Download Fichas teóricas
Document related concepts
Transcript
1 Latín I - 2003 - cátedra: A. Schniebs FACULTAD DE FILOSOFÍA Y LETRAS - (UBA) DEPARTAMENTO DE LENGUAS Y LITERATURAS CLÁSICAS ---------------------------------------------------------------------------------------------------LENGUA Y CULTURA LATINAS I CÁTEDRA: ALICIA SCHNIEBS (1er. cuatr. de 2003) FICHAS TEÓRICAS DE MORFOLOGÍA NOMINAL PRIMERA DECLINACIÓN ENUNCIADO: SINGULAR nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo matrona matrona matronam matronae matronae matrona matrona, -ae (f) PLURAL matronae matronae matronas matronarum matronis matronis OBSERVACIONES 1. género: en su mayor parte son sustantivos femeninos, excepto cometa, planeta y los nombres y oficios de varón: nauta, navita, incola, poeta, etc. 2. número: algunos sustantivos - llamados pluraliatantum- tienen sólo formas plurales: divitiae, nuptiae, tenebrae, Athenae, Kalendae, etc. En estos casos su enunciado va en plural. 3. locativo: algunos nombres de ciudad conservan el antiguo caso locativo con desinencia -AE (si se enuncian en singular) o -IS (si se enuncian en plural): Romae, Athenis. 4. particularidades: los sustantivos dea, filia, liberta forman a veces el dativo y ablativo plural con desinencia -BUS, para evitar confusiones con los respectivos sustantivos masculinos que pertenecen a la segunda declinación: deabus, filiabus, libertabus. -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------SEGUNDA DECLINACIÓN A.- Masculinos y femeninos de nominativo singular en -US ENUNCIADO: SINGULAR nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo populus popule populum populi populo populo populus, -i PLURAL populi populi populos populorum populis populis 2 Latín I - 2003 - cátedra: A. Schniebs OBSERVACIONES 1. género: en su mayor parte son sustantivos masculinos, excepto los nombres de ciudades (Corinthus), islas (Delus) y árboles (fagus), que son femeninos; y los sustantivos vulgus, virus, pelagus, que son neutros . 2. número: algunos sustantivos - llamados pluraliatantum- tienen sólo formas plurales: liberi, Fast, etc.. En estos casos su enunciado va en plural. Carecen de plural los sustantivos humus, virus, pelagus y vulgus. 3. particularidades: el sustantivo filius y los nombres propios que tienen nominativo en -IUS (Horatius, Vergilius, etc.) forman el vocativo singular en -I: fili, Horati, Vergili. B.- Masculinos de nominativo singular en - ER / IR ENUNCIADO: puer, pueri SINGULAR PLURAL nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo puer puer puerum pueri puero puero SINGULAR -bri PLURAL liber liber librum libri libro libro libri libri libros librorum libris libris pueri pueri pueros puerorum pueris pueris ENUNCIADO: nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo ENUNCIADO: liber, vir, viri SINGULAR PLURAL vir vir virum viri viro viro viri viri viros virorum / virum viris viris C.- Neutros de nominativo singular en -UM ENUNCIADO: templum, nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo SINGULAR -i PLURAL templum templum templum templi templo templo templa templa templa templorum templis templis OBSERVACIONES número: algunos sustantivos - llamados pluraliatantum - tienen solo formas plurales: arma, castra, rostra, spolia, etc. En estos casos su enunciado va en plural. 3 Latín I - 2003 - cátedra: A. Schniebs D.- Declinación del sustantivo deus, -i ENUNCIADO: nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo deus, -i SINGULAR PLURAL deus deus deum dei / divi deo / divo deo /divo dei / dii / di dei / dii / di deos / divos deorum / deum deis / diis / dis deis / diis / dis -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ADJETIVOS DE PRIMERA CLASE característica: declinan el género femenino por la primera declinación y los géneros masculino y neutro, por la segunda. A.- Con nominativo masculino singular en -US ENUNCIADO: bonus, -a, -um SINGULAR nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo masculino bonus bone bonum boni bono bono femenino bona bona bonam bonae bonae bona PLURAL neutro bonum bonum bonum boni bono bono masculino boni boni bonos bonorum bonis bonis femenino bonae bonae bonas bonarum bonis bonis neutro bona bona bona bonorum bonis bonis B.