Download Programa de Acción Mundial para las personas con discapacidad

BIZI-KALITATE KONTZEPTUA
“Pertsona batek desiratzen dituen bizitza-baldintzak islatzen dituen kontzeptua, bakoitzaren
bizitza-kalitatea dimentsioen nukleoa irudikatzen duten funtsezko zortzi beharren arabera”
(Robert Schalock)
DIMENTSIOAK
ADIERAZLEAK
ONGIZATE EMOZIONALA
Segurtasuna, zoriontasuna, autokontzeptua, espiritualtasuna,
estresa gutxitzea, asebetetzea
Intimitatea, familia, lagunak, maitasuna, elkarreragina, laguntzak
PERTSONEN ARTEKO
HARREMANAK
ONGIZATE MATERIALA
GARAPEN PERTSONALA
ONGIZATE FISIKOA
AUTODETERMINAZIOA
GIZARTERATZEA
ESKUBIDEAK
Jabea izatea, segurtasuna, lana, estatus ekonomikoa, janaria,
finantzak, ondasunak, babesa
Heziketa, asebetetzea, jarduera esanguratsuak, trebetasunak,
gaitasun pertsonala, aurrerapena
Osasuna, aisia, seguru medikoak, osasun zaintzak, ohiko bizitzako
jarduerak, mugikortasuna, aisialdia, elikadura
Autonomia, erabakiak, norberak zuzentzea, balore pertsonalak
eta helburuak, kontrol pertsonala, hauteskundeak
Onarpena, laguntzak, egoitzetako giroa, komunitate-jarduerak,
borondatezko lanak, laneko giroa, gizarte rolak, egoera soziala
Bozkatzeko eskubidea, eskuragarritasuna, pribatutasuna,
epaiketa zuzenak, jabea izateko eskubidea, hiritar-erantzukizunak
Minusbaliotasuna duten
pertsonentzako erantzun ereduak
arazoak
antzemateko
Errehabilitazioa
-ren
paradigma
Autonomia
Pertsonalaren
paradigma
Eredu tradizionala
de la
El y la perspectiva de derechos
1. Eredu TRADIZIONALA
2. ERREHABILITAZIOAREN paradigma

Minusbaliotasuna duen pertsonari
organiko-funtzional- eta gizartebaztertze papera esleitzen zaio:
Baztertzea eta segregazioa.
• ‘Mendekotasuna eta
menderatzea”
‘balorazioa‐balorazio eza’,
‘arbuioa eta babesa’,
•
‘Laguntza behar du’
•
‘Ikerketa psikologikoa, medikoa
behar du’,
‘etal pedagogikoa
ió
•
‘Babesa edo tutoretza behar dute’,
Arazoa, gizabanakoan, bere gabezia eta
zailtasunetan zentratzen du. Errehabilitazioa
behar du (fisikoa, psikikoa edo sentsoriala)
esku-hartze profesional
espezializatuaren
bidez.
 Errehabilitazio prozesua lortutako edo
berreskuratutako
trebetasun
funtzional
mailagatik eta ordaindutako lanbideagatik
neurtzen da.
 Minusbaliotasunaren ikuskera psikologikoa eta
mediko-errehabilitatzailea.
 Arretaren kalitatean hobekuntza suposatu du,
baina ‘haientzako’ zerbitzuak sortu ditu (batez
d
d
ere DI eremuan)
Problema
•
Errehabilitazio prozesuan profesionalaren
zama ahalguztiduna. Minusbaliotasuna duen
pertsonak, tratamenduan eta
errehabilitazioan, bezero-paziente rola
hartzen du.
3. AUTONOMIA PERTSONAL AREN paradigma
4. Eredu soziala eta ekologikoa
(Eskuragarritasuna)
BIZITZA INDEPENDIENTEAREN MUGIMENDUA: Erre habil ita zio proze s u a re n a u rre a n
baztertze eta menpekotasun egoera salatzen dute (bere bezero edo paziente rola)
AUTODETERMINAZIOA
Decidir
Bere su
errehabilitapropio
zio
proceso
prozesu
de
rehabilitación
propioa
erabaki
OZTOPOAK KENDU
inguruko
físicas y
sociales
fisikoak eta
del
entorno
sozialak.
que
les rodea.
