Pretérito perfecto de Subjuntivo activo:
AMO
MONEO
DICO
AUDIO
SUM
1ªp.sg.
2ªp.sg.
3ªp.sg.
1ªp.pl.
2ªp.pl.
3ªp.pl.
Amaverim
Amaveris
Amaverit
Amaverimus
Amaveritis
Amaverint
Monuerim
Monueris
Monuerit
Monuerimus
Monueritis
Monuerint
IES BENICALAP (Valencia)
Elena Gallardo Paúls. Curso 2009-10
Dixerim
Dixeris
Dixerit
Dixerimus
Dixeritis
Dixerint
Audiverim
Audiveris
Audiverit
Audiverimus
Audiveritis
Audiverint
Fuerim
Fueris
Fuerit
Fuerimus
Fueritis
Fuerint
LATÍN I
EL VERBO LATINO III
TIEMPOS DERIVADOS DEL TEMA DE PERFECTO
-8
7. PRETÉRITO PLUSCUAMPERFECTO DE SUBJUNTIVO ACTIVO
Este tiempo se forma sobre el tema de perfecto, añadiendo el morfema temporal-modal –isse-
PRET. PLUSCUAMPERFECTO de ind. activo = tema de perfecto + ISSE+ des. Activas
AMO
MONEO
DICO
AUDIO
SUM
1ªp.sg.
2ªp.sg.
3ªp.sg.
1ªp.pl.
2ªp.pl.
3ªp.pl.
Amavissem Monuissem
Amavisses Monuisses
Amavisset
Monuisset
Amavissemus Monuissemus
Amavissetis Monuissetis
Amavissent Monuissent
IES BENICALAP (Valencia)
Elena Gallardo Paúls. Curso 2009-10
Dixissem
Dixisses
Dixisset
Dixissemus
Dixissetis
Dixissent
Audivissem
Audivisses
Audivisset
Audivissemus
Audivissetis
Audivissent
Fuissem
Fuisses
Fuisset
Fuissemus
Fuissetis
Fuissent
LATÍN I
EL VERBO LATINO III
TIEMPOS DERIVADOS DEL TEMA DE PERFECTO
-9
8. INFINITIVO DE PERFECTO ACTIVO
El infinitivo de perfecto activo deriva del tema de perfecto, al que añade el morfema –isse.
ACTIVO
P
E
R
F
E
C
T
O
Tema de perfectum + -isse
-amavisse
(“haber amado”)
IES BENICALAP (Valencia)
Elena Gallardo Paúls. Curso 2009-10
LATÍN I
EL VERBO LATINO III
TIEMPOS DERIVADOS DEL TEMA DE PERFECTO
9.
- 10
TIEMPOS DERIVADOS DEL TEMA DE PERFECTO EN PASIVA
En latín, la voz pasiva se construye de distinta manera según si el tiempo verbal deriva del tema de
infectum o del tema de perfectum. En el primer caso, la voz pasiva está determinada formalmente por
las desinencias verbales:
-r
-ris/ -re
-tur
-mur
-mini
-ntur
El sistema de perfecto construye su voz pasiva con el participio de perfecto y los tiempos
correspondientes del verbo “sum”, que actúa como auxiliar (igual que en la pasiva de las lenguas
romances, por ejemplo “soy amado”, con un auxiliar “soy”).
Se forma el:
Con el participio de perf.
+
Y traduce:
Pret. Perf. Ind. Pas.
Sum...
Fui/he sido amado
Pret. Plusc. Ind. Pas.
Eram...
Había sido amado
Ero...
Habré sido amado
Sim...
Haya sido amado
Essem...
Hubiera/ hubiese /
habría sido amado
Fut. Perf. Ind. Pas.
amatus, -a, -um +
(sing / pl.)
Pret. Perf. Subj. Pas.
Pret. Plusc. Subj. Pas.
Se utilizan las formas de infectum o de perfectum del verbo “esse” (fui, fueram, fuero) y su significado
es prácticamente el mismo. El participio que forma parte de los tiempos compuestos de la pasiva se
refiere al sujeto, y, por lo tanto, concierta con él.
-Domus aedificata est / Pons aedificatus est / Templum aedificatum est.
-Domus aedificarae sunt / Pontes aedificati sunt / Templa aedificata sunt.
1ªp.sg.
2ªp.sg.
3ªp.sg.
1ªp.pl.
2ªp.pl.
3ªp.pl.
PRET.PERF. PAS
“he sido amado”
Amatus,-a,-um sum
Amatus,-a,-um es
Amatus,-a,-um est
Amati,-ae,-a sumus
Amati,-ae,-a estis
Amati,-ae,-a sunt
PRET.PLUSC.IND.PAS
“había sido amado”
Amatus,-a,-um eram
Amatus,-a,-um eras
Amatus,-a,-um erat
Amati,-ae,-a eramus
Amati,-ae,-a eratis
Amati,-ae,-a erant
IES BENICALAP (Valencia)
Elena Gallardo Paúls. Curso 2009-10
FUT.PERF.IND.PAS.
“Habré sido amado”
Amatus,-a,-um ero
Amatus,-a,-um eris
Amatus,-a,-um erit
Amati,-ae,-a erimus
Amati,-ae,-a eritis
Amati,-ae,-a erunt
PRET.PERF. SUBJ.PAS
“haya sido amado”
Amatus,-a,-um sim
Amatus,-a,-um sis
Amatus,-a,-um sit
Amati,-ae,-a simus
Amati,-ae,-a sitis
Amati,-ae,-a sint
LATÍN I
EL VERBO LATINO III
TIEMPOS DERIVADOS DEL TEMA DE PERFECTO
- 11
RECUERDA que un participio, acompañando al verbo sum NO será atributo.