- Con nominativo masculino singular en -ER ENUNCIADO: SINGULAR nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo masculino tener tener tenerum teneri tenero tenero femenino tenera tenera teneram tenerae tenerae tenera neutro tenerum tenerum tenerum teneri tenero tenero tener, -era, -erum PLURAL masculino teneri teneri teneros tenerorum teneris teneris femenino tenerae tenerae teneras tenerarum teneris teneris neutro tenera tenera tenera tenerorum teneris teneris 4 Latín I - 2003 - cátedra: A. Schniebs ENUNCIADO: SINGULAR nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo masculino niger niger nigrum nigri nigro nigro femenino nigra nigra nigram nigrae nigrae nigra niger, -gra, -grum PLURAL neutro nigrum nigrum nigrum nigri nigro nigro masculino nigri nigri nigros nigrorum nigris nigris femenino nigrae nigrae nigras nigrarum nigris nigris neutro nigra nigra nigra nigrorum nigris nigris -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- TERCERA DECLINACIÓN 1. TEMAS CONSONÁNTICOS 1.1. TEMAS EN LÍQUIDA ( L / R) : nominativo sin desinencia (grado cero). Los sustantivos pater, mater, frater sufren la caída de la E en los casos con desinencia. ENUNCIADO: consul, nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo SINGULAR -ulis (m) PLURAL consul consul consulem consulis consuli consule consules consules consules consulum consulibus consulibus ENUNCIADO: marmor,-oris nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo SINGULAR (n) PLURAL marmor marmor marmor marmoris marmori marmore marmora marmora marmora marmorum marmoribus marmoribus ENUNCIADO: imperator,-oris SINGULAR imperator imperator imperatorem imperatoris imperatori imperatore (m) PLURAL imperatores imperatores imperatores imperatorum imperatoribus imperatoribus ENUNCIADO: pater,-tris SINGULAR (m) PLURAL pater pater patrem patris patri patre patres patres patres patrum patribus patribus 5 Latín I - 2003 - cátedra: A. Schniebs 1.2. TEMAS EN GUTURAL ( C / G) : nominativo sigmático [g / c] + S = X ENUNCIADO: dux, SINGULAR nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo ducis (m) PLURAL dux dux ducem ducis duci duce ENUNCIADO: lex, legis (f) SINGULAR PLURAL duces duces duces ducum ducibus ducibus lex lex legem legis legi lege leges leges leges legum legibus legibus 1.3.TEMAS EN LABIAL (P / B) : nominativo sigmático [p / b] + S = PS / BS (con o sin apofonía vocálica ENUNCIADO: princeps, -ipis (m) SINGULAR nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo princeps princeps principem principis principi principe PLURAL principes principes principes principum principibus principibus 1.4.TEMAS EN DENTAL ( T / D): femeninos y masculinos: nominativo sigmático [t / d] + S = SS (asimilación) = S con o sin apofonía vocálica neutros: nominativo sin desinencia (grado cero), con o sin caída de la dental en el nom./ voc. / ac. singular; con o sin apofonía vocálica ENUNCIADO: virtus, nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo SINGULAR -utis (f) PLURAL virtus virtus virtutem virtutis virtuti virtute virtutes virtutes virtutes virtutum virtutibus virtutibus ENUNCIADO: miles,-itis SINGULAR (m) PLURAL miles miles militem militis militi milite milites milites milites militum militibus militibus 6 Latín I - 2003 - cátedra: A. Schniebs ENUNCIADO: pes, SINGULAR nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo pes pes pedem pedis pedi pede pedis (m) PLURAL pedes pedes pedes pedum pedibus pedibus ENUNCIADO: caput, SINGULAR -itis (n) PLURAL caput caput caput capitis capiti capite capita capita capita capitum capitibus capitibus 1.4. TEMAS EN SIBILANTE (S) : nominativo sin desinencia (grado cero) - con o sin apofonía vocálica - Rotacismo (s > r) cuando la S es intervocálica. ENUNCIADO: honos,-oris nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo SINGULAR (m) PLURAL honos honos honorem honoris honori honore honores honores honores honorum honoribus honoribus ENUNCIADO: tempus,-oris nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo SINGULAR (n) PLURAL tempus tempus tempus temporis tempori tempore tempora tempora tempora temporum temporibus temporibus ENUNCIADO: cinis, SINGULAR -eris (m/f) PLURAL cinis cinis cinerem cineris cineri cinere cineres cineres cineres cinerum cineribus cineribus ENUNCIADO: genus,-eris SINGULAR (n) PLURAL genus genus genus generis generi genere genera genera genera generum generibus generibus 1.4.TEMAS EN NASAL : nominativo sin desinencia (grado cero). En los sustantivos masculinos y femeninos, la nasal cae en el nominativo y vocativo. Con o sin apofonía vocálica. ENUNCIADO: seditio,-onis nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo SINGULAR (f) PLURAL seditio seditio seditionem seditionis seditioni seditione seditiones seditiones seditiones seditionum seditionibus seditionibus ENUNCIADO: homo,-inis SINGULAR PLURAL homo homo hominem hominis homini homine homines homines homines hominum hominibus hominibus 7 Latín I - 2003 - cátedra: A. Schniebs ENUNCIADO: agmen, -inis (n) SINGULAR PLURAL agmen agmen agmen agminis agmini agmine agmina agmina agmina agminum agminibus agminibus nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 2.