Download 00.Primeras paginas(5) - e-UNED

Document related concepts

Declinación del latín wikipedia , lookup

Declinación del griego antiguo wikipedia , lookup

Gramática del latín wikipedia , lookup

Gramática del alemán wikipedia , lookup

Oración subordinada wikipedia , lookup

Transcript
00.Preliminares:00.Primeras paginas(5) 03/08/10 09:46 Página 7
ÍNDICE
Introducción .............................................................................................
Abreviaturas ..............................................................................................
15
17
TEMA I
HISTORIA DE LA LENGUA LATINA
1.
2.
3.
4.
El latín, lengua indoeuropea ................................................................
Clasificación de las lenguas indoeuropeas ..........................................
Expansión del latín ...............................................................................
Del latín a las lenguas románicas ........................................................
21
21
22
22
TEMA II
CARACTERÍSTICAS DIFERENCIALES DE LA LENGUA LATINA.
EL ALFABETO. PRONUNCIACIÓN. CANTIDAD. ACENTO
1.
2.
3.
4.
5.
Características diferenciales de la lengua latina.................................
Pronunciación del alfabeto latino........................................................
Cantidad.................................................................................................
Acento ....................................................................................................
Ejercicios de autoevaluación................................................................
27
28
28
29
30
TEMA III
LA FLEXIÓN. PRINCIPALES LEYES FONÉTICAS
EN LA EVOLUCIÓN DEL LATÍN AL ESPAÑOL
1.
2.
3.
4.
Concepto de flexión ..............................................................................
La flexión en latín .................................................................................
Los casos y su expresión en español....................................................
Radical y terminación...........................................................................
33
33
34
34
7
00.Preliminares:00.Primeras paginas(5) 03/08/10 09:46 Página 8
GRAMÁTICA
DE LA
LENGUA LATINA
5. Principales leyes fonéticas en la evolución del latín al español.........
6. Palabras populares y cultismos............................................................
35
36
TEMA IV
FLEXIÓN NOMINAL Y PRONOMINAL
1. Nombres ................................................................................................
2. Pronombres ...........................................................................................
39
41
TEMA V
FLEXIÓN VERBAL
1. Verbos ....................................................................................................
47
TEMA VI
LA CONCORDANCIA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
3.
Concordancia ........................................................................................
Concordancia del predicado.................................................................
Concordancia ad sensum ....................................................................
Concordancia del atributo....................................................................
Concordancia del atributivo.................................................................
Concordancia del predicativo...............................................................
Concordancia de la aposición ..............................................................
Concordancia del pronombre relativo.................................................
Ejercicios de autoevaluación................................................................
65
65
66
66
67
67
67
67
69
TEMA VII
SINTANXIS DE LOS CASOS. NOMINATIVO. VOCATIVO
1.
2.
3.
4.
5.
Casos y funciones..................................................................................
Nominativo ............................................................................................
Nominativo como sustituto de otros casos .........................................
Vocativo .................................................................................................
Ejercicios de autoevaluación................................................................
73
73
74
74
75
TEMA VIII
ACUSATIVO
1.
2.
3.
4.
5.
8
Acusativo .............................................................................................
Complemento directo .........................................................................
Acusativo de relación..........................................................................
Acusativo adverbial .............................................................................
Doble acusativo ...................................................................................
79
79
80
80
80
00.Preliminares:00.Primeras paginas(5) 03/08/10 09:46 Página 9
ÍNDICE
6.
7.
8.
9.
10.
Acusativo de dirección........................................................................
Acusativo de extensión en el espacio.................................................
Acusativo de extensión en el tiempo..................................................
Acusativo exclamativo ........................................................................
Ejercicios de autoevaluación..............................................................
81
81
82
82
83
TEMA IX
GENITIVO
1.
2.
3.
4.
5.
Funciones ..............................................................................................
Genitivo con sustantivos.......................................................................
Genitivo con adjetivos ..........................................................................
Genitivo con verbos ..............................................................................
Ejercicios de autoevaluación................................................................
87
87
89
89
90
TEMA X
DATIVO
1.
2.
3.
4.
Funciones ..............................................................................................
Dativo con verbos..................................................................................
Dativo con adjetivos..............................................................................
Ejercicios de autoevaluación................................................................
