Download resumen gramática
Document related concepts
no text concepts found
Transcript
RESUMEN GRAMÁTICA LATINA 2º BACHILLERATO EN LATÍN HAY 6 CASOS, EN SINGULAR Y PLURAL, QUE FORMAN UNA DECLINACIÓN: CASOS FUNCIONES TRADUCCIÓN NOMINATIVO SUJETO Y ATRIBUTO determinantes (artículos, pron.) VOCATIVO COMPL. APELATIVO va entre comas sin determinantes ni preposiciones ACUSATIVO COMPL. DIRECTO Y COMPL. CIRC. (SIN PREP.) “a” (persona) /sin preposición (cosa) (CON PREP.) significado de la preposición GENITIVO COMPL. DEL NOMBRE “de” DATIVO COMPL. INDIRECTO “a, para” ABLATIVO COMPL. CIRCUNST. lleva o no preposición “en, con, de, por...” DECLINACIÓN DE SUSTANTIVOS 1ª DECLINACIÓN (femenino) (Genit. sg. -ae) Declinación de puella-ae (f) (niña) sg. pl. Nominativo (Sujeto y atributo) puella la (una) niña puellae las (unas) niñas Vocativo (Compl. apelativo) puella, !niña,! puellae, !niñas, Acusativo (Compl. directo) puellam a la niña puellas a las niñas Genitivo (Compl. del nombre) puellae de la niña puellarum de las niñas Dativo (Compl. indirecto) puellae a, para la niña puellis a, para las niñas Ablativo (Compl. circunst.) puella puellis en (con de, por) la niña en (con de, por) las niñas 2ª DECLINACIÓN (Género masculino o neutro) (Genitivo sg. -i) 1) Masculinos: - Nom. sg. acabado en -us: dominus-domini (señor). - Nom. sg. acabado en -er: puer-pueri (niño). - Nom. sg. acabado en -ir: vir-viri (hombre). 2) Neutros: - Nom. sg. acabado en -um: oppidum-oppidi (fortaleza). servus-servi (m) siervo sg. pl. ager-agri (m) campo sg. pl. vir-viri (m) hombre sg. pl. verbum-verbi (n): palabra sg. pl. N. servus servi ager agri vir viri verbum verba V. serve, servi, ager, agri, vir, viri, verbum, verba, A. servum servos agrum agros virum viros verbum verba G. servi servorum agri agrorum viri virorum verbi verborum D. servo servis agro agris viro viris verbo verbis A. servo servis agro agris viro viris verbo verbis TERCERA DECLINACIÓN (Género masculino, femenino o neutro) (Genitivo sg. -is). 1) IMPARISÍLABOS (genitivo plural -um): lex-legis (f): ley nomen-nominis (n): nombre N.V. A. G. D. A. sg. lex leg-em leg-is leg-i leg-e pl. leg-es leg-es leg-um leg-ibus leg-ibus N.V. A. G. D. A. sg. nomen nomen nomin-is nomin-i nomin-e 2) PARISÍLABOS (genitivo plural -ium): navis-navis (f): nave mare-maris (n): mar N.V. A. G. D. A. N.V. A. G. D. A. sg. nav-is nav-em nav-is nav-i nav-e pl. nav-es nav-es nav-ium nav-ibus nav-ibus sg. mar-e mar-e mar-is mar-i mar-i pl. nomin-a nomin-a nomin-um nomin-ibus nomin-ibus pl. mar-ia mar-ia mar-ium mar-ibus mar-ibus El nominativo de singular nos lo dará el enunciado. Cuando el nominativo y vocativo de singular tienen la desinencia -s, puede sufrir cambios fonéticos, al estar en contacto con la consonante final de la raíz: . Las consonantes t, d, n + s se pierden: miles-militis, laus-laudis, sanguis-sanguinis. . Las consonantes c, g + s se convierten en x: dux-ducis, rex-regis. 4ª DECLINACIÓN (Género masculino o neutro) (Genitivo sg. -us) currus-us (m): carro N.V. A. G. D. A. sg. curr-us curr-um curr-us curr-ui curr-u pl. curr-us curr-us curr-uum curr-ibus curr-ibus genu-us (n): rodilla N.V. A. G. D. A. sg. gen-u gen-u gen-us gen-ui gen-u 5ª DECLINACIÓN (Género femenino) (Genitivo sg. -ei) res-ei (f): cosa, hecho N.V. A. G. D. A. sg. r-es r-em r-ei r-ei r-e pl. r-es r-es r-erum r-ebus r-ebus pl. gen-ua gen-ua gen-uum gen-ibus gen-ibus DECLINACIÓN DE ADJETIVOS DE LA PRIMERA CLASE BONUS-A-UM (bueno, -a) sg. f. m. N. V. A. G. D. A. bonus bone, bonum boni bono bono bona bona, bonam bonae bonae bona n. m. bonum bonum, bonum boni bono bono boni boni, bonos bonorum bonis bonis pl. f. bonae bonae, bonas bonarum bonis bonis n. bona bona, bona bonorum bonis bonis PULCHER-PULCHRA-PULCHRUM (hermoso, -a) m. N. pulcher V. pulcher, A. pulchrum G. pulchri D. pulchro A. pulchro sg. f. pulchra pulchra, pulchram pulchrae pulchrae pulchra n. pulchrum pulchrum, pulchrum pulchri pulchro pulchro m. pl. f. n. pulchri pulchrae pulchra pulchri, pulchrae, pulchra, pulchros pulchras pulchra pulchrorum pulchrarum pulchrorum pulchris pulchris pulchris pulchris pulchris pulchris DECLINACIÓN DE ADJETIVOS DE LA SEGUNDA CLASE - 3 y 2 terminaciones (parisílabos): acer-acris-acre (violento, -a) m. sg. f. n. N.V. acer acris acre A. acrem acre G. acris D. acri A. acri m. f. pl. omnis-omne (todo, -a) n. acres acria acres acria acrium acribus acribus m. f. sg. n. m. f. pl. n. omn-is omn-e omn-es omn-ia omn-em omn-e omn-es omn-ia omn-is omn-ium omn-i omn-ibus omn-i omn-ibus - 1 terminación (imparisílabos o parisílabos): PARISÍLABO Nom. sg. acabado en -x, -ns IMPARISÍLABO Nom. sg. no acabado en -x, -ns ingens-ingentis (enorme) N.V. A. G. D. A. sg. m.f.n. ingens ingentem ingens ingentis ingenti ingenti m. f. pl. vetus-veteris (viejo, -a) n. ingentes ingentia ingentes ingentia ingentium ingentibus ingentibus sg. m. f.n. m. f. pl. n. vetus veter-es veter-a veter-em vetus veter-es veter-a veter-is veter-um veter-i veter-ibus veter-e veter-ibus ADJETIVO EN GRADO COMPARATIVO Compara dos objetos que poseen la misma cualidad. El comparativo puede ser de: 1) Inferioridad: Se forma con los adverbios minus...quam (menos...que): Petrus minus altus est quam Iulius (Pedro es menos alto que Julio) 2) Igualdad: Se forma con los adverbios tam...quam (tanto, tan...como): Petrus tam altus est quam Iulius (Pedro es tan alto como Julio) 3) Superioridad: Se forma con los adverbios magis o plus...quam (más...que): Petrus magis altus est quam Iulius (Pedro es más alto que Julio) Pero es más frecuente formar el de superioridad añadiendo a la raíz del adjetivo los sufijos -ior (para masculino y femenino) e -ius (para neutro): Adjetivo: altus-a-um → Comp. de superioridad: altior-altius (más alto) Petrus altior est quam Iulius (Pedro es más alto que Julio) DECLINACIÓN DE ALTIOR-ALTIUS (MÁS ALTO) SE DECLINA, EXCEPTO EL NOM.-VOC.