- TEMAS EN -I 2.1 SUSTANTIVOS MASCULINOS Y FEMENINOS ENUNCIADO: civis, SINGULAR civis civis civem civis civi cive nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo -is (m/f) PLURAL cives cives cives civium civibus civibus ENUNCIADO: imber,-bris nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo SINGULAR PLURAL imber imber imbrem imbris imbri imbre imbres imbres imbres imbrium imbribus imbribus ENUNCIADO: nubes, SINGULAR -is (f) PLURAL nubes nubes nubem nubis nubi nube nubes nubes nubes nubium nubibus nubibus ENUNCIADO: puppis, -is SINGULAR PLURAL puppis puppis puppim / em puppis puppi puppi / e puppes puppes puppis / es puppium puppibus puppibus 2.2 SUSTANTIVOS NEUTROS ENUNCIADO: mare, nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo SINGULAR -is (n) PLURAL mare mare mare maris mari mari maria maria maria marium maribus maribus ENUNCIADO: animal,-alis SINGULAR PLURAL animal animal animal animalis animali animali OBSERVACIONES: Los sustantivos canis, iuvenis, vates, mensis forman el genitivo plural en -UM. animalia animalia animalia animalium animalibus animalibus 8 Latín I - 2003 - cátedra: A. Schniebs 4. TEMAS MIXTOS Los sustantivos que pertenecen a tema mixto declinan el singular como los temas consonánticos y el plural como los temas en -I Pertenecen a este grupo: (a) los sustantivos de nominativo monosilábico terminado en -NS, -RS, BS, PS, LX, RX. Ejemplos: mons, montis; ars, artis; urbs, urbis; stirps, stirpis; falx, falcis; arx, arcis. (b) los sustantivos de nominativo monosilábico con vocal larga o diptongo. Ejemplo: dos, dotis; faux, faucis (c) por analogía siguen la misma regla los siguientes sustantivos: fraus, fraudis; nox, noctis; mus, muris, nix, nivis, mas, maris. 5. TEMAS AISLADOS ENUNCIADO: vis, viris (f) SINGULAR PLURAL nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo vis vis virem viris viri vire vires vires vires / viris virium viribus viribus ENUNCIADO: Iuppiter, ENUNCIADO: bos, bovis (m/f) SINGULAR PLURAL bos bos bovem bovis bovi bove boves boves boves boum bobus / bubus bobus / bubus Iovis SINGULAR nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo Iuppiter Iuppiter Iovem Iovis Iovi Iove ============================================================== 9 Latín I - 2003 - cátedra: A. Schniebs ADJETIVOS DE SEGUNDA CLASE característica: declinan los tres géneros por la tercera declinación. Tienen siempre ablativo singular en -I, genitivo plural en - IUM, nomin./vocat./acusat. neutro plural en -IA. A.- Con tres terminaciones genéricas (masculino, femenino, neutro) en el nominativo singular ENUNCIADO: acer, - cris, -cre SINGULAR nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo masculino femenino acer acris acer acris acrem acris acri acri PLURAL neutro acre acre acre masculino femenino acres acres acres acrium acribus acribus neutro acria acria acria B.- Con dos terminaciones genéricas (masculino/femenino y neutro) en el nominativo singular ENUNCIADO: SINGULAR nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo masculino / femenino fortis fortis fortem fortis forti forti fortis, -e PLURAL neutro forte forte forte masculino / femenino fortes fortes fortes fortium fortibus fortibus neutro fortia fortia fortia C.- Con una terminación genérica en el nominativo singular ENUNCIADO: SINGULAR masculino / femenino prudens nominativo prudens vocativo prudentem acusativo prudentis genitivo prudenti dativo prudenti ablativo prudens, -ntis PLURAL neutro prudens masculino / femenino prudentes prudentes prudentes prudentium prudentibus prudentibus neutro prudentia prudentia prudentia 10 Latín I - 2003 - cátedra: A. Schniebs ENUNCIADO: mendax, -acis SINGULAR masculino / femenino mendax nominativo mendax vocativo mendacem acusativo mendacis genitivo mendaci dativo mendaci ablativo PLURAL neutro mendax masculino / femenino mendaces mendaces mendaces mendacium mendacibus mendacibus neutro mendacia mendacia mendacia 1. Adjetivos que se declinan como un sustantivo de tema en consonante: Los adjetivos vetus,-eris; pauper,-eris; particeps,-ipis; sospes, -itis; dives,-itis; superstes, -itis siguen la declinación de temas en consonante. Tienen por lo tanto ablativo sing. en -E; genitivo plural en -UM; nomin. / vocat. y acusat. neutro plural en - A. ENUNCIADO: pauper, -eris SINGULAR masculino / femenino pauper nominativo pauper vocativo pauperem acusativo pauperis genitivo pauperi dativo paupere ablativo PLURAL neutro pauper masculino / femenino pauperes pauperes pauperes pauperum pauperibus pauperibus neutro paupera paupera paupera OBSERVACIONES: 1. Los adjetivos celer, -eris, -ere; inops, -opis; memor, -oris; supplex,-icis forman el genitivo plural en -UM. 2. Los participios presentes se declinan como los adjetivos de una terminación genérica en el nominativo singular. Cuando se emplean como sustantivos o tienen valor verbal, forman el ablativo singular en -E. ============================================================== CUARTA DECLINACIÓN ENUNCIADO: magistratus,-us SINGULAR nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo magistratus magistratus magistratum magistratus magistratui magistratu (m) ENUNCIADO: cornu, -us (n) PLURAL SINGULAR PLURAL magistratus magistratus magistratus magistratuum magistratibus magistratibus cornu cornu cornu cornus cornui cornu cornua cornua cornua cornuum cornibus cornibus 11 Latín I - 2003 - cátedra: A. Schniebs OBSERVACIONES: 1. Los sustantivos arcus, artus, partis, tribus, quercus, acus y pecu forman el dativo y ablativo plural con la desinencia - UBUS. 2. Esta declinación no tiene adjetivos 3. El sustantivo domus tiene una declinación particular porque combina formas de la segunda y de la cuarta. Tiene además un locativo domi. ENUNCIADO: domus, - us / i SINGULAR nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo domus domus domum domus / domi domui / domo domu / domo PLURAL domus domus domus / domos domuum / domorum domibus domibus ============================================================== QUINTA DECLINACIÓN ENUNCIADO: res, rei (f) SINGULAR nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo res res rem rei rei re PLURAL res res res rerum rebus rebus OBSERVACIONES: 1. Con excepción de res, rei y dies, -ei, el resto de los sustantivos de esta declinación raramente se emplean en plural. 2. Esta declinación no tiene adjetivos. ============================================================== 12 Latín I - 2003 - cátedra: A. Schniebs GRADOS DEL ADJETIVO 1.- COMPARATIVO Formación: El grado comparativo de los adjetivos se forma agregando al tema del adjetivo (tomado del genitivo singular) los sufijos -IOR (masculino y femenino), -IUS (para el neutro). Siguen la tercera declinación de tema consonante. Ejemplos: altus, -a, -um - Genitivo sing.: alti Tema: alt- altior (m. y f.), altius(n) niger, - gra, -grum. Genitivo sing.: nigri Tema: nigr- nigrior (m.yf.), nigrius (n) acer, -cris, -cre. Genitivo sing. : acris Tema: acr- acrior (m.y f.), acrius (n) levis, -e. Genitivo sing.: levis Tema: lev- levior (m. y f.), levius (n) audax,- acis. Genitivo sing.: audacis Tema: audac- audacior (m.yf.), audacius (n) ingens,-ntis. Genitivo sing.: ingentis Tema: ingent-ingentior (m.yf.),ingentius (n) ENUNCIADO: altior, altius SINGULAR nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo masculino / femenino altior altior altiorem altioris altioris altiore PLURAL neutro altius altius altius masculino / femenino altiores altiores altiores altiorum altioribus altioribus neutro altiora altiora altiora 2.- SUPERLATIVO Formación: El grado superlativo de los adjetivos se forma agregando al tema del adjetivo (tomado del genitivo singular) los sufijos - ISSIMUS (masculino) - ISSIMA (femenino), - ISSIMUM (neutro). Se declinan como un adjetivo de primera clase (modelo: bonus, -a, -um) Ejemplos: altus, -a, -um - Genitivo sing.: alti Tema: alt- altissimus, -a, -um levis, -e. Genitivo sing.: levis Tema: lev- levissimus, -a, -um audax,- acis. Genitivo sing.: audacis Tema: audac- audacissimus, -a, -um ingens,-ntis. Genitivo sing.: ingentis Tema: ingent- ingentissimus, a-, -um 13 Latín I - 2003 - cátedra: A. Schniebs 3.- FORMAS ESPECIALES DE COMPARATIVO Y SUPERLATIVO los adjetivos que tienen nominativo singular en -LIS, forman el superlativo agregando - LIMUS, -LIMA, -LIMUM al tema del adjetivo (tomado del genitivo singular. Se declinan como un adjetivo de primera clase (modelo: bonus,-a,-um) ejemplos: similis, -e . Genitivo sing.: similis Tema: simil- simillimus, -a, -um facilis, -e. Genitivo sing.: facilis Tema: facil- facillimus, -a, -um los adjetivos que tienen nominativo masculino singular en -ER, forman el superlativo agregando - RIMUS, -RIMA, -RIMUM al nominativo singular. Se declinan como un adjetivo de primer clase (modelo: bonus, -a, -um) ejemplos: niger, -gra, -grum. Nom. masc sing.: niger nigerrimus, -a, -um hacer, -cris, -cre. Nom. masc. sing.: acer acerrimus, -a, -um los adjetivos compuestos terminados en -DICUS, -FICUS, -VOLUS, forman el comparativo agregando -ENTIOR, -IUS al tema del adjetivo (tomado del genitivo singular); y el superlativo, agregando -ENTISSIMUS, -A, -UM. ejemplos: maledicus, -a, -um. Gen.sing.: maledici Tema: maledic- maledicentior,-ius maledicentissimus, -a, -um los adjetivos cuyo nominativo masculino singular termina en -EUS, - IUS, -UUS, forman el grado comparativo agregando el adverbio MAGIS, y el grado superlativo agregando el adverbio MAXIME ejemplos: idoneus, -a, -um arduus, a-, -um MAGIS idoneus, -a, -um // MAXIME idoneus, a-, -um MAGIS arduus, -a, -um // MAXIME arduus, -a, -um los siguientes adjetivos tienen comparativo y superlativo irregulares POSITIVO bonus, a-, -um malus, -a, -um magnus, -a, -um parvus, -a, -um multi, -ae, -a propinquus,a,um COMPARATIVO SUPERLATIVO melior, - ius peior, -ius maior, -ius minor, minus plures, -es, -a propior, -ius optimus, -a, -um pessimus, -a, -um maximus, -a, -um minimus, -a, -um plurimi, -ae, -a proximus, -a, -um 14 Latín I - 2003 - cátedra: A. Schniebs PRONOMBRES PERSONALES SINGULAR nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo PLURAL 1era. 2da. 3era. 1era. 2da. 3era. ego ---me mei mihi me tu tu te tui tibi te ------se sui sibi se nos --nos vos vos vos ----se sui sibi se nostri/-trum vestri/-trum nobis nobis vobis vobis Observaciones 1. Los pronombres pueden