93
93
95
96
TEMA XI
ABLATIVO (I)
1. Funciones ..............................................................................................
2. Ablativo de separación..........................................................................
3. Ejercicios de autoevaluación................................................................
99
99
102
TEMA XII
ABLATIVO (II)
1. Ablativo instrumental sociativo ...........................................................
2. Ablativo locativo....................................................................................
3. Ejercicios de autoevaluación................................................................
105
107
108
TEMA XIII
COMPLEMENTOS DE LUGAR Y TIEMPO
1.
2.
3.
4.
Complementos de lugar y tiempo ........................................................
Expresión del lugar ...............................................................................
Expresión del tiempo ............................................................................
Ejercicios de autoevaluación................................................................
111
111
112
114
9
00.Preliminares:00.Primeras paginas(5) 03/08/10 09:46 Página 10
GRAMÁTICA
DE LA
LENGUA LATINA
TEMA XIV
PRONOMBRES
1. Funciones ..............................................................................................
2. División ..................................................................................................
3. Ejercicios de autoevaluación................................................................
117
117
122
TEMA XV
SINTAXIS DEL VERBO. VOZ
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Naturaleza de la voz..............................................................................
Voz activa...............................................................................................
Voz pasiva ..............................................................................................
Formas de expresar la reflexividad ......................................................
Expresión de la reciprocidad ...............................................................
Ejercicios de autoevaluación................................................................
125
125
126
127
127
128
TEMA XVI
EL TIEMPO
1.
2.
3.
4.
5.
Noción....................................................................................................
El valor propio de los tiempos en indicativo ......................................
Valor relativo de los tiempos en indicativo .........................................
Pasado epistolar ....................................................................................
Ejercicios de autoevaluación................................................................
131
131
133
134
135
TEMA XVII
MODO
1.
2.
3.
4.
5.
Noción....................................................................................................
Indicativo ...............................................................................................
Subjuntivo .............................................................................................
Imperativo .............................................................................................
Ejercicios de autoevaluación................................................................
139
139
139
141
142
TEMA XVIII
FORMAS NOMINALES DEL VERBO. INFINITIVO.
GERUNDIO Y GERUNDIVO
1.
2.
3.
4.
5.
6.
10
Concepto ................................................................................................
Infinitivo como nombre........................................................................
Infinitivo como verbo ...........................................................................
Gerundio y gerundivo ...........................................................................
Conjugación perifrástica pasiva ...........................................................
Ejercicios de autoevaluación................................................................
145
145
145
146
147
148
00.Preliminares:00.Primeras paginas(5) 13/08/10 09:29 Página 11
ÍNDICE
TEMA XIX
PARTICIPIO. SUPINO
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Características .......................................................................................
Tiempo ...................................................................................................
Voz..........................................................................................................
Usos........................................................................................................
Supino....................................................................................................
Ejercicios de autoevaluación................................................................
151
151
151
151
153
154
TEMA XX
SINTAXIS DE LAS ORACIONES. ORACIONES SIMPLES
1.
2.
3.
4.
Clasificación ..........................................................................................
Según la naturaleza del verbo ..............................................................
Según las funciones del lenguaje .........................................................
Ejercicios de autoevaluación................................................................
157
157
158
160
TEMA XXI
ORACIONES COMPUESTAS: COORDINADAS
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Oraciones coordinadas .........................................................................
Clases .....................................................................................................
Coordinadas copulativas.......................................................................
Coordinadas disyuntivas.......................................................................
Coordinadas adversativas .....................................................................
Coordinadas explicativas ......................................................................
Coordinadas conclusivas ......................................................................
Ejercicios de autoevaluación................................................................
163
163
163
164
165
166
166
168
TEMA XXII
ORACIONES COMPUESTAS: SUBORDINADAS
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Oraciones subordinadas .......................................................................
Función y clasificación .........................................................................
Atracción modal ....................................................................................
Consecutio temporum........................................................................
El pronombre reflexivo en las subordinadas ......................................
Ejercicios de autoevaluación................................................................
173
173
173
174
175
176
TEMA XXIII
ORACIONES SUSTANTIVAS: INTERROGATIVAS INDIRECTAS
1. Definición ..............................................................................................
2. Pronombres interrogativos...................................................................
179
179
11
00.Preliminares:00.Primeras paginas(5) 03/08/10 09:46 Página 12
GRAMÁTICA
DE LA
LENGUA LATINA
3. Adverbios interrogativos.......................................................................
4. Conjunciones interrogativas.................................................................
5. Ejercicios de autoevaluación................................................................
179
180
182
TEMA XXIV
ORACIONES SUSTANTIVAS: INFINITIVO CON ACUSATIVO
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Definición ..............................................................................................