Mugimendu
NTEGRATZAI
LEA
HezkunEn la
Educación
tzan
el problema ya
INGURU-en el
no reside
NEA
individuo, sino
en el entorno,
quien genera
arazoa
la situación
ez dago
de
norbanakoan,
dependencia
ante los
ingurunean
demás
baizik,
honek
besteen
aurrean
mendekotasun
egoera sortzen
baitu.
Jariakorra, jarraitua eta aldakorra
da, pertsonaren funtziomugatzeen, bere gaitasunen eta
bere ingurunean eskuragarri
dituen laguntzen arabera.
Minusbaliotasuna ez da finkoa edo
dikotomikoa den
zerbait.
Funtzio-mugatzeak jaitsi
egiten dira, esku-hartzeak,
zerbitzuak edo laguntzak
emanez. Hauek egokitzapenportaeran, komunitateestatusean eta ongizate
pertsonalean oinarritzen dira.
Mugatzea: alde batera uzten du banako ikuspegia, pertsona bakoitzak beharko
lituzkeen laguntzetan enfasirik jarri gabe.
4. Eredu soziala eta ekologikoa
Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) sustatuta eta minusbaliotasuna ulertzean gizarte- eta
testuinguru-aldagaien geroz eta handiagoa den garrantziaz mugatua.
Gabeziak egituretan edo gorputzaren
funtzioetan
Mugatzeak jardueran
Murrizketak parte-hartzean
Bideratzaileak
Oztopoak
l i
ió
é
l
i l
d
c
o
m
o
l
a
i
n
t
e
r
a
c
c
i
ó
n
e
n
t
r
e
é
s
t
a
s
y
e
l
e
n
t
o
r
n
o
s
o
c
i
Objetivo final del modelo socio‐ecológico
Macrosistema
Patrones culturales, tendencias socio‐políticas y sistemas
económicos
( Políticas Sociales)
Mejora de resultados personales mediante la provisión de los
APOYOS apropiados de LA CALIDAD DE VIDA de las personas
con discapacidad
¿Dónde entro
yo?
Microsistema: favorecer el logro de resultados personales mediante
metodologías como la PCP
Mesosistema
Mesosiste
ma: realizar una adecuada valoración
psicopedagógica que permita a la persona recibir los apoyos
adecuados
Vecindario, comunidad, servicios y asociaciones que
afectan directamente al microsistema
Macrosistema: seguir luchando por la defensa
de los derechos del colectivo de PcD
Microsistema
Entorno más próximo al individuo
(familia, amigos, compañeros de trabajo)
Antecedentes
Un enfoque de derechos
Declaración Universal de los Derechos Humanos
•ONU (1948).
La Convención Internacional sobre los Derechos de las Personas
con Discapacidad (ONU, 2006)
Programa de Acción Mundial para las personas con discapacidad
•ONU (1982).
Convención sobre los Derechos del Niño
•ONU (1989).
(1989).
•ONU
Normas Uniformes
Uniformes sobre la Igualdad de Oportunidades para Personas
Normas
con Discapacidad
Discapacidad sobre la Igualdad de Oportunidades para Personas
con
•ONU
•ONU (1994).
(1994).
Declaración de
de Salamanca
Salamanca yy marco
marco de
de acción
acción conferencia
conferencia mundial
mundial
Declaración
sobre necesidades
necesidades
educativas especiales,
especiales,
acceso yy calidad.
calidad.
sobre
educativas
acceso
•UNESCO, España
España (1994).
(1994).
•UNESCO,
19. artikulua. Modu independientean bizitzeko eta komunitatean
onartua izateko eskubidea.
•
n
Seoanek adierazi bezala (2011), autonomia helburu bat baldin bada,
bizitza independientea garatu ahal izateko tresna da. Hemendik
ondorioztatzen da, beste bizitza independiente moduen gainetik,
minusbaliotasuna duten pertsonen instituzionalizazioari
lehentasunik ez emateko beharra, baldin eta hau ez denean haiek
hautatutako aukera (Aguirre, 2011)
Zenbait
adibide
Artículo 23. Respeto del hogar y la familia
Adultos:
Infancia:
• contraer
quieren tener;
matrimonio y fundar una familia;
• decidir el número de hijos que
• tener acceso a educación sobre reproducción y planificación familiar;
• mantener su fertilidad;
• la custodia, la tutela, la guarda, la adopción de niños o instituciones similares.