aparecer reforzados con sufijos como - MET (egomet, nosmet), - PSE (sepse); - TE (tute). El pronombre de tercera persona puede duplicarse en acusativo o ablativo: sese. 2. Cuando los ablativos forman circunstancial de compañía con la preposición CUM, se usan las formas: mecum, tecum, secum, nobiscum, vobiscum. ==================================================================== PRONOMBRES POSESIVOS Estos pronombres siguen la declinación de un adjetivo de primera clase (modelo: bonus, -a, -um) SINGULAR meus, -a, -um tuus, -a, -um suus, -a, -um primera persona segunda persona tercera persona PLURAL noster, -tra, -trum vester, -tra. -trum suus, -a, -um ============================================================== PRONOMBRES DEMOSTRATIVOS ENUNCIADO: hic, haec, hoc SINGULAR nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo PLURAL masculino femenino neutro masculino femenino neutro hic --hunc haec --hanc huius huic hac hoc --hoc hi --hos horum hae --has harum his his haec --haec horum hoc hoc 15 Latín I - 2003 - cátedra: A. Schniebs ENUNCIADO: iste, ista, istud SINGULAR nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo PLURAL masculino femenino neutro masculino femenino neutro iste --istum ista --istam istius isti ista istud --istud isti --istos istorum istae --istas istarum istis istis ista --ista istorum isto isto ENUNCIADO: ille, illa, illud SINGULAR PLURAL nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo masculino femenino neutro masculino femenino neutro ille -illum illa --illam illius illi illa illud --illud illi --illos illorum illae --illas illarum illis illis illa --illa illorum illo illo ENUNCIADO: is, ea, id SINGULAR nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo PLURAL masculino femenino neutro masculino femenino neutro is --eum ea --eam eius ei ea id --id ei /ii/ i --eos eorum eae --eas earum eis /iis/ is eis / iiis/ is ea --ea eorum eo eo ENUNCIADO: ipse, ipsa, ipsum SINGULAR PLURAL nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo masculino femenino neutro masculino femenino neutro ipse --ipsum ipsa --ipsam ipsius ipsi ipsa ipsum --ipsum ipsi --ipsos ipsorum ipsae --ipsas ipsarum ipsis ipsis ipsa --ipsa ipsorum ipso ipso 16 Latín I - 2003 - cátedra: A. Schniebs ENUNCIADO: idem, eade, idem SINGULAR PLURAL masculino femenino neutro nominativo idem eadem idem vocativo acusativo genitivo dativo ablativo --eundem --eandem eiusdem eidem eadem --idem eodem eodem masculino femenino neutro eidem eaedem eadem /iidem/ idem ------eosdem easdem eadem eorundem earundem eorundem eisdem /iisdem / isdem eisdem / iisdem / isdem ============================================================= PRONOMBRE RELATIVO ENUNCIADO: qui. quae. quod SINGULAR PLURAL nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo masculino femenino neutro masculino femenino neutro qui --quem quae --quam cuius cui qua quod --quod qui --quos quorum quae --quas quarum quibus quibus quae --quae quorum quo quo Observaciones: Para los ablativos que indican complemento de compañía (con la preposición CUM), se usan las formas: quocum, quacum, quibuscum. ============================================================== PRONOMBRES INDEFINIDOS-INTERROGATIVOS ENUNCIADO: quis, quid SINGULAR PLURAL nominativo vocativo acusativo genitivo dativo ablativo masculino quis (qui) femenino quis (quae) neutro quid (quod) --quem --quem cuius cui qua --quid quo quo masculino femenino qui --quos quorum quae --quas quarum quibus quibus neutro quae (qua) --quae (qua) quorum Observaciones: - El pronombre indefinido es enclítico - Las formas entre paréntesis son propias del interrogativo cuando funciona como MD 17 Latín I - 2003 - cátedra: A. Schniebs FICHAS TEÓRICAS DE MORFOLOGÍA VERBAL TEMA DEL INFECTUM Corresponden a este tema los siguientes tiempos, modos y formas no finitas del verbo Modo Indicativo: Presente, Pretérito Imperfecto, Futuro Imperfecto Modo Subjuntivo: Presente, Pretérito Imperfecto Modo Imperativo: Presente, Futuro Imperfecto Formas no finitas: Infinitivo presente, Participio presente, Gerundio, Adjetivo Verbal en -ndo (Gerundivo) El tema se obtiene de los tres primeros elementos del enunciado del verbo. DESINENCIAS PERSONALES DE LOS MODOS INDICATIVO Y SUBJUNTIVO 1era. persona 2da. persona 3era. persona ACTIVAS singular plural -o / -m -mus -s -tis -t -nt PASIVAS singular plural -r -mur -ris / -re -mini -tur -ntur INFECTUM DEL MODO INDICATIVO - VOZ ACTIVA PRESENTE PRETÉRITO IMPERF. FUTURO IMPERF. 1era. amo amas amat amamus amatis amant amabam amabas amabat amabamus amabatis amabant amabo amabis amabit amabimus amabitis amabunt 2da. video vides videt videmus videtis vident videbam videbas videbat videbamus videbatis videbant videbo videbis videbit videbimus videbitis videbunt 3era. mitto mittis mittit mittimus mittitis mittunt mittebam mittebas mittebat mittebamus mittebatis mittebant mittam mittes mittet mittemus mittetis mittent 4ta (i larga) audio audis audit audimus auditis audiunt audiebam audiebas audiebat audiebamus audiebatis audiebant audiam audies audiet audiemus audietis audient 4ta. (i breve) capio capis capit capimus capitis capiunt capiebam capiebas capiebat capiebamus capiebatis capiebant capiam capies capiet capiemus capietis capient 18 Latín I - 2003 - cátedra: A. Schniebs INFECTUM DEL MODO INDICATIVO - VOZ PASIVA PRESENTE PRETÉRITO IMPERF. FUTURO IMPERF. 