El infinitivo de perfecto pasivo también utiliza la forma perifrástica:
INFINITIVO PERFCTO PASIVO = PARTICIPIO PERFECTO (en acusativo) + esse
Amatum, -am- um esse / amatos, -as, -a esse
“haber sido amado”
Si el verbo pasivo es del tema de perfecto (compuesto de participio y verbo sum), el participio debe
concertar en género y número con el sujeto. Además, va en caso nominativo excepto cuando se trate
de una oración de infinitivo, en cuyo caso va en acusativo concertando con su sujeto:
•
•
•
Numantini a Scipioni victi sunt.
N.m.pl.
N.m.pl.
Insula Minervae sacrata est.
N.f.sg.
N.f.sg.
“Los numantinos fueron vencidos
por Escipión”.
“La isla fue consagrada a Minerva”.
Consul dixit: Romanos captos esse = Consul dixit ut Romani capti erant.
Ac.m.pl. Ac.m.pl.
N.m.pl. N.m.pl.
“El cónsul dijo que los romanos habían sido capturados”.
En la PASIVA IMPERSONAL el verbo en pasiva en 3ª p.sg. o pl. no tiene sujeto gramatical, pero sí tiene
agente. Se construye con verbos intransitivos, es decir, verbos activos que no tienen OD
•
Pugnabatur acriter a militibus.
“Se luchaba cruelmente por parte de los
soldados” = “Los soldados luchaban cruelmente”.
Si esta construcción impersonal se forma con un tiempo compuesto de la voz pasiva, el participio se
expresa en género neutro singular:
•
•
Pugnatum est acriter a militibus. “Se luchó cruelmente por parte de
los soldados”
Concursum est a civibus ex tota urbe “Se acudió desde toda la ciudad por parte de los
ciudadanos” = Cives ex tota urbe concurrerunt: “Los ciudadanos
acudieron de toda la ciudad”
IES BENICALAP (Valencia)
Elena Gallardo Paúls. Curso 2009-10
LATÍN I
EL VERBO LATINO III
TIEMPOS DERIVADOS DEL TEMA DE PERFECTO
10.
- 12
TEXTOS
-Scimus L.Acilium apud patres nostros appellatum ese (Cic. De ami. II)
-…nec ab isto officio quod semper usurpavit abduci incommodo meo debui (Cic. De ami. II)
-Id oppidum ab Sidoniis conditum est, quos accepimus profugos ob discordias civiles navibus in eos
locos venisse (Sal. Bell.Iug. LXXVIII, 1)
- Adherbalem omnisque qui sub imperio Micipsa fuerant, metus invadit (Sal. Bell.Iug XIII, 1)
-Per idem tempus Bomilcar, cuius inpulsu Iugurtha deditionem, quam metu deseruit, inceperat,
suspectus regi et ipse eum suspiciens, novas res cupiebat, ad perniciem eius dolum quaerebat, die
noctuque fatigabat animum (Sal. Bell.Iug. LXX, 1)
-Elephanti quattuor capti sunt, reliqui omnes, numero quadraginta, interfecti. (Sal. Bell.Iug.LIII, 4)
-Bomilcare aliis aliisque multis, quos socios insidiarum cognoverat, interfectis, iram oppreserat, ne
qua seditio ex eo negotio oreretur (Sal. Bell.Iug. LXXII, 1)
- Nam duo sunt sinus prope in extrema Africa, inpares magnitudine, pari natura: quorum proxuma
terrae praealta sunt; cetera, uti fors tulit, alta alia, alia in tempestate vadosa. (Sal. Bell.Iug.
LXXVIII, 2)
-« Parvom ego te, Iugurtha, amisso patre, sine spe, sine opibus, in regnum meum accepi,
existumans non minus me tibi quam liberis si genuissem [« si los hubiera tenido »], ob beneficia
carum fore” (Sal. Bell.Iug. X, 1)
-Igitur in eo colle, quem transuerso itinere porrectum docuimus, Iugurtha extenuata suorum acie
consedit.(Sal. Bell.Iug. XLIX, 1)
-Sed ubi ex praecepto tempus visum [est], paratis compositique omnibus, ad locum pergit.(Sal.
Bell.Iug. XCIV, 1)
-Quid igitur hunc paucorum annorum accessio iuvare potuisset? (Cic.De amic.12)
-Me ad Scaevolam contuli, quem unum nostrae civitatis et ingentio et iustitia praestantissimum
audeo dicere (Cic. De amic. I)
-Nihil est enim virtute amabilius, nihil quod (rel.)magis adliciat ad diligendum... (Cic. De amic. VIII )
-Graecia, qaue nunc quidem deleta est… (Cic. De amic. IV)
-…domum reductus ad vesperum est a patribus conscriptis (Cic. De amic. III)
-In Hispania nomen familiae renovatum est (Sal. Bell. Iug. X,2)-…domum reductus ad vesperum est
a patribus conscriptis, populo Romano, sociis et Latinis(Cic. De am. III)
-… nulla videbatur aptior persona quae de illa aetate loqueretur quam eius qui et diutissime senex
fuisset et in ipsa senectute praeter ceteros floruisset…(Cic. De amic. 4
-Sin captus pravis cupidinibus ad inertiam et voluptates corporis pessumdatus est, perniciosa
lubidine paulisper usus, ubi per socordiam vires, tempus, ingenium diffluxere (3ªp.pl !!!), naturae
infirmitas accusatur (Sal. Bell.Iug. I, 4)
IES BENICALAP (Valencia)
Elena Gallardo Paúls. Curso 2009-10
LATÍN I
EL VERBO LATINO III