Oraciones de infinitivo en función de sujeto ......................................
Oraciones de infinitivo en función de complemento directo.............
Uso de los tiempos ................................................................................
Uso del pronombre reflexivo ................................................................
Construcción personal de videor.........................................................
Ejercicios de autoevaluación................................................................
185
185
185
186
187
187
189
TEMA XXV
ORACIONES SUSTANTIVAS CON UT / UT NON,
UT / NE, NE / UT / UT NON
1.
2.
3.
4.
5.
Definición ..............................................................................................
Con verbos que constatan un hecho....................................................
Con verbos de deseo .............................................................................
Con verbos de temor.............................................................................
Ejercicios de autoevaluación................................................................
193
193
194
194
195
TEMA XXVI
ORACIONES SUSTANTIVAS CON QUIN, QUOMINUS, NE
1.
2.
3.
4.
Definición ..............................................................................................
Con verbos de impedir..........................................................................
Con verbos y expresiones de duda.......................................................
Ejercicios de autoevaluación................................................................
199
199
200
202
TEMA XXVII
ORACIONES SUSTANTIVAS CON QUOD
1.
2.
3.
4.
5.
Definición ..............................................................................................
Sustantivas con quod en función explicativa .....................................
Sustantivas con quod en función de sujeto o complemento directo
Sustantivas con quod equivalentes a un acusativo de relación ........
Ejercicios de autoevaluación................................................................
205
205
205
206
207
TEMA XXVIII
ORACIONES ADJETIVAS O DE RELATIVO
1. Definición ..............................................................................................
12
211
00.Preliminares:00.Primeras paginas(5) 13/08/10 09:40 Página 13
ÍNDICE
2. Oraciones adjetivas en indicativo ........................................................
3. Subordinadas adjetivas en subjuntivo.................................................
4. Ejercicios de autoevaluación................................................................
211
212
214
TEMA XXIX
ORACIONES ADVERBIALES: FINALES
1.
2.
3.
4.
Definición ..............................................................................................
Conjunciones .........................................................................................
Otras construcciones con valor final ...................................................
Ejercicios de autoevaluación................................................................
217
217
218
219
TEMA XXX
ORACIONES ADVERBIALES: CONSECUTIVAS
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Concepto ................................................................................................
Conjunciones .........................................................................................
Tiempos..................................................................................................
Tipos especiales de consecutivas..........................................................
Consecutivas con relativos ...................................................................
Ejercicios de autoevaluación................................................................
223
223
223
224
224
226
TEMA XXXI
ORACIONES ADVERBIALES: CAUSALES
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Causa objetiva y subjetiva ....................................................................
Modo ......................................................................................................
Conjunciones .........................................................................................
Giros especiales con quod y quia .......................................................
Causales con cum .................................................................................
Relativas causales..................................................................................
Ejercicios de autoevaluación................................................................
229
229
229
230
230
231
232
TEMA XXXII
ORACIONES ADVERBIALES: CONDICIONALES
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Hipótesis pura, posible e irreal ............................................................
Hipótesis pura .......................................................................................
Hipótesis posible ...................................................................................
Hipótesis irreal ......................................................................................
Condicionales negativas .......................................................................
Giros especiales.....................................................................................
Relativo-condicionales ..........................................................................
Condicionales restrictivas.....................................................................
Ejercicios de autoevaluación................................................................
235
235
235
236
236
236
237
237
238
13
00.Preliminares:00.Primeras paginas(5) 03/08/10 09:46 Página 14
GRAMÁTICA
DE LA
LENGUA LATINA
TEMA XXXIII
ORACIONES ADVERBIALES: CONCESIVAS
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Concepto ................................................................................................
Concesivas objetivas .............................................................................
Concesivas subjetivas............................................................................
Conjunciones concesivas que no forman subordinada ......................
Cum adversativo ...................................................................................
Relativas concesivas..............................................................................
Ejercicios de autoevaluación................................................................
241
241
241
242
242
242
243
TEMA XXXIV
ORACIONES ADVERBIALES: COMPARATIVAS
1.
2.
3.
4.
Equivalencia ..........................................................................................
Comparativas simples...........................................................................
Comparativas condicionales.................................................................
Ejercicios de autoevaluación................................................................
247
247
248
250
TEMA XXXV
ORACIONES ADVERBIALES: TEMPORALES
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Función ..................................................................................................
Temporales con cum ............................................................................
Temporales con postquam (posteaquam).........................................