-ACUS. SG. NEUTRO, AÑADIENDO A LA TERMINACIÓN -IOR LAS DESINENCIAS IMPARISÍLABAS DE LA 3ª DECLINACIÓN. N.V. A. G. D. A. m. f. sg. n. altior altius altior-em altius altior-is altior-i altior-e m. f. altior-es altior-es pl. n. altior-a altior-a altior-um altior-ibus altior-ibus EL SEGUNDO TÉRMINO DE LA COMPARACIÓN SE PUEDE PONER: 1) EN EL MISMO CASO QUE EL PRIMER TÉRMINO, CON EL ADVERBIO QUAM. 2) EN CASO ABLATIVO, SIN EL ADVERBIO QUAM. Petrus altior est quam Iulius / Iulio (Pedro es más alto que Julio) ADJETIVO EN GRADO SUPERLATIVO El superlativo expresa la cualidad con la máxima intensidad. El superlativo se forma añadiendo a la raíz los sufijos: -issimus-a-um: altus-a-um → altissimus-a-um (muy alto, el más alto, altísimo). -errimus-a-um (adjetivos con nom. sg. masculino acabado en -er): acer-acris-acre → acerrimus-a-um (muy violento, el más violento, violentísimo). -illimus, a, um (adjetivos con nom. sg. masculino acabado en -lis): facilis-e → facillimus-a-um (muy fácil, el más fácil, facilísimo). Los superlativos se declinan como los adjetivos de 3 terminaciones del tipo bonus-a-um y pueden llevar un complemento en genitivo: Puerorum G. pl. Compl. superl. altissimus (el más alto de los niños) SUSTANTIVACIÓN DE ADJETIVOS Un adjetivo se sustantiva cuando no va acompañado de un sustantivo: - En singular, con el artículo lo: Falsa cognosco (Conozco lo falso) - En plural, añadiéndole la palabra cosas: Multa dicis (Dices muchas cosas) ADVERBIOS DERIVADOS DE ADJETIVOS 1) Los adjetivos de la primera clase añaden -e, -o, -um a la raíz: bellus-a-um...........................belle (elegantemente) multus-a-um.........................multum (mucho) primus-a-um........................ primo (primeramente, en primer lugar) 2) Los adjetivos de la segunda clase añaden -(i)ter a la raíz: acer-acris-acre.....................acriter (violentamente) brevis-e............................... breviter (brevemente) 3) Los comparativos de superioridad utilizan las formas neutras -ius: doctior-ius...........................doctius (más sabiamente) 4) Los superlativos sustituyen la terminación -us, -a, -um por -e: bellissimus-a-um..................bellissime (muy elegantemente) acerrimus-a-um....................acerrime (muy violentamente) facillimus-a-um....................facillime (muy fácilmente) NUMERALES Cardinales (expresan número) 1 unus-a-um 10 decem 2 duo-duae-duo 20 viginti 3 tres-tria 30 triginta 4 quattuor 100 centum 5 quinque 200 ducenti-ae-a 6 sex 300 trecenti-ae-a 7 septem 1.000 mille 8 octo 2.000 duo milia 9 novem Ordinales (expresan orden) 1 primus-a-um: primero 2 secundus-a-um 3 tertius-a-um 10 decimus-a-um 20 vicesimus-a-um 100 centesimus-a-um 200 duocentesimus-a-um 1.000 millesimus-a-um Los ordinales se declinan como los adjetivos de 3 terminaciones del tipo bonus-a-um. De los cardinales sólo se declinan: - Las tres primeras unidades: unus-a-um, duo-ae-duo, tres-tria. - Las centenas (excepto centum): ducenti-ae-a, trecenti-ae-a, etc. - Los millares (excepto mille en singular): milia-milium. unus-a-um (uno) m. N. unus A. unum G. D. A. uno f. una unam unius uni una n. unum unum uno duo-duae-duo (dos) m. duo duos duorum duobus duobus f. duae duas duarum duabus duabus n. tres-tria (tres) m.f. duo tres duo tres duorum trium duobus tribus duobus tribus n. tria tria mille (mil) n. milia milia milium milibus milibus COMPLEMENTOS CIRCUNSTANCIALES DE LUGAR LUGAR A DONDE (quo): in, ad + acusativo: Eo in (ad) villam (Voy a la villa) Excepciones: Nombres de ciudad y domus-i (f) (casa), humus-i (f) (tierra), y rus-ruris (n) (campo): acusativo sin preposición Romam, domum, humum, rus (a Roma, a la casa, a la tierra, al campo) LUGAR DE DONDE (unde): a (ab), e (ex), de + ablativo: Venio ex (ab) Hispania (Vengo de Hispania) Excepciones: Nombres de ciudad y domus-i (f) (casa), humus-i (f) (tierra), y rus-ruris (n) (campo): ablativo sin preposición Roma, domo, humo, rure (de Roma, de la casa, de la tierra, del campo) LUGAR EN DONDE (ubi): in + ablativo: Sum in villa (Estoy en la villa) Excepciones: 1) Nombres de ciudad en singular y domus-i (f) (casa), humus-i (f) (tierra), y rus-ruris (n) (campo): locativo -ae (1ª declinación) -i (2ª y 3ª declinación) Romae, Sagunti, Carthagini (en Roma, en Sagunto, en Cartago) domi, humi, ruri (en la casa, en la tierra, en el campo) 2) Nombres de ciudad que sólo tienen plural (Athenae-arum = Atenas): ablativo sin preposición Athenis (en Atenas) LUGAR POR DONDE (qua): per + acusativo: Eo per silvam (Voy por el bosque) Excepciones: Nombres de ciudad y los medios de comunicación fabricados por el hombre: ablativo sin preposición via (por la vía) ponte (por el puente) COMPLEMENTO CIRCUNSTANCIAL DE EXTENSIÓN El complemento circunstancial de extensión va en acusativo sin preposición. La extensión puede ser: a) en el espacio: Caesar duo milia passuum processit (César avanzó dos millares de pasos) Ac. pl. C.C. b) en el tiempo: Iulius multos annos vixit (Julio vivió muchos años) Ac. pl. C.C. DECLINACIÓN DE PRONOMBRES PRONOMBRES PERSONALES 1ª persona sg. 2ª persona 3ª persona (reflexivo) pl. sg. pl. nos tu vos ----- A. me nos te vos se, sese G. mei nostrum, nostri tui vestrum, vestri sui D. mihi nobis tibi vobis sibi A. me nobis te vobis se N. ego (yo) (me, a mí) (de mí) (para mí) (por mí...) mecum (conmigo) (nosotros/as) (tú) (te, a ti) (de ti) (para ti) nobiscum (con nosotros) (vosotros/as) sg. y pl. (a sí, a él, se...) (de sí, de él...) (por ti...) tecum vobiscum (contigo) (con vosotros) (para sí, para él, se…) (por sí, por él...) secum (consigo) PRONOMBRES-ADJETIVOS POSESIVOS Un solo poseedor Varios poseedores 1ª persona meus-a-um (mío, mi) noster-nostra-nostrum (nuestro) 2ª persona tuus-a-um (tuyo, tu) 3ª persona suus-a-um (suyo, su) vester-vestra-vestrum (vuestro) suus-a-um (suyo, su) PRONOMBRES-ADJETIVOS DEMOSTRATIVOS HIC-HAEC-HOC (éste, este, ésta, esta, esto) m. N. A. G. D. A. hic hunc hoc sg. f. n. haec hanc huius huic hac hoc hoc m. hi hos horum hoc pl. f. hae has harum his his n. haec haec horum ISTE-ISTA-ISTUD (ése, esse...) N. A. G. D. A. N. A. G. D. A. m. iste istum isto m. ille illum illo sg. f. ista istam istius isti ista sg. f. illa illam illius illi illa n. istud istud m. isti istos istorum isto pl. f. istae istas istarum istis istis n. ista ista istorum ILLE-ILLA-ILLUD (aquél, aquel...) n. illud illud illo m. illi istos illorum pl. f. illae illas illarum illis illis n. illa illa illorum PRONOMBRE ANAFÓRICO: IS-EA-ID (Hace referencia a alguien nombrado: éste, ésta, esto) m. N. A. G. D. A. is eum eo sg. f. ea eam eius ei ea n. pl. f. m. id id ei (ii) eos eorum eae eas earum eis (iis) eis (iis) eo n. ea ea eorum PRONOMBRE DE IDENTIDAD: IDEM-EADEM-IDEM sg. m. N. idem A. eundem G. D. A. eodem f. (el mismo, la misma, lo mismo) pl. n. eadem idem eandem idem eiusdem eidem eadem eodem m. eidem (iidem) eosdem eorundem f. n. eaedem eadem easdem eadem earundem eorundem eisdem (iisdem) eisdem (iisdem) PRONOMBRE ENFÁTICO: IPSE-IPSA-IPSUM (él mismo, el propio, en persona) (sujeto: yo mismo, tú misma, nosotros mismos...) N. A. G D. A. m. ipse ipsum ipso sg. f. ipsa ipsam ipsius ipsi ipsa n. ipsum ipsum