Cambios en el modo de entender la DI
Adimen-atzeratasuna
Definizio Operatiboa
Adimen-minusbaliotasunak, adimen-funtzionamenduan eta egokitzapen-portaeran mugatze
adierazgarri ak ditu ezaugarri, trebetasun praktikoak, sozialak eta kontzeptualak-en adierazi
bezala. Minu sbaliota su n hau 18 u rte ba ino le hen has te n da .
Adimen-minusbaliotasuna
• Minusbaliotasuna pertsonaren • Minusbaliotasuna pertsonaren
gaitasunen eta bere ingurunearen arteko adostasun maila moduan.
akats moduan.
Minusbaliotasuna datxekion
ezaugarri
kategorikoa
gisa.
(eduki
Hurbilketa
ala ez)
• Adimen minusbaliotasuna
kategorikoa
(minusbaliotasuna
fu
funtzionamendu egoera bezala
(minusbaliotasuna baldintza aldakor gisa)
la persona ybaldintza
el entorno
que legisa)
inherente. Aproximación
aldakor
ka (minusbaliotasuna
rodea
•
11ª Edición de la definición de
discapacidad Intelectual (Schalock et al.,
2010)
Trastorno Neuroevolutivo
(junto con TC y TEA)
¿Trastorno del Desarrollo
Intelectual?
Pero no sólo estos cBaina irizpide hauek bakarrik ez dute adimen-minusbaliotasuna (AM) definitzen,
baizik eta AMren ikuspegi ekologikoa eta dimentsioaniztuna eduki behar dugu.
Adimen-minusbaliotasunaren (AM) definizio osagarria (gizon-emakumeen
funtzionamenduaren eredu
dimentsioaniztuna)
AM funtzionamendu egoera gisa, zeinetan pertsonaren adimen- eta egokitze-trebetasunek etengabe elkarri
eragiten dauden bere osasun-ezaugarriekin, bere ingurunearekin eta honetan betetzen dituen rolekin.
Funtzionamendu egoera honek laguntza egokiekin hobera egingo du.
I.Adimen-trebetasunak
II.Egokitze-jokaera
LAGUNTZAK
III. Parte-hartzea
IV. Osasuna
V. Testuingurua
Banakako
funtzionamendua
Clasificación basada en rangos de CI, evitando cualquier referencia a la ‘edad
mental’ ya en desuso (siguiendo los criterios establecidos por el DSM‐IV‐TR y la CIE‐
10 dado que la AAIDD no los incluye en su definición):
Nivel DI
Puntuación CI
Discapacidad Intelectual Ligera
CI entre 50‐75
Discapacidad Intelectual Moderada
CI entre 35‐55
Discapacidad Intelectual Severa
CI entre 20‐40
Discapacidad Intelectual Profunda
CI por debajo de 25
No utilizar los niveles de CI como ‘compartimentos estanco’ que deriven en la
provisión de los mismos apoyos independientemente del resto de condiciones de la
persona. Describir cualitativamente los resultados en los test de inteligencia para
planificar los apoyos apropiados.
Escalas Vineland de Conducta Adaptativa
Sailkapena eta deskripzioa: Egokitze-jokaera
Sistema de Evaluación de la Conducta Adaptativa ABAS-II
Escallas de Conducta Adaptatiiva de la AAMR
ABS-S-2
Egokitze-jokaeraren ebaluazioak, sailkapen eta deskripzio asmoekin, diagnostikotik
haratago zera ezagutzen lagunduko digu: pertsona baten puntu sendoak eta ahulak
zeintzuk diren bere ingurunean arrakastaz moldatzeko funtsezko trebetasun
ezberdinetan.
Honek, minusbaliotasuna duten pertsonetan, egokitze-trebetasun zehatz batzuen
hobekuntza estrategiak integratzen lagunduko digu.
Programas Conductuales Alternativos (PCA)
Invent
Adaptativas (ALSC)
Programa de Habilidades Sociales (PHS)
Programa de Orientación al Trabajo (POT)
Programa de Habilidades de la Vida Diaria
Sailkapena eta deskripzioa: Parte-hartzea
Escala de Evaluación de la
Actividad Global DSM
Dimentsio hau ondoko hauetan oinarritzen da: gizartean pertsonek duten
jardueran, sozialki baloratuak diren rolak betetzen dituzten eta ingurunearekin
elkar eragiten duten mailan.