Temporales con priusquam, antequam.............................................
Temporales con dum, quoad, donec, quamdiu ...............................
Ejercicios de autoevaluación................................................................
253
253
254
254
255
257
TEMA XXXVI
ESTILO INDIRECTO
1.
2.
3.
4.
Estilo directo e indirecto ......................................................................
Estilo directo .........................................................................................
Estilo indirecto......................................................................................
Ejercicios de autoevaluación................................................................
261
261
261
263
Solucionario ..............................................................................................
Selección de periodos cortos para práctica de traducción ..............
Solucionario ..............................................................................................
Vocabulario obligatorio ..........................................................................
265
299
305
311
14
001.Introduccion:001.Introduccion 03/08/10 09:48 Página 17
ABREVIATURAS
Casos
Autores
N.= Nominativo
Cat.= Catón
V.= Vocativo
Cel.= Celso
Ac.= Acusativo
Cés.= César
G.= Genitivo
Cic.= Cicerón
D.= Dativo
Curc.= Curcio Rufo
Ab.= Ablativo
Dist. Cat.= Dística Catonis
Funciones
En.= Ennio
S.= Sujeto
Eutr.= Eutropio
C.D.= Complemento directo
Fed.= Fedro
C.I.= Complemento indirecto
Gel.= Aulio Gelio
C.N.= Complemento del nombre
Hier.= Jerónimo
C.C.= Complemento circunstancial
Hor.= Horacio
Géneros
Isid.= Isidoro de Sevilla
m.= masculino
Iuv.= Juvenal
f.= femenino
Luc.= Lucano
n.= neutro
Lucr.= Lucrecio
Números
Marc.= Marcial
sing.= singular
Ov.= Ovidio
pl.= plural
Nep.= Cornelio Nepote
17
001.Introduccion:001.Introduccion 03/08/10 09:48 Página 18
GRAMÁTICA
DE LA
LENGUA LATINA
Pl.= Plauto
Suet.= Suetonio
Plin. Joven= Plinio el Joven
Tac.= Tácito
Plin. Viejo= Plinio el Viejo
Ter.= Terencio
Prop.= Propercio
Liv.= Tito Livio
Pub. Sir.= Publilio Siro
Var.= Varrón
Quint.= Quintiliano
Veg.= Vegecio
Sal.= Salustio
Virg.= Virgilio
Sén.= Séneca
18
07.Tema 7.qxp:05.Tema V(5) 03/08/10 10:16 Página 71
Tema VII
SINTAXIS DE LOS CASOS. NOMINATIVO.
VOCATIVO
07.Tema 7.qxp:05.Tema V(5) 03/08/10 10:16 Página 72
ESQUEMA
1. Casos y funciones.
2. Nominativo. Caso del sujeto.
2.1. Nominativo predicativo. Con los llamados verbos copulativos.
2.1.1. Intransitivos.
2.1.2. Transitivos.
2.1.2.1. Apelativos.
2.1.2.2. Electivos.
2.1.2.3. Estimativos.
3. Nominativo como sustituto de otros casos.
4. Vocativo.
5. Ejercicios de autoevaluación.
07.Tema 7.qxp:05.Tema V(5) 03/08/10 10:16 Página 73
1. CASOS Y FUNCIONES
Las diversas funciones sintácticas de los nombres son expresadas en latín
por medio de los casos, esto es, las diversas formas que adoptan las palabras
flexivas. Los casos podían expresar dichas funciones sin preposición, pero se
emplearon algunas para matizar algunas funciones circunstanciales.
2. NOMINATIVO
Fundamentalmente el nominativo es el caso del sujeto y, en consecuencia,
de todas las palabras que conciertan con él. Al estudiar las oraciones de infinitivo encontraremos una excepción a esta regla: se trata del infinitivo con
acusativo.
Eis omnis aetas gravis est (Cic.) Para ellos toda edad es gravosa.
• Como el sujeto aetas van en nominativo omnis (atributivo) y gravis
(atributo).
• Micipsa filius regnum solus obtinuit (Sal.) Micipsa, su hijo, obtuvo
solo el reino.
• El sujeto Micipsa lleva como aposición a filius y como predicativo a
solus, también en nominativo.