ipso m. ipsi ipsos ipsorum pl. f. ipsae ipsas ipsarum ipsis ipsis n. ipsa ipsa ipsorum PRONOMBRE RELATIVO qui-quae-quod (quien, el que…) N. A. G. D. A. m. qui quem quo sg. f. quae quam cuius cui qua n. m. quod quod qui quos quorum quo pl. f. quae quas quarum quibus quibus n. quae quae quorum La oración subordinada adjetiva o de relativo es introducida por: - El pronombre relativo qui-quae-quod, que concierta con su antecedente en género y número. Viros Ac. pl. m. C.D. audis, qui clamant (Escuchas a los hombres, que gritan) N. pl. m. Suj. - Los adverbios relativos: ubi (en donde) unde (de donde) quo (a donde) qua (por donde) Urbs, ubi vivis, magna est (La ciudad, en donde vives, es grande) PRONOMBRE INTERROGATIVO: quis-quae-quid (quién, qué) ADJETIVO INTERROGATIVO: qui-quae-quod (qué) N. A. sg. m. quis (qui) quem f. quae quam n. quid (quod) quid (quod) Los demás casos se declinan igual que el pronombre relativo. La oración interrogativa es introducida por: - El pronombre o adjetivo interrogativo quis (qui)-quae-quid (quod). Quis est? (¿Quién es?) Pron. interrog. Quod templum Adj. interrog. videt? (¿Qué templo ve?) - Los adverbios interrogativos: ubi (en dónde) unde (de dónde) quo (a dónde) qua (por dónde) Unde venis? (¿De dónde vienes?) Quo vadis? (¿A dónde vas?) PRONOMBRE INDEFINIDO: quis-quae-quid (alguien, alguno/a, algo) ADJETIVO INDEFINIDO: qui-quae-quod (algún, alguna, algo) sg. m. N. A. quis (qui) quem f. quae quam n. quid (quod) quid (quod) Los demás casos se declinan igual que el pronombre relativo. Quis venit (Alguien viene) N. sg. Suj. In quod templum Ac. sg. C.C. L “a” venit (Viene hacia algún templo) CONJUGACIÓN DE LOS VERBOS TEMA DE PRESENTE TEMA DE PERFECTO TEMA DE SUPINO 1ª sg. pres. ind. + 2ª sg. pres. ind. + infinitivo pres. + 1ª sg. perf. ind. + supino 1ª conj.: amo- amas- amare- amavi amatum (amar) 2ª conj.: moneo- mones- monere- monui monitum (avisar) 3ª conj.: lego- legis- legere- legi lectum 4ª conj.: audio- audis- audire- audivi auditum (oír) (leer) El verbo irregular sum se enuncia: sum- es- esse- fui (no tiene supino) Sum significa: - ser, estar (cuando en la oración hay atributo). - estar, haber, existir (cuando en la oración no hay atributo) TIEMPOS DEL TEMA DE PRESENTE (VOZ ACTIVA) PRESENTE DE INDICATIVO ACTIVO Se forma con el tema de presente + (vocal de unión) + desinencias activas 1ª 2ª 3ª 1ª 2ª 3ª sg. sg. sg. pl. pl. pl. amo (1ª) (amo) moneo (2ª) (aviso) lego (3ª) (leo) audio (4ª) (oigo) sum (soy) am(a)-o ama-s ama-t ama-mus ama-tis ama-nt mone-o mone-s mone-t mone-mus mone-tis mone-nt leg-o leg-i-s leg-i-t leg-i-mus leg-i-tis leg-u-nt audi-o audi-s audi-t audi-mus audi-tis audi-u-nt s-u-m es es-t s-u-mus es-tis s-u-nt PRESENTE DE SUBJUNTIVO ACTIVO Se forma con el tema de presente + sufijo -e- (1ª conj.) / -a(2ª, 3ª, 4ª conj.) + desinencias activas amo (1ª) (ame) 1ª sg. am(a)-e-m 2ª sg. am(a)-e-s 3ª sg. am(a)-e-t 1ª pl. am(a)-e-mus 2ª pl. am(a)-e-tis 3ª pl. am(a)-e-nt moneo (2ª) (avise) mone-a-m mone-a-s mone-a-t mone-a-mus mone-a-tis mone-a-nt lego (3ª) (lea) leg-a-m leg-a-s leg-a-t leg-a-mus leg-a-tis leg-a-nt audio (4ª) (oiga) audi-a-m audi-a-s audi-a-t audi-a-mus audi-a-tis audi-a-nt sum (sea) s-i-m s-i-s s-i-t s-i-mus s-i-tis s-i-nt PRETÉRITO IMPERFECTO DE INDICATIVO ACTIVO Se forma con el tema de presente + (vocal de unión) + sufijo -ba- + desinencias activas 1ª 2ª 3ª 1ª 2ª 3ª sg. sg. sg. pl. pl. pl. amo (1ª) (amaba) moneo (2ª) (avisaba) lego (3ª) (leía) audio (4ª) (oía) sum (era…) ama-ba-m ama-ba-s ama-ba-t ama-ba-mus ama-ba-tis ama-ba-nt mone-ba-m mone-ba-s mone-ba-t mone-ba-mus mone-ba-tis mone-ba-nt leg-e-ba-m leg-e-ba-s leg-e-ba-t leg-e-ba-mus leg-e-ba-tis leg-e-ba-nt audi-e-ba-m audi-e-ba-s audi-e-ba-t audi-e-ba-mus audi-e-ba-tis audi-e-ba-nt eram eras erat eramus eratis erant PRETÉRITO IMPERFECTO DE SUBJUNTIVO ACTIVO Se forma con el tema de presente + (vocal de unión) + sufijo -re- + desinencias activas amo (1ª) moneo (2ª) (amara, -ase (avisara, -ase amaría) avisaría) 1ª sg. ama-re-m mone-re-m 2ª sg. ama-re-s mone-re-s 3ª sg. ama-re-t mone-re-t 1ª pl. ama-re-mus mone-re-mus 2ª pl. ama-re-tis mone-re-tis 3ª pl. ama-re-nt mone-re-nt lego (3ª) (leyera, -ese leería) leg-e-re-m leg-e-re-s leg-e-re-t leg-e-re-mus leg-e-re-tis leg-e-re-nt audio (4ª) (oyera, -ese oiría) audi-re-m audi-re-s audi-re-t audi-re-mus audi-re-tis audi-re-nt sum (fuera, -ese sería) es-se-m es-se-s es-se-t es-se-mus es-se-tis es-se-nt FUTURO IMPERFECTO DE INDICATIVO ACTIVO Se forma con el tema de presente + sufijo -b-, -bi-, -bu(1ª, 2ª conj.) / sufijo -a-, -e- (3ª, 4ª conj.) + desinencias activas amo (1ª) (amaré) 1ª 2ª 3ª 1ª 2ª 3ª sg. ama-b-o sg. ama-bi-s sg. ama-bi-t pl. ama-bi-mus pl. ama-bi-tis pl. ama-bu-nt moneo (2ª) (avisaré) lego (3ª) (leeré) audio (4ª) (oiré) sum (seré…) mone-b-o mone-bi-s mone-bi-t mone-bi-mus mone-bi-tis mone-bu-nt leg-a-m leg-e-s leg-e-t leg-e-mus leg-e-tis leg-e-nt audi-a-m audi-e-s audi-e-t audi-e-mus audi-e-tis audi-e-nt er-o er-i-s er-i-t er-i-mus er-i-tis er-u-nt IMPERATIVO DE PRESENTE ACTIVO Se forma con el tema de presente + (vocal de unión) + (desinencias activas de imperativo) amo (1ª) moneo (2ª) lego (3ª) 2ª sg. ama (ama) mone (avisa) leg-e (lee) 2ª pl. ama-te (amad) mone-te (avisad) leg-i-te (leed) audio (4ª) sum audi (oye) es (sé) audi-te (oíd) este (sed) TIEMPOS DEL TEMA DE PRESENTE (VOZ PASIVA) PRESENTE DE INDICATIVO PASIVO Se forma con el tema de presente + (vocal de unión) + desinencias pasivas 1ª 2ª 3ª 1ª 2ª 3ª sg. sg. sg. pl. pl. pl. amo (1ª) (soy amado) am(a)-or ama-ris, re ama-tur ama-mur ama-mini ama-ntur moneo (2ª) (soy avisado) mone-or mone-ris, re mone-tur mone-mur mone-mini mone-ntur lego (3ª) (soy leído) leg-or leg-e-ris, re leg-i-tur leg-i-mur leg-i-mini leg-u-ntur audio (4ª) (soy oído) audi-or audi-ris, re audi-tur audi-mur audi-mini audi-u-ntur PRESENTE DE SUBJUNTIVO PASIVO Se forma con el tema de presente + sufijo -e- (1ª conj.) / -a- (2ª, 3ª y 4ª conj.) + desinencias pasivas 1ª 2ª 3ª 1ª 2ª 3ª sg. sg. sg. pl. pl. pl. amo (1ª) (sea amado) moneo (2ª) (sea avisado) lego (3ª) (sea leído) audio (4ª) (sea oído) am(a)-e-r am(a)-e-ris, re am(a)-e-tur am(a)-e-mur am(a)-e-mini am(a)-e-ntur mone-a-r mone-a-ris, re mone-a-tur mone-a-mur mone-a-mini mone-a-ntur leg-a-r leg-a-ris, re leg-a-tur leg-a-mur leg-a-mini leg-a-ntur audi-a-r audi-a-ris, re audi-a-tur audi-a-mur audi-a-mini audi-a-ntur PRETÉRITO IMPERFECTO DE INDICATIVO PASIVO Se forma con el tema de presente + (vocal de unión) + sufijo -ba- + desinencias pasivas 1ª 2ª 