Children´s Assessment
Participatio
Arreta handiagoa ikerketaren eta nazioarteko sailkapen sistemaren bidez
(
(e.g., CIF)
Funtsezko alderdia da, ez bakarrik dimentsio moduan, baizik eta egokitzejokaera ebaluatzerako orduan.
Sailkapena eta deskripzioa:
Osasuna
Ongizate fisikoa, burukoa eta sozialaren egoera osoa (OMS)
Hasta 1 de cada 3 personas con DI o TEA presenta un problema de salud mental o problemas
de conducta que requieren servicios de apoyo especializado Los estresores psicosociales que
pueden experimentar las personas con DI a menudo precipitan un deterioro de su bienestar
emocional o conductual y pueden conducir a un deterioro significativo en su funcionamiento
Etiologia, o s a s u n f i s i ko a e t a b u r u ko o s a s u n a
(portaera arazoak barne hartuz)
Tipo de Estresor
AM duten pertsonek honakoak izan ditzakete: arazoak
antzemateko zailtasunak, euren arreta kudeatzeko zailtasunak,
sintomak eta sentimenduak adierazteko zailtasunak eta
tratamendu-planak ulertzeko zailtasunak (DSM eta esperientzia
pertsonalak!!!)
Psikologoak eta psikiatrak deseroso sentitzen dira AM
duten pertsonetan problematika honi heltzerakoan, talde
honi buruz duten prestakuntza urria baita
AMren efektu eklipsatua
Sare soziala vs. Osasun
sarea
Transición
Pérdida o rechazo
personal
Entorno
Apoyo por parte de los
padres o social
Ejemplos
Cambio en el lugar de residencia (planeado o no), nuevo colegio, nuevo trabajo,
cambios vitales importantes (e.g., pubertad, alcanzar la mayoría de edad)
Pérdida de un progenitor/cuidador, pérdida de amigo/compañero de habitación,
desengaño emocional, ser expulsado de la escuela/despedido del trabajo
Masificación, ruido excesivo, pobre estimulación, desorganización, escasa
privacidad en un piso compartido, estrés relacionado con la escuela/trabajo
Falta de apoyo por parte de familiares/amigos/compañeros, visitas/llamadas de
teléfono/cartas/e‐mails que no siguen una regularidad, hostilidad, negligencias,
abusos
Billy
SERGIO
Apoyo Conductual Positivo
1.
2.
3.
4.
Centrado en la PREVENCIÓN
Reduce estresores generales (e.g., enfermedad física, soledad,
aburrimiento)
Considera el problema dentro de un CONTEXTO, no como
condición de la persona
Respeta los deseos de la persona
5.
6.
7.
Elimina antecedentes (desencadenantes) y refuerzos incidentales
Respeta
de la
persona
Aumentalos
lasdeseos
opciones
y estructura
Enseña habilidades pro‐sociales como reemplazos adaptativos de
los problemas de conducta
8.
9.
Recompensa la autogestión exitosa!
Rediseña los entornos de aprendizaje/vida/trabajo/ocio con el
objetivo de eliminar los factores que desencadenan y mantienen
los problemas de conducta
10.
Intervención => centrada en comprender la FUNCIÓN de la
conducta
Evaluación Funcional:
– Posible evitación de una tarea nueva/difícil
– Conseguir atención por parte de los profesores
– Modificar la tarea
¿Intervención?
– Enseñarle una habilidad alternativa=> levantar su mano
para pedir ayuda/atención al profesor
– Enseñarle una habilidad alternativa=>dar al profesor una
tarjeta de “DESCANSO” = descansar (5 minutos) del
trabajo
– Cambiar el cristal por Metacrilato (cambio en el
entorno).
Sailkapena eta deskripzioa: Testuingurua
Jendeak bere ohiko bizitzan bizi dituen elkarrekin erlazionatuta dauden
baldintzak deskribatzen ditu (ingurune- eta pertsonal-alderdiak)
Ikuspegi ekologikoa: mikrosistema, mesosistema eta makrosistema.
Testuinguruaren ebaluazioa, p e r t s o n a r e n f u n t z i o n a m e n d u a
ulertzeko adimen klinikoa eta integralaren beharrezko
osagarria da
de
Gracias por su atención