2.1. Nominativo predicativo
En el ejemplo anterior aparece un nominativo predicativo (solus). Puede
darse con cualquier verbo, si bien es más frecuente con los llamados verbos
copulativos (su función es parecida a la del verbo sum). Dentro de ellos hay
diferencias:
1. Intransitivos cuyo significado alude a un estado o situación: fio llego a
ser, maneo permanezco, videor parezco
1. Multa ignoscendo fit potens potentior (Publ. Sir.) Perdonando
muchas cosas el poderoso se hace más poderoso.
73
07.Tema 7.qxp:05.Tema V(5) 03/08/10 10:16 Página 74
GRAMÁTICA DE LA LENGUA LATINA
1. Condiunt Aegyptii mortuos ut quam maxime maneant diuturna corpora (Cic.) Los egipcios embalsaman a los muertos para que los cuerpos
permanezcan el mayor tiempo posible.
1. Sol Democrito magnus videtur (Cic.) El sol parece grande a Demócrito.
2. Verbos transitivos usados en pasiva con los siguientes significados:
1. 2.1. Apelativos: apellor, nominor, dicor soy llamado:
1. 2.1. Qui erant cum Aristotele Peripatetici dicti sunt (Cic.) Los que
estaban con Aristóteles fueron llamados paripatéticos.
1. 2.2. Electivos: creor, eligor, designor soy elegido.
1. 2.1. Consules creati [sunt] L. Valerius M. Horatius (Cic.) Fueron elegidos cónsules Lucio Valerio y Marco Horacio.
1. 2.3. Estimativos: existimor, iudicor, habeor soy considerado.
1. 2.1. Fortes sunt habendi non qui faciunt sed qui propulsant iniuriam
(Cic.) Han de ser considerados fuertes no los que hacen la injusticia
sino los que la rechazan.
3. NOMINATIVO COMO SUSTITUTO DE OTROS CASOS
Como indica su nombre, la función primera del nominativo era nombrar
una palabra, y de ahí que realice funciones propias de otros casos
Cum dico princeps (Plin. Jo.) Cuando digo príncipe.
• Princeps va en nominativo en lugar de principem como C.Direct. de dico.
Postremae duae litterae quae sunt in optimus (Cic.) Las dos últimas letras
que hay en optimus.
• Optimus está por optimo.
4. VOCATIVO
Se utiliza para la expresión de la llamada y de la exclamación. Suele ir
entre comas. También van en vocativo las palabras que conciertan con otra
en ese caso.
Quid ais, homo levior quam pluma, pessime et nequissime? (Pl.) ¿Qué
dices, hombre más ligero que una pluma, pésimo y malvadísimo?
• Con homo, que está en Voc., conciertan los atributivos levior, pessime
y nequissime.
O Navis, referent in mare te novi fluctus (Hor.) Nave, te volverán a llevar
al mar nuevas olas.
74
07.Tema 7.qxp:05.Tema V(5) 03/08/10 10:16 Página 75
SINTAXIS DE LOS CASOS. NOMINATIVO. VOCATIVO
5. EJERCICIOS DE AUTOEVALUACIÓN
Manent immota tuorum fata (Virg.)
Omnes rectae animi affectiones virtutes appellantur (Cic.)
Ego primam partem tollo, nominor quia leo (Fed.)
Cato esse quam videri bonus malebat (Sal.)
Iratus potest non esse iracundus; iracundus potest aliquando iratus non
esse (Sén.)
Constantio mortuo, Constantinus in Britannia creatus est imperator
(Eutr.)
Omni in re consensio omnium lex naturae putanda est (Cic.)
Zaleucus apud Locrenses prudentissimus habitus est (Val. Max.)
T. Pomponius sic Graece loquebatur ut Athenis natus videretur (Nep.)
Nudi omnes nascimur, nudi morimur (Amb.)
Incipe, parve puer, risu cognoscere matrem (Virg.)
O lux Dardaniae, spes o fidissima Teucrum, quae te tantae tenuere
morae? (Virg.)
Aequam memento rebus in arduis servare mentem, moriture Delli (Hor.)
Serva, Iuppiter et me et meum natum mihi (Pl.)
Vides, hospes, quae spatia caeli peragraverim, quae maris quaeve terrarum (Floro)
Crudele gladiatorium spectaculum et inhumanum videri solet (Cic.)
Cato esse quam videri bonus malebat (Sal.)
In India ei qui sapientes habentur nudi aetatem agunt (Cic.)
Ascanius novam urbem sub Albano monte condidit, quae Longa Alba
appellata est (Liv.)
Postquam tantam rem Marius sine ullo suorum incommodo peregit,
magnus et clarus antea, maior atque clarior haberi coepit (Sal.)
75