3ª 1ª 2ª 3ª sg. sg. sg. pl. pl. pl. amo (1ª) (era amado) moneo (2ª) (era avisado) lego (3ª) (era leído) audio (4ª) (era oído) ama-ba-r ama-ba-ris, re ama-ba-tur ama-ba-mur ama-ba-mini ama-ba-ntur mone-ba-r mone-ba-ris, re mone-ba-tur mone-ba-mur mone-ba-mini mone-ba-ntur leg-e-ba-r leg-e-ba-ris, re leg-e-ba-tur leg-e-ba-mur leg-e-ba-mini leg-e-ba-ntur audi-e-ba-r audi-e-ba-ris, re audi-e-ba-tur audi-e-ba-mur audi-e-ba-mini audi-e-ba-ntur PRETÉRITO IMPERFECTO DE SUBJUNTIVO PASIVO Se forma con el tema de presente + (vocal de unión) + sufijo -re- + desinencias pasiva 1ª 2ª 3ª 1ª 2ª 3ª sg. sg. sg. pl. pl. pl. amo (1ª) (fuera, -ese sería amado) moneo (2ª) (fuera, -ese sería avisado) lego (3ª) (fuera, -ese sería leído) audio (4ª) (fuera, -ese sería oído) ama-re-r ama-re-ris, re ama-re-tur ama-re-mur ama-re-mini ama-re-ntur mone-re-r mone-re-ris, re mone-re-tur mone-re-mur mone-re-mini mone-re-ntur leg-e-re-r leg-e-re-ris, re leg-e-re-tur leg-e-re-mur leg-e-re-mini leg-e-re-ntur audi-re-r audi-re-ris, re audi-re-tur audi-re-mur audi-re-mini audi-re-ntur FUTURO IMPERFECTO DE INDICATIVO PASIVO Se forma con el tema de presente + sufijo -b-, -bi-, -bu(1ª, 2ª conj.) / sufijo -a-, -e- (3ª, 4ª conj.) + desinencias pasivas 1ª 2ª 3ª 1ª 2ª 3ª sg. sg. sg. pl. pl. pl. amo (1ª) (seré amado) moneo (2ª) (seré avisado) lego (3ª) (seré leído) audio (4ª) (seré oído) ama-b-or ama-be-ris, re ama-bi-tur ama-bi-mur ama-bi-mini ama-bu-ntur mone-b-or mone-be-ris, re mone-bi-tur mone-bi-mur mone-bi-mini mone-bu-ntur leg-a-r leg-e-ris, re leg-e-tur leg-e-mur leg-e-mini leg-e-ntur audi-a-r audi-e-ris, re audi-e-tur audi-e-mur audi-e-mini audi-e-ntur TIEMPOS DEL TEMA DE PERFECTO (VOZ ACTIVA) PRETÉRITO PERFECTO DE INDICATIVO ACTIVO Se forma con el tema de perfecto + desinencias especiales amo (1ª) moneo (2ª) (amé, he amado) (avisé, he avisado) 1ª 2ª 3ª 1ª 2ª 3ª sg. amav-i sg. amav-isti sg. amav-it pl. amav-imus pl. amav-istis pl. amav-erunt monu-i monu-isti mon-it mon-imus mon-istis mon-erunt lego (3ª) audio (4ª) sum leg-i leg-isti leg-it leg-imus leg-istis leg-erunt audiv-i audiv-isti audiv-it audiv-imus audiv-istis audiv-erunt fu-i fu-isti fu-it fu-imus fu-istis fu-erunt (leí, he leído) (oí, he oído) fui, he sido..) PRETÉRITO PERFECTO DE SUBJUNTIVO ACTIVO Se forma con el tema de perfecto + sufijo -eri- + desinencias activas 1ª 2ª 3ª 1ª 2ª amo (1ª) (haya amado) moneo (2ª) (haya avisado) lego (3ª) (haya leído) audio (4ª) (haya oído) sum (haya sido) sg. amav-eri-m sg. amav-eri-s sg. amav-eri-t pl. amav-eri-mus pl. amav-eri-tis monu-eri-m monu-eri-s monu-eri-t monu-eri-mus monu-eri-tis leg-eri-m leg-eri-s leg-eri-t leg-eri-mus leg-eri-tis audiv-eri-m audiv-eri-s audiv-eri-t audiv-eri-mus audiv-eri-tis fu-eri-m fu-eri-s fu-eri-t fu-eri-mus fu-eri-tis monu-eri-nt leg-eri-nt audiv-eri-nt fu-eri-nt 3ª pl. amav-eri-nt PRETÉRITO PLUSCUAMPERFECTO DE INDICATIVO ACTIVO Se forma con el tema de perfecto + sufijo -era- + desinencias activas amo (1ª) moneo (2ª) (había amado) (había avisado) 1ª 2ª 3ª 1ª 2ª 3ª sg. amav-era-m sg. amav-era-s sg. amav-era-t pl. amav-era-mus pl. amav-era-tis pl. amav-era-nt monu-era-m monu-era-s monu-era-t monu-era-mus monu-era-tis monu-era-nt lego (3ª) (había leído) audio (4ª) (había oído) leg-era-m leg-era-s leg-era-t leg-era-mus leg-era-tis leg-era-nt audiv-era-m audiv-era-s audiv-era-t audiv-era-mus audiv-era-tis audiv-era-nt sum (había sido) fu-era-m fu-era-s fu-era-t fu-era-mus fu-era-tis fu-era-nt PRETÉRITO PLUSCUAMPERFECTO DE SUBJUNTIVO ACTIVO Se forma con el tema de perfecto + sufijo -isse- + desinencias activas amo (1ª) moneo (2ª) (hubiera, -ese (hubiera, -ese habría amado) habría avisado) 1ª 2ª 3ª 1ª 2ª 3ª sg. amav-isse-m sg. amav-isse-s sg. amav-isse-t pl. amav-isse-mus pl. amav-isse-tis pl. amav-isse-nt monu-isse-m monu-isse-s monu-isse-t monu-isse-mus monu-isse-tis monu-isse-nt lego (3ª) audio (4ª) sum (hubiera, -ese (hubiera, -ese (hubiera, -ese habría leído) habría oído) habría sido) leg-isse-m leg-isse-s leg-isse-t leg-isse-mus leg-isse-tis leg-isse-nt audiv-isse-m audiv-isse-s audiv-isse-t audiv-isse-mus audiv-isse-tis audiv-isse-nt fu-isse-m fu-isse-s fu-isse-t fu-isse-mus fu-isse-tis fu-isse-nt FUTURO PERFECTO DE INDICATIVO ACTIVO Se forma con el tema de perfecto + sufijo -er- / -eri- + desinencias activas amo (1ª) moneo (2ª) (habré amado) (habré avisado) 1ª 2ª 3ª 1ª 2ª 3ª sg. amav-er-o sg. amav-eri-s sg. amav-eri-t pl. amav-eri-mus pl. amav-eri-tis pl. amav-eri-nt monu-er-o monu-eri-s monu-eri-t monu-eri-mus monu-eri-tis monu-eri-nt lego (3ª) audio (4ª) (habré leído) (habré oído) leg-er-o leg-eri-s leg-eri-t leg-eri-mus leg-eri-tis leg-eri-nt audiv-er-o audiv-eri-s audiv-eri-t audiv-eri-mus audiv-eri-tis audiv-eri-nt sum (habré sido) fu-er-o fu-eri-s fu-eri-t fu-eri-mus fu-eri-tis fu-eri-nt TIEMPOS DEL TEMA DE PERFECTO (VOZ PASIVA) Se forman con el nominativo sg. (-us, -a, -um) y pl. (-i, -ae, -a) del participio de perfecto pasivo + los tiempos correspondientes del tema de presente del verbo sum. amo-amavi-amatum (1ª conj.: amar) moneo-monui-monitum (2ª conj.: avisar) lego-legi-lectum audio-audivi-auditum (3ª conj.: leer) (4ª conj.: oír) PERF. IND. (fui/he sido amado) PERF. SUBJ. PLUS. IND. (haya sido (había sido amado amado amatus-a-um amatus-a-um amatus-a-um amati-ae-a amati-ae-a amati-ae-a sum es est sumus estis sunt sim sis sit simus sitis sint eram eras erat eramus eratis erant monitus-a-um sum… sim… lectus-a-um sum… auditus-a-um sum... PLUS. SUBJ. (hubiera,-ese, habría sido amado) FUT. PER. IND. (habré sido amado) essem esses esset essemus essetis essent ero eris erit erimus eritis erunt eram… essem… ero… sim… eram… essem… ero… sim… eram… essem… ero… PARTICIPIO El participio es un adjetivo verbal declinable: - Adjetivo, porque concierta con un sustantivo en género, número y caso. - Verbal, porque actúa como verbo, al tener tiempos activos y pasivos y poder llevar complementos (C.D., C.I., C.C., C.Ag.). PARTICIPIO DE PRESENTE ACTIVO Se forma con el tema de presente + (vocal de unión) + sufijo -nt+ desinencias de adjetivo de 1 terminación parisílabo. N. G. 1ª conj. ama-n(t)-s ama-nt-is 2ª conj. mone-n(t)-s mone-nt-is 3ª conj. leg-e-n(t)-s leg-e-nt-is 4ª conj. audi-e-n(t)-s audi-e-nt-is Se traduce por: - Oración de relativo: que ama/amaba, que avisa/avisaba, que lee/leía, que oye/oía. - Gerundio simple: amando, avisando, leyendo, oyendo. PARTICIPIO DE PERFECTO PASIVO Se forma con el tema de supino + desinencias de adjetivo de la primera clase. 