1era. amor amaris amatur amamur amamini amantur amabar amabaris /re amabatur amabamur amabamini amabantur amabor amaberis/re amabitur amabimur amabimini amabuntur 2da. videor videris videtur videmur videmini videntur videbar videbaris/re videbatur videbamur videbamini videbantur videbor videberis/re videbitur videbimur videbimini videbuntur 3era. mittor mitteris mittitur mittimur mittimini mittuntur mittebar mittebaris/re mittebatur mittebamur mittebamini mittebantur mittar mitteris/re mittetur mittemur mittemini mittentur 4ta (i larga) audior audiris auditur audimur audimini audiuntur audiebar audiebaris/re audiebatur audiebamur audiebamini audiebantur audiar audieris/re audietur audiemur audiemini audientur 4ta. (i breve) capior caperis capitur capimur capimini capiuntur capiebar capiebaris/re capiebatur capiebamur capiebamini capiebantur capiar capieris/re capietur capiemur capiemini capientur ============================================================== INFECTUM DEL MODO SUBJUNTIVO - VOZ ACTIVA PRESENTE PRETÉRITO IMPERF. 1era. amem ames amet amemus ametis ament amarem amares amaret amaremus amaretis amarent 2da. videam videas videat videamus videatis videant viderem videres videret videremus videretis viderent 3era. mittam mittas mittat mittamus mittatis mittant mitterem mitteres mittet mitteremus mitteretis mitterent 4ta (i larga) audiam audias audiat audiamus audiatis audiant audirem audires audiret audiremus audiretis audirent 4ta. (i breve) capiam capias capiat capiamus capiatis capiant caperem caperes caperet caperemus caperetis caperent 19 Latín I - 2003 - cátedra: A. Schniebs INFECTUM DEL MODO SUBJUNTIVO - VOZ ACTIVA PRESENTE PRETÉRITO IMPERF. 1era. amer ameris/re ametur amemur amemini amentur amarer amareris/re amaretur amaremur amaremini amarentur 2da. videar videaris/re videatur videamur videamii videantur viderer videreris/re videretur videremur videremini viderentur 3era. mittar mittaris/re mittatur mittamur mittamini mittantur mitterer mittereris/re mittetur mitteremur mitteremini mitterentur 4ta (i larga) audiar audiaris/re audiatur audiamur audiamini audiantur audirer audireris/re audiretur audiremur audiremini audirentur 4ta. (i breve) capiar capiaris/re capiatur capiamur capiamini capiantur caperer capereris/re caperetur caperemur caperemini caperentur ============================================================== MODO IMPERATIVO - VOZ ACTIVA PRESENTE FUTURO IMPERF. 1era. ama amate amato amato amatote amanto 2da. vide videte videto videto videtote vidento 3era. mitte mittite mittito mittito mittitote mittunto 4ta (i larga) audi audite audito audito auditote audiunto 4ta. (i breve) cape capite capito capito capitote capiunto MODO IMPERATIVO - VOZ PASIVA PRESENTE FUTURO IMPERF. 1era. amare amamini amator amator --------amantor 2da. videre videmini videtor videtor ---------videntor 3era. mittere mittimini mittitor mittitor ---------mittuntor 4ta (i larga) audire audimini auditor auditor --------audiuntor 4ta. (i breve) capere capimini capitor capitor --------capiuntor ============================================================== 20 Latín I - 2003 - cátedra: A. Schniebs TEMA DEL PERFECTUM: Corresponden al tema del perfectum los siguientes tiempos, modos y formas no finitas del verbo: Modo Indicativo - Voz Activa: Pret. Perfecto, Pret. Pluscuamperfecto, Futuro Perf. Modo Subjuntivo - Voz Activa: Pret- Perfecto, Pret. Pluscuamperfecto Formas no finitas del verbo: Infinitivo Perfecto Activo En el sistema del Perfectum, no tiene incidencia las conjugaciones a las que pertenecen los verbos Los distintos tiempos y modos se forman sobre la base del tema del perfecto (4to. elemento del enunciado del verbo) + infijos + desinencias personales activas del infectum. El único tiempo que tiene desinencias personales propias y es pecíficas es el Pretérito Perfecto Activo del Modo Indicativo. DESINENCIAS DEL PRET. PERF. ACTIVO - MODO INDICATIVO 1 era. persona 2da. persona 3era. persona SINGULAR -i -isti -it PLURAL -imus -istis -erunt / ere FORMANTES DEL TEMA DE PERFECTUM FORMANTES -V (semivocálica) V (semivocálica) con pérdida del infijo -SC- del tema de presente EJEMPLOS narrav- (narro) / delev- (deleo) audiv- (audio) crev- (cresco) / cognov- (cognosco) pav- (pasco) U (vocálica) habu- (habeo) / monu- (moneo) sigmático dix- (dico) / scrips- (scribo) / mis- (mitto) duplicación (repetición silábica de la consonante inicial) ded- (do) / fefell- (fallo) / cucurr- (curro) poposc- (posco) / momord- (mordeo) alargamiento (con o sin apofonía vocálica) ven- (venio) / leg- (lego) / eg- (ago) fec- (facio) / cep- (capio) pérdida del infijo nasal del tema de presente (con o sin duplicación) fud- (fundo) / tetig- (tango) / tutud(tundo) 21 Latín I - 2003 - cátedra: A. Schniebs CONJUGACIÓN DEL PERFECTUM - VOZ ACTIVA PRETÉRITO PERFECTO PRETÉRITO PLUSCUAMPERFECTO FUTURO PERFECTO MODO INDICATIVO amavi amavisti amavit amavimus amavistis amavuerunt /-ere amaveram amaveras amaverat amaveramus amaveratis amaverant amavero amaveris amaverit amaverimus amaveritis amaverint MODO SUBJUNTIVO amaverim amaveris amaverit amaverimus amaveritis amaverint amavissem amavisses amavisset amavissemus amavissetis amavissent ---------------------------------- CONJUGACIÓN DEL PERFECTUM - VOZ PASIVA La voz pasiva del perfectum es perifrástica. Se forma con el participio perfecto pasivo + los tiempos y modos del verbo SUM que aquí se indican MODO INDICATIVO amatus,-a,-um amatus,-a,-um amatus,-a,-um amati,-ae,-a PERFECTO amati,-ae,-a amati,-ae,-a amatus,-a,-um amatus,-a,-um PRETÉRITO amatus,-a,-um PLUSCUAMPER amati,-ae,-a amati,-ae,-a FECTO amati,-ae,-a amatus,-a,-um amatus,-a,-um amatus,-a,-um FUTURO amati,-ae,-a amati,-ae,-a PERFECTO amati,-ae,-a PRETÉRITO sum es est sumus estis sunt eram eras erat eramus eratis erant ero eris erit erimus eritis erunt MODO SUBJUNTIVO amatus,-a,-um amatus,-a,-um amatus,-a,-um amati,-ae,-a amati,-ae,-a amati,-ae,-a amatus,-a,-um amatus,-a,-um amatus,-a,-um amati,-ae,-a amati,-ae,-a amati.,-ae,-a sim sis sit simus sitis sint essem esses esset essemus essetis essent ---------------------------------------- ============================================================== 22 Latín I - 2003 - cátedra: A. Schniebs FORMAS NO FINITAS DEL VERBO Las formas no finitas del verbo en latín son : infinitivo participio adjetivo verbal en -NDO (gerundivo) gerundio supino INFINITIVO TIPOS VOZ ACTIVA VOZ PASIVA PRESENTE SI SI PERFECTO SI SI FUTURO SI SI VOZ ACTIVA PRESENTE PERFECTO FUTURO 1era. conj 2da. conj 3era. conj amare amavisse amaturum, -am, -um esse videre vidisse visurum, -am, -um esse mittere misisse misurum, -am, -um esse 4ta conj ( i larga) audire audivisse auditurum, -am, -um esse 4ta. conj. (i breve) capere cepisse capturum, -am, -um esse 4ta conj ( i larga) audiri auditum, -am,-um esse auditum iri 4ta. conj. (i breve) capi captum, -am,-um esse captum iri VOZ PASIVA PRESENTE PERFECTO FUTURO 1era. conj 2da. conj 3era. conj amari amatum, -am, -um esse amatum iri videri visum, -am, -um esse visum iri mitti misum, -am, -um esse misum iri ============================================================= PARTICIPIOS TIPOS VOZ ACTIVA VOZ PASIVA PRESENTE SI ----------- PERFECTO ------------SI FUTURO SI -------------- (*) (*) En algunos casos se emplea como tal adjetivo verbal en -NDO (gerundivo) 23 Latín I - 2003 - cátedra: A. Schniebs VOZ ACTIVA PRESENTE PERFECTO FUTURO 1era. conj 2da. conj amans,-ntis --------amaturus, -a, -um videns,-ntis ------------visurus, -a, -um 3era. conj 4ta conj 4ta. conj. ( i larga) (i breve) mittens,-ntis audiens,-ntis capiens,-ntis ----------------------------------misurus, auditurus, capturus, -a,-um -a,-um -a,-um VOZ PASIVA PRESENTE PERFECTO FUTURO 1era. conj 2da. conj 3era. conj --------amatus, -a,-um (adj.verbal) ---------visus, -a,-um (adj.verbal) ---------misus, -a,-um (adj.verbal) 4ta conj ( i larga) ---------auditus, -a, -um (adj.verbal) 4ta. conj. (i breve) --------captus, -a, -um (adj.verbal) GERUNDIO Y GERUNDIVO (adjetivo verbal en -NDO) El gerundio es un sustantivo verbal de la voz activa. Completa la declinación del infinitivo y se declina por la segunda declinación. El gerundivo es un adjetivo verbal en -NDO de la voz pasiva . Se declina como un adjetivo de primera clase (tipo: bonus, -a, -um) Ambos se forman sobre el tema del Infectum GERUNDIO ACUSATIVO GENITIVO DATIVO ABLATIVO 1era. conj 2da. conj 3era. conj amandum amandi amando amando videndum videndi videndo videndo mittendum mittendi mittendo mittendo 4ta conj ( i larga) audiendum audiendi audiendo audiendo 4ta. conj. (i breve) capiendum capiendi capiendo capiendo GERUNDIVO ENUNCIADO 1era. conj 2da. conj 3era. conj 4ta conj ( i larga) 4ta. conj. (i breve) amandus,a,um videndus,a, um mittendus, a, um audiendus, a, um capiendus, a, um 24 Latín I - 2003 - cátedra: A. Schniebs SUPINO Es un sustantivo verbal de la cuarta declinación del que se conservan sólo dos casos: acusativo y ablativo singular. Su forma en acusativo constituye el quinto elemento del enunciado del verbo. ACUSATIVO ABLATIVO 1era. conj 2da. conj 3era. conj amatum amatu visum visu misum misu 4ta conj ( i larga) auditum auditu 4ta. conj. (i breve) captum captu ============================================================== ENUNCIADO DEL VERBO El enunciado del verbo está constituido por cinco elementos que corresponden a los tres temas sobre los que se organiza la conjugación: 1era. sing. Pte. Indicativo 2da. sing. Pte. Indicativo Infinitivo Presente 1era. sing. Pret. Perfecto Indicativo Supino (en acusativo) TEMA DEL INFECTUM TEMA DEL PERFECTUM TEMA DEL SUPINO EJEMPLOS 1era. conj. 2da. conj. 3era.conj. 4ta (i larga) 4ta. (i breve) INFECTUM 1era. Sing.Pte. 2da. Sing. Pte. Indicativo Indicativo amo amas video vides mitto mittis audio audis capio capis PERFECTUM Infinitivo Presente amare videre mittere audire capere 1era. Sing. Pret. Perf. Ind amavi vidi misi audivi cepi SUPINO supino en acusativo amatum visum misum auditum captum forma convencional en que se escribe el enunciado: amo, -as, -are, -avi, -atum video, -es, -ere, vidi, visum mitto, -is, -ere, -misi, misum audio, -is, -ire, -ivi, -itum capio, -is, -ere, cepi, captum ============================================================== 25 Latín I - 2003 - cátedra: A. Schniebs VERBOS IRREGULARES SUM ENUNCIADO: PRESENTE PRETERITO IMPERFECTO FUTURO IMPERFECTO PRETÉRITO PERFECTO PRETÉRITO PLUSCUAM PERFECTO FUTURO PERFECTO sum, es, esse, fui, --- INDICATIVO SUBJUNTIVO sum es est sumus estis sunt eram eras erat eramus eratis erant ero eris erit erimus eritis erunt fui fuisti fuit fuimus fuistis fuerunt fueram fueras fuerat fueramus fueratis fuerant fuero fueris fuerit fuerimus fueritis fuerint sim sis sit simus sitis sint essem esses esset essemus essetis essent -------------- IMPERATIVO INFINITIVO PARTICIPIO esse ------------ -------------- ------------ ------------ esto esto fore es este estote sunto fuerim fueris fuerit fuerimus fueritis fuerint fuissem fuisses fuisset fuissemus fuissetis fuissent --------------- futurum, am um esse futurus, -a, -um ------------- fuisse --------------- ------------- --------------- --------------- ---------------- ------------- COMPUESTOS DE SUM: absum, abes, abesse, afui adsum, ades, adesse, adfui desum, dees, deesse, defui insum, ines, inesse, infui intersum, interes. interesse, interfui obsum, obes, obesse, obfui possum, potes, posse, potui praesum, praees, praesse, praefui prosum, prodes, prodesse, profui subsum. subes, subesse, ----supersum, superes, superesse, superfui 26 Latín I - 2003 - cátedra: A. Schniebs EO (VOZ ACTIVA - INFECTUM) ENUNCIADO: PRESENTE PRETERITO IMPERFECTO FUTURO IMPERFECTO eo, is, ire, ivi /ii, itum INDICATIVO SUBJUNTIVO eo is it imus itis eunt ibam ibas ibat ibamus ibatis ibant ibo ibis ibit ibimus ibitis ibunt eam eas eat eamus eatis eant irem ires iret iremus iretis irent ------------ IMPERATIVO INFINITIVO PARTICIPIO ire iens, euntis ------------- -------------- iturum, -am, -um esse iturus, -a, -um i ite ---------------- ito ito itote (eunto) En el perfectum se comporta como cualquier verbo regular COMPUESTOS DE EO: abeo adeo anteo circumeo exeo ineo intereo obeo pereo praeeo praetereo prodeo redeo subeo transeo ============================================================== FERO (VOZ ACTIVA - INFECTUM) ENUNCIADO: PRESENTE PRETERITO IMPERFECTO FUTURO IMPERFECTO fero, fers, ferre, tuli, latum INDICATIVO SUBJUNTIVO fero fers fert ferimus fertis ferunt ferebam ferebas ferebat ferebamus ferebatis ferebant feram feres feret feremus feretis ferent feram feras ferat feramus feratis ferant ferrem ferres ferret ferremus ferretis ferrent ------------- IMPERATIVO INFINITIVO PARTICIPIO ferre ferens, -ntis --------------- --------------- laturum, -am, -um esse laturus, -a, -um fer ferte ----------------- ferto ferto fertote ferunto 27 Latín I - 2003 - cátedra: A. Schniebs FERO (VOZ PASIVA - INFECTUM) PRESENTE PRETERITO IMPERFECTO FUTURO IMPERFECTO INDICATIVO SUBJUNTIVO feror ferris fertur ferimur ferimini feruntur ferebar ferebaris /re ferebatur ferebamur ferebamini ferebantur ferar fereris /re feretur feremur feremini ferentur ferar feraris/re feratur feramur feramini ferantur ferrer ferreris/re ferretur ferremur ferremini ferrentur ------------- IMPERATIVO INFINITIVO PARTICIPIO ferri ------------- ----------------- --------------- --------------- fertor fertor latum iri (ferendus, -a, um) ferre ferimini ferunto En el perfecto de la voz activa y de la voz pasiva se comporta como un verbo regular COMPUESTOS DE FERO: affero, affers, afferre, attuli, allatum aufero, aufers, auferre, abstuli, ablatum antefero, antefers, anteferre, antetuli, antelatum circumfero, circumfers, circumferre, circumtuli, circumlatum confero, confers, conferre, contuli, collatum defero, defers, deferre, detuli, delatum differo, differs, diferre, distuli, dilatum effero, effers, efferre, extuli, elatim infero, infers, inferre, intuli, illatum offero, offers, offerre, obtuli, oblatum perfero, perfers, perferre, pertuli, perlatum praefero, praefers, praeferre, praetuli, praelatum profero, profers, proferre, protuli, prolatum refero, refers, referre, retuli, relatum suffero, suffers, sufferre, sustuli, sublatum transfero, transfers, transeferre, transtuli, translatum =============================================================