1ª conj. 2ª conj. 3ª conj. N. amat-us, a, um monit-us, a, um lect-us, a, um 4ª conj. audit-us, a ,um Se traduce por: - Oración de relativo: que fue/ha sido/había sido amado-avisadoleído-oído. - Gerundio compuesto pasivo: habiendo sido amado-avisadoleído-oído. - Participio: amado, avisado, leído, oído. PARTICIPIO DE FUTURO ACTIVO Se forma con el tema de supino + sufijo -ur- + desinencias de adjetivo de la primera clase. 1ª conj. N. amat-ur-us,a,um 2ª conj. monit-ur-us,a,um 3ª conj. 4ª conj. lect-ur-us,a,um audit-ur-us,a,um Se traduce por: - Oración de relativo: que amará, que avisará, que leerá, que oirá. El participio de futuro del verbo sum es futurus, a, um (que será). CONSTRUCCIONES DE PARTICIPIO 1) PARTICIPIO CONCERTADO: Es el que concierta en género, número y caso con un sustantivo que forma parte de la oración. Puede ir en cualquier caso y se traduce como se ha dicho antes en cada participio: Dux urbem N. sg. Suj. capiens N. sg. Suj. Part. pres. act. vulneratur (El general que conquista/conquistando la ciudad es herido) Urbem captam Ac. sg. C.D. Part. perf. pas. deleverunt (Destruyeron la ciudad conquistada / que había sido conquistada / habiendo sido conquistada) Duces N. pl. Suj. in hostes pugnaturi N. pl. Suj. Part. fut. act. venerant (Los generales que lucharán contra los enemigos habían venido) 2) PARTICIPIO NO CONCERTADO (ABSOLUTO): Está siempre en caso ablativo y concierta con un sustantivo también en ablativo, que es el sujeto lógico del participio. Forma una oración subordinada circunstancial, por lo que suele ir entre comas: [Urbe capta], fugerunt Abl. sg. Ab. sg. Suj. lógico Part. perf. pas. ABLATIVO ABSOLUTO (Una vez capturada la ciudad, huyeron). [Occidente sole], discessit Ab. sg. Abl. sg. Part. pres. act. Suj. lógico ABLATIVO ABSOLUTO (Ocultándose el sol, se alejó). Caso especial: ABLATIVO ABSOLUTO “CICERONE CONSULE” Sólo hay sujeto y atributo en ablativo, porque no existe el participio de presente del verbo sum (“siendo”): [Cicerone consule], Marcus vixit Abl. sg. Abl. sg. Suj. lógico Atributo ABLATIVO ABSOLUTO (Siendo cónsul Cicerón, Marco vivió) INFINITIVO El infinitivo es un sustantivo verbal indeclinable: - Sustantivo, porque hace las funciones de sujeto, atributo y complemento directo. - Verbal, porque actúa como verbo, al tener tiempos activos y pasivos y poder llevar complementos (C.D., C.I., C.C., C.Ag.). INFINITIVO DE PRESENTE ACTIVO Se forma con el tema de presente + (vocal de unión) + sufijo -re amo-amavi-amatum (1ª conj.: amar) moneo-monui-monitum (2ª conj.: avisar) lego-legi-lectum (3ª conj.: leer) audio-audivi-auditum (4ª conj.: oír) sum (ser) amare monere legere audire esse amar avisar leer oír ser INFINITIVO DE PRESENTE PASIVO Se forma con el tema de presente + sufijo -ri (-i en la 3ª conj.). amo-amavi-amatum (1ª conj.: amar) moneo-monui-monitum (2ª conj.: avisar) lego-legi-lectum (3ª conj.: leer) audio-audivi-auditum (4ª conj.: oír) amari moneri legi audiri ser amado ser avisado ser leído ser oído INFINITIVO DE PERFECTO ACTIVO Se forma con el tema de perfecto + sufijo -isse amo-amavi-amatum (1ª conj.: amar) moneo-monui-monitum (2ª conj.: avisar) lego-legi-lectum (3ª conj.: leer) audio-audivi-auditum (4ª conj.: oír) amav-isse monu-isse leg-isse audiv-isse fu-isse haber leído haber oído haber sido haber amado haber avisado sum (ser) INFINITIVO DE PERFECTO PASIVO Se forma con el tema de supino + desinencias de acusativo sg. y pl. de los adjetivos de la primera clase + el infinitivo de presente “esse”. amo-amavi-amatum (1ª conj.: amar) moneo-monui-monitum lego-legi-lectum (2ª conj.: avisar) (3ª conj.: leer) Ac. sg. amatum-am-um esse monitum-a-um esse Ac. pl. amatos-as-a esse monitos-as-a esse haber sido amado haber sido avisado audio-audivi-auditum (4ª conj.: oír) lectum-am-um esse auditum-am-um esse lectos-as-a esse auditos-as-a esse haber sido leído haber sido oído INFINITIVO DE FUTURO ACTIVO Se forma con el tema de supino + sufijo -ur- + desinencias de acusativo sg. y pl. de los adjetivos de la primera clase + el infinitivo de presente “esse”. amo-amavi-amatum (1ª conj.: amar) Ac. sg. amat-ur-um-am-um esse Ac. pl. amat-ur-os-as-a esse ir a amar SUM: futurum-am-um esse futuros-as-a esse ir a ser moneo-monui-monitum lego-legi-lectum (2ª conj.: avisar) (3ª conj.: leer) audio-audivi-auditum (4ª conj.: oír) monit-ur-um-a-um esse monit-ur-os-as-a esse audit-ur-um-am-um esse audit-ur-os-as-a esse ir a avisar lect-ur-um-am-um esse lect-ur-os-as-a esse ir a leer ir a oír CONSTRUCCIONES DE INFINITIVO 1) INFINITIVO CONCERTADO: Forma parte de la oración y desempeña las funciones sintácticas de sujeto, atributo o complemento directo: Vivere Inf. pres. act. Sujeto Scio V. est V. scribere Inf. pres. act. C.D. cogitare Inf. pres. act. Atributo (Vivir es pensar) litteras Ac. pl. C.D. Inf. (Sé escribir cartas) 2) INFINITIVO NO CONCERTADO: Forma una oración subordinada sustantiva o completiva, llevando un sujeto propio en acusativo. Se traduce: verbo principal + que + sujeto en acus. + inf. en forma personal TRADUCCIÓN DEL INFINITIVO EN FORMA PERSONAL VERBO PRINCIPAL Presente o futuro infinitivo presente infinitivo perfecto infinitivo futuro PRESENTE PERFECTO FUTURO Dico (dicam) discipulos laborare laboravisse Digo (diré) que los alumnos trabajan han trabajado IMPERFECTO PLUSCUAMP. CONDICIONAL laborare trabajaban laboravisse habían trabajado laboraturos esse trabajarían Imperf., perf., plusc. Dicebam (dixi) discipulos Decía (dije) que los alumnos laboraturos esse trabajarán OBSERVACIÓN IMPORTANTE PARA LA TRADUCCIÓN Todos los acusativos de la oración dependen del infinitivo y hacen las funciones de sujeto, atributo o complemento directo del infinitivo: 1) Si el infinitivo es pasivo o intransitivo el acusativo es sujeto del infinitivo. (Infinitivo no concertado) 2) Si el infinitivo es transitivo: Si hay un acusativo el acusativo es C.D. del infinitivo. (Inf. concertado) Si hay dos acusativos uno es sujeto del infinitivo y el otro C.D. del infinitivo. (Infinitivo no concertado) 3) Si el infinitivo es del verbo sum uno es sujeto del infinitivo y el otro atributo del infinitivo. (Infinitivo no concertado) GERUNDIO El gerundio es un sustantivo verbal activo, neutro y sin plural, que completa las funciones del infinitivo (sujeto, atributo y complemento directo), por lo que carece de nominativo, vocativo y acusativo sin preposición. Se forma con el tema de presente + (vocal de unión) + sufijo -nd- + desinencias neutras de la 2ª declinación: amo-amavi-amatum moneo-monui-monitum lego-legi-lectum (1ª conj.: amar) (2ª conj.: avisar) (3ª conj.: leer) audio-audivi-auditum (4ª conj.: oír) Ad + acusativo: (Valor final) 1ª 2ª 3ª 4ª conj.: conj.: conj.: conj.: ad ad ad ad ama-nd-um (a, para amar) mone-nd-um (a, para avisar) leg-e-nd-um (a, para leer) audi-e-nd-um (a, para oír) Genitivo: (C.N.) + causa, gratia (Valor final) 1ª 2ª 3ª 4ª conj.: conj.: conj.: conj.: ama-nd-i (de amar) + causa (a, para amar) mone-nd-i (de avisar) + causa (a, para avisar) leg-e-nd-i (de leer) + causa (a, para leer) audi-e-nd-i (de oír) + causa (a, para oír) Dativo: (Valor final) 1ª 2ª 3ª 4ª conj.: conj.: conj.: conj.: ama-nd-o (a, para amar) mone-nd-o (a, para avisar) leg-e-nd-o (a, para leer) audi-e-nd-o (a, para oír) Ablativo: (Gerundio) 1ª 2ª 3ª 4ª conj.: conj.: conj.: conj.: ama-nd-o (amando) mone-nd-o (avisando) leg-e-nd-o (leyendo) audi-e-nd-o (oyendo) GERUNDIVO El gerundivo es un adjetivo verbal pasivo con declinación completa, que concierta con un sustantivo en género, número y caso. Se forma con el tema de presente + (vocal de unión) + sufijo -nd- + desinencias del adjetivo tipo bonus-a-um. amo-amavi-amatum (1ª conj.: amar) moneo-monui-monitum (2ª conj.: avisar) amandus-a-um monendus-a-um lego-legi-lectum (3ª conj.: leer) legendus-a-um audio-audivi-auditum (4ª conj.: oír) audiendus-a-um TRADUCCIÓN: a) En los casos distintos del gerundio (nominativo y acusativo sin preposición), se traduce con valor de obligación: Haec N. sg. Sujeto est urbs delenda (Ésta es la ciudad que debe ser destruida) N. sg. Atributo b) En los casos en que coincide con el gerundio (acusativo con preposición, genitivo, dativo y ablativo), se traduce igual que éste, siendo el sustantivo con el que concierta el objeto directo del gerundivo: Hic est locus condendo oppido (Aquí hay un lugar para fundar la fortaleza) Dat. sg. Valor final SUPINO Es un sustantivo verbal activo, que sólo conserva los casos acusativo y ablativo. Su uso es poco frecuente. Se forma con el tema de supino + desinencias de la 4ª declinación. amo-amavi-amatum (1ª conj.: amar) moneo-monui-monitum (2ª conj.: avisar) lego-legi-lectum (3ª conj.: leer) audio-audivi-auditum (4ª conj.: oír) ACUSATIVO (Depende de verbos de movimiento) (Se traduce con valor final): amat-um (a, para amar) monit-um (a, para avisar) lect-um (a, para leer) audit-um (a, para oír) ABLATIVO (Depende de adjetivos) (Se traduce con la preposición “de”): amat-u (de amar) monit-u (de avisar) lect-u (de leer) audit-u (de oír) CONJUGACIÓN PERIFRÁSTICA ACTIVA Se forma con el nominativo singular y plural del participio de futuro activo + los tiempos correspondientes del verbo sum. Indica intención y se traduce por la expresión “ir a...”: Meus amicus venturus est (Mi amigo va a venir) 3ª sg. m. Pres. indic. Perifrástica activa amo-amavi-amatum moneo-monui-monitum (1ª conj.: amar) (2ª conj.: avisar) PRES. IND. (voy a amar) lego-legi-lectum (3ª conj.: leer) PRES. SUBJ. IMP. IND. (vaya a amar) (iba a amar) amaturus-a-um amaturus-a-um amaturus-a-um amaturi-ae-a amaturi-ae-a amaturi-ae-a sum es est sumus estis sunt sim sis sit simus sitis sint eram eras erat eramus eratis erant moniturus-a-um lecturus-a-um auditurus-a-um sum… sum… sum... sim… sim… sim… eram… eram… eram… audio-audivi-auditum (4ª conj.: oír) IMP. SUBJ. FUT. IMP. IND. essem esses esset essemus essetis essent ero eris erit erimus eritis erunt essem… essem… essem… ero… ero… ero… (fuera,-ese iría a amar ) (iré a amar) PERF. IND. PERF. SUBJ. PLUSC. IND. PLUSC. SUBJ. FUT. PERF. IND. (he debido…) amaturus-a-um fui (haya debido…) fuerim INFINITIVO PRESENTE: amaturum, am, um esse amaturos, as, a esse (había debido…) fueram (hubiera-ese, habría…) habré debido ser...) fuissem fuero INFINITIVO PERFECTO: amaturum,, am, um fuisse amaturos, as, a fuisse CONJUGACIÓN PERIFRÁSTICA PASIVA Se forma con el nominativo singular y plural del gerundivo + los tiempos correspondientes del verbo sum. Indica obligación y se traduce por la expresión “deber ser...”. Lleva dativo agente, en lugar de ablativo agente: Urbs nobis delenda erat Dat. pl. C. Ag. 3ª sg. f. Imperf. ind. Perifrástica pasiva (La ciudad debía ser destruida por nosotros) amo-amavi-amatum moneo-monui-monitum (1ª conj.: amar) (2ª conj.: avisar) PRES. IND. PRES. SUBJ. IMP. IND. (debo ser amado) (deba ser amado) amandus-a-um amandus-a-um amandus-a-um amandi-ae-a amandi-ae-a amandi-ae-a monendus-a-um legendus-a-um audiendus-a-um lego-legi-lectum (3ª conj.: leer) sum es est sumus estis sunt sim sis sit simus sitis sint sum… sum… sum... sim… sim… sim… audio-audivi-auditum (4ª conj.: oír) IMP. SUBJ. FUT. IMP. IND. (debía ser amado) (debiera,-ese (deberé ser amado) debería ser amado) eram eras erat eramus eratis erant essem esses esset essemus essetis essent ero eris erit erimus eritis erunt eram… eram… eram… essem… essem… essem… ero… ero… ero… PERF. IND. PERF. SUBJ. PLUSC. IND. PLUSC. SUBJ. FUT. PERF. IND. amandus-a-um (he debido…) fui (haya debido…) fuerim INFINITIVO PRESENTE: amandum, am, um esse amandos, as, a esse (había debido…) fueram (hubiera-ese, habría…) (habré debido ser...) fuissem fuero INFINITIVO PERFECTO: amandum,, am, um fuisse amandos, as, a fuisse COMPLEMENTO AGENTE: Dativo sin preposición. VERBOS IRREGULARES SUM- ES-ESSE-FUI (ser, estar, haber, existir) PRES. IND. PRES. SUBJ. (soy) (sea) IMPERF. IND. sum es est sumus estis sunt sim sis sit simus sitis sint eram eras erat eramus eratis erant (era) IMPERF. SUBJ. FUT. IMPERF. IND essem esses esset essemus essetis essent ero eris erit erimus eritis erunt (fuera/fuese, sería) (seré) INFIN. PRES. INFIN. PERF. (ser) (haber sido) INFIN. FUTURO (ir a ser) PART. FUTURO (que será) esse sg.: futurum-am-um esse pl.: futuros-as-a esse futurus-a-um fuisse IMPERATIVO PRESENTE 2ª sg.: 2ª pl.: es (sé tú) este (sed vosotros, -as) Los tiempos de perfecto son regulares. No tiene voz pasiva. CONSTRUCCIONES ESPECIALES DEL VERBO SUM Y SIGNIFICADOS - Con atributo: ser, estar Puer altus est = El niño es alto. - Sin atributo: estar, haber, existir In mensa liber est = En la mesa está el libro. - Con genitivo: ser propio de Hominis est dolor = Es propio del hombre el dolor). - Con dativo: tener (Es dativo posesivo) Filia est Ciceroni = Cicerón tiene una hija. - Con doble dativo: servir de, causar Liber mihi est otio = El libro me sirve de descanso. - Con la palabra “opus” significa: ser necesario Opus est laborare = Es necesario trabajar. Compuesto de sum: POSSUM-POTES-POSSE-POTUI---- = poder. PRES. IND. PRES. SUBJ. IMPERF. IND. possum potes potest possumus potestis possunt possim possis possit possimus possitis possint poteram poteras poterat poteramus poteratis poterant (puedo) (pueda) (podía) IMPERF. SUBJ. FUT. IMP. IND. (pudiera-ese/ podría) possem posses posset possemus possetis possent (podré) potero poteris poterit poterimus poteritis poterunt INF. PRES. (poder) posse Los tiempos de perfecto son regulares (tema de perfecto potu-). Carece de imperativo, participios, gerundio y supino. No tiene voz pasiva. OTROS VERBOS COMPUESTOS DE SUM (llevan dativo): ABSUM-ABES-ABESSE-AFUI = estar ausente, estar alejado, distar. ADSUM-ADES-ADESSE-ADFUI = estar presente. PRAESUM-PRAEES-PRAEESSE-PRAEFUI = estar al frente de. b) VOLO, VIS, VELLE, VOLUI ---- = querer. NOLO, NON VIS, NOLLE, NOLUI ---- = no querer. MALO, MAVIS, MALLE, MALUI ---- = preferir. PRESENTE INDICATIVO PRESENTE SUBJUNTIVO volo vis vult volumus vultis volunt velim velis velit velimus velitis velint (quiero) (no quiero) (prefiero) nolo non vis non vult nolumus non vultis nolunt malo mavis mavult malumus mavultis malunt (quiera) (no quiera) nolim nolis nolit nolimus nolitis nolint (prefiera) malim malis malit malimus malitis malint IMPERFECTO INDICATIVO IMPERFECTO SUBJUNTIVO (quería) (no quería) (prefería) (quisiera) (no quisiera) (prefiriera) volebam… nolebam… malebam… vellem… nollem… mallem… FUTURO IMPERFECTO INDICATIVO (querré) (no querré) (preferiré) volam… nolam… malam… INFINITIVO PRESENTE (querer) (no querer) (preferir) velle nolle malle PARTICIPIO PRESENTE (que quiere, queriendo) volens-volentis IMPERATIVO PRESENTE 2ª sg.: noli (no quieras) 2ª pl.: nolite (no queráis) Los tiempos de perfecto son regulares, formándose con los temas de perfecto: volu-, nolu-, malu-. No tienen voz pasiva. c) FIO, FIS, FIERI, FACTUS SUM = ser hecho, suceder. Es un verbo con significado pasivo, aunque los tiempos del tema de presente están en activa. Los tiempos de perfecto se conjugan como las formas pasivas del verbo facio-is-ere-feci-factum (hacer). d) FERO, FERS, FERRE, TULI, LATUM = llevar, soportar. PRES. IND. (llevo) IMP. SUBJ. (llevara-ase…) fero fers fert ferimus fertis ferunt ferrem ferres ferret ferremus ferretis ferrent IMPERAT. PRES. 2ª sg.: fer (lleva) 2ª pl.: ferte (llevad) INF. PRES. ACT. (llevar) ferre INF. PRES. PAS. (ser llevado) ferri e) EO, IS, IRE, IVI (II), ITUM = ir. PRESENTE INDIC. (voy) eo, is, it, imus, itis, eunt PRESENTE SUBJ. (vaya) eam… IMPERFECTO INDIC. (iba) ibam… IMPERF. SUBJ. (fuera/fuese, iría) irem… FUTURO IMPERFECTO INDIC. (iré) ibo… IMPERATIVO PRESENTE 2ª sg.: i (ve) 2ª pl.: ite (id) INFINITIVO PRESENTE ire (ir) PARTICIPIO PRESENTE iens-euntis (que va, yendo) GERUNDIO Ac. ad eundum (para ir)… SUPINO Ac.: itum (para ir) VERBOS COMPUESTOS DE EO ABEO-ABII-ABITUM = irse, marcharse. ADEO-ADII-ADITUM = acudir. EXEO-EXII-EXITUM = salir. No debemos confundir las formas de los verbos compuestos de sum y eo: - Adsum → adest, adsit, aderat, adesset, aderit. - Adeo → adit, adeat, adibat, adiret, adibit. VERBOS DEPONENTES Los verbos deponentes son los que tienen formas pasivas y significado activo: sequor-sequeris-sequi-secutus sum = seguir. Tienen algunas formas de activa, como el participio de presente activo (sequens-sequentis), por lo que hay que distinguirlo del participio de perfecto pasivo (secutus-a-um): participio de presente activo: sequens (siguiendo) participio de perfecto pasivo: secutus-a-um (habiendo seguido) VALOR IMPERSONAL DE LOS VERBOS PASIVOS Los verbos pasivos en 3ª sg. y en neutro pueden tener valor impersonal: pugnatur (se lucha) 3ª sg. pasivo pugnatum est (se luchó) 3ª sg. neutro pasivo VERBOS DEFECTIVOS ait: dice. inquit: dice. fatur: dice, fari: decir (de for, depon.) oportet-oportuit: conviene. decet-decuit: conviene. licet-licuit: está permitido. VALORES ESPECIALES DE LOS CASOS ACUSATIVO (sin preposición): 1) Doble acusativo: Caesarem sententiam rogavit (Pidió a César su opinión) 2) Complemento circunstancial: a) Lugar a donde (Nombres de ciudad, domus, humus y rus): Eo Romam, domum, humum et rus (Voy a Roma, a casa, al suelo y al campo) b) Acusativo de extensión: - En el espacio: Duo milia passuum processit (Avanzó dos millares de pasos). - En el tiempo: Iulius multos annos vixit (Julio vivió muchos años). GENITIVO: 1) Complemento del adjetivo: Homo avidus gloriae est (El hombre está ávido de gloria). 2) Complemento del verbo sum (sum: “ser propio de”): Hominis est errare (Es propio del hombre equivocarse). DATIVO: 1) Doble dativo (interés y finalidad): Cohortem praesidio militibus reliquit (Dejó una cohorte para protección de los soldados) Cuando aparece con el verbo sum, éste se traduce por “servir de”, “causar”: Hoc est mihi gaudio (Esto me sirve de alegría) 2) Dativo posesivo (construido con el verbo sum): Domus est mihi (Yo tengo una casa) El dativo pasa a sujeto, el verbo sum se traduce por tener, y el sujeto pasa a objeto directo. 3) Dativo agente (construido con perifrástica pasiva): Omnia Caesari agenda erant (Todas las cosas debían ser hechas por César) ABLATIVO: 1) Ablativo agente (con verbo en pasiva): Hic a Caesare victus est (Éste fue vencido por César) 2) Ablativo comparativo (segundo término de la comparación): Petrus altior est Antonio (Pedro es más alto que Antonio) LA ORACIÓN SIMPLE La oración simple es la que tiene un solo verbo. 1) Según la función del lenguaje puede ser: a) ENUNCIATIVA: Marcus legit (Marco lee). b) EXCLAMATIVA: Quam bene legit! (!Qué bien lee!). c) VOLITIVA (deseo, exhortación): Lege librum (Lee el libro). d) INTERROGATIVA (pregunta): Quis legit? (¿Quién lee?). La oración interrogativa puede ser: - Simple parcial (pron., adj., adv. interrogativos: quis, ubi...): Quis venit? (¿Quién viene?) - Simple total (partículas interrog.: num, -ne = ¿?; nonne = ¿no?): Num venis? (¿Vienes?) - Doble: (primer término: utrum, -ne, sin partícula = ¿?) (segundo término: an = o / annon, necne = o no) Utrum venis an manes? (¿Vienes o te quedas?) 2) Según el predicado puede ser copulativa o predicativa. a) ORACIÓN COPULATIVA O ATRIBUTIVA (verbo sum) Regina bona est N. sg. f. Sujeto N. sg. f. Atributo 3ª p. sg. Pres. ind. b) ORACIÓN PREDICATIVA (La reina es buena) (verbo distinto de sum): activa y pasiva. 1) La oración predicativa activa puede ser: a) TRANSITIVA: sujeto + compl. directo + verbo transitivo: Puella rosam dat (La niña da una rosa) Sujeto C.D. V. tr. b) INTRANSITIVA: sujeto + verbo intransitivo: Puella plorat (La niña llora) Sujeto V. intr. 2) La oración predicativa pasiva consta de sujeto paciente, complemento agente y verbo pasivo. El complemento agente se pone de dos formas: 1) a (ab) + ablativo (nombre de persona o cosa personificada). 2) ablativo (nombre de cosa). Arbor N. sg. Suj. a patre / vento movetur (El árbol es movido por el padre / por el viento) Ab. sg. 3ª sg. C. agente Pres. ind. pas. LA ORACIÓN COMPUESTA La oración compuesta es la que tiene más de un verbo y puede ser: yuxtapuesta, coordinada y subordinada. 1) YUXTAPUESTA: Está separada por signos de puntuación. Veni, vidi, vici (Llegué, vi, vencí) 2) COORDINADA: Lleva conjunciones coordinantes. a) COPULATIVA (une): et, atque (ac), -que = y neque, nec = y no, ni. non solum... sed etiam = no sólo... sino también. b) DISYUNTIVA (separa): aut, vel, -ve = o c) ADVERSATIVA (opone): sed = pero, sino tamen = sin embargo d) CAUSAL (explica): nam = pues enim = en efecto e) ILATIVA O CONSECUTIVA (saca consecuencia): itaque, igitur = así pues ergo = por tanto 3) SUBORDINADA: Lleva conjunciones pronombres, etc. Puede ser de tres tipos: subordinantes, A) ADJETIVA O DE RELATIVO: Funciona como un adjetivo, que califica a un elemento de la oración principal llamado antecedente. - Está introducida por el pronombre relativo (qui-quae-quod) o por adverbios relativos de lugar (ubi: en donde, unde: de donde, quo: a donde, qua: por donde): Viros audis, qui clamant (Escuchas a los hombres, que gritan) Domus, ubi habitas, pulchra est (La casa, en donde vives, es hermosa) - El pronombre relativo concierta con su antecedente en género y número: Domus, in qua habitas, magna est (La casa, en la que vives, es grande) Fem. sg. Fem. sg. - Llevan el verbo normalmente en indicativo. Si lo llevan en subjuntivo equivalen a oraciones circunstanciales finales: Misit legatos, qui pacem peterent (Envió legados, para que pidieran la paz) - Falso relativo: El pronombre relativo detrás de pausa fuerte (punto, punto y coma o dos puntos) no introduce oración de relativo, sino que equivale a un demostrativo: Milites misit. Qui celeriter pervenerunt (Envió soldados. Éstos llegaron rápidamente) B) SUSTANTIVA O COMPLETIVA: Reemplazan al sustantivo y pueden hacer las funciones de sujeto, atributo y complemento directo respecto al verbo del que dependen. Pueden ser de tres tipos: 1) INTRODUCIDA POR CONJUNCIONES SUSTANTIVAS O COMPLETIVAS: quod + indicativo = que, el hecho de que Accidit quod venerunt (Sucedió que llegaron). ut + subjuntivo = que Rogo ut venias (Te pido que vengas). ne + subjuntivo = que no Volo ne eas (Quiero que no te vayas). Ut y ne cambian su significado, si dependen de verbos que expresan temor: Timeo ut veniat (Temo que no venga). Timeo ne veniat (Temo que venga). 2) INFINITIVO NO CONCERTADO: Lleva sujeto en acusativo. Se traduce: verbo principal + que + sujeto en acusativo + infinitivo en forma personal. Dixi discipulos laborare Ac. pl. Suj. Inf. Inf. pres. act. (Dije que los alumnos trabajaban) CONSTRUCCIÓN PERSONAL DEL INFINITIVO NO CONCERTADO El sujeto del infinitivo se pone en nominativo, cuando el infinitivo depende de verbos impersonales que no llevan sujeto: Nuntiatur romani adesse (Se anuncia que los romanos están presentes) V. impers. Nom. pl. Inf. pres. Suj. Inf. de adsum Un infinitivo no subordinado: INFINITIVO HISTÓRICO El infinitivo histórico es un verbo principal. El sujeto del infinitivo histórico va en caso nominativo y el infinitivo se traduce por imperfecto de indicativo: Omnes clamare N. pl. Suj. Inf. pres. act. Inf. histórico (Todos gritaban) 3) INTERROGATIVA INDIRECTA: La oración interrogativa indirecta no lleva signo de interrogación y lleva el verbo en subjuntivo (en castellano hay que traducirlo en indicativo). Puede ser de varios tipos: - SIMPLE PARCIAL: Introducida por pronombres, adjetivos, adverbios interrogativos: quis-quae-quid (quién, qué), ubi (en dónde), unde (de dónde), quo (a dónde), qua (por dónde), etc.: Quis veniat interrogo (Pregunto quién viene) Scio ubi fueris (Sé dónde has estado) - SIMPLE TOTAL: Introducida por partículas interrogativas: num (si), -ne (si), an (si), nonne (si no): Interrogo num venias (Pregunto si vienes) Videamus valeasne (Veamos si estás bien) - DOBLE: Introducida interrogativas: en los dos términos por partículas Primer término: utrum (si), -ne (si), sin partícula (si). Segundo término: an (o), annon, necne (o no). Interrogo utrum venias an maneas (Pregunto si vienes o te quedas) Interrogo veniasne an maneas (Pregunto si vienes o te quedas) Interrogo venias an maneas (Pregunto si vienes o te quedas) C) ADVERBIAL O CIRCUNSTANCIAL: Indica las circunstancias que se dan respecto al verbo principal. Puede ser de 7 tipos: 1) FINAL: ut + subjuntivo = para que ne + subjuntivo = para que no quo + subjuntivo (comparativo en su frase) = para que Do tibi librum, ut legas (Te doy el libro, para que lo leas) Ibo, ne me videas (Me iré, para que no me veas) Veni, quo id facias facilius (Ven, para que hagas esto más fácilmente) 2) CONSECUTIVA: ut + subjuntivo = que. Lleva en la oración principal una palabra correlativa: - ita... ut (de tal manera... que): Ita concurrit, ut vicerit (De tal manera corrió, que ganó) - adeo... ut (hasta tal punto... que): Adeo pugnant, ut fugiant (Luchan hasta tal punto, que huyen) - tantus-a-um... ut (tan grande... que): Tantus fuit tumultus, ut non audirent (Tan grande fue el ruido, que no oían) - tam... ut (tanto, tan... que): Tam peritus est, ut id sciat (Es tan experto, que sabe esto) 3) TEMPORAL: cum, ut, ubi + indicativo = cuando. dum = mientras. Salutavi, ubi intravi (Saludé, cuando entré) Dum spectavi, fugit (Mientras esperé, huyó) 4) CAUSAL: quod, quia = porque. cum + pres. o perf. subj. = porque. Venit, quia dolet (Viene, porque sufre) Cum cedeant, se dant (Se rinden, porque ceden) 5) CONDICIONAL: si = si nisi = si no a) PURO: Ambas oraciones van en indicativo. Si pecuniam habeo, tibi do (Si tengo dinero, te doy) b) POTENCIAL: Ambas oraciones van en presente o perfecto de subjuntivo (se traducen en imperfecto o pluscuamperfecto de subjuntivo). Si cras pecuniam habeam, tibi dem. (Si tuviera dinero mañana, te lo daría) Si me rogaveris, responderim. (Si me hubieras preguntado, yo te habría respondido) c) IRREAL: Ambas oraciones pluscuamperfecto de subjuntivo. van en imperfecto Si Iulia me amaret, beatus essem. (Si Julia me amara, yo sería feliz) Si heri pecuniam habuissem, tibi dedissem. (Si hubiera tenido dinero ayer, te habría dado) 6) COMPARATIVA: ut, sicut + indicativo = como. Res evenit, ut dixi (El hecho sucedió, como dije) 7) CONCESIVA: quamquam, etsi = aunque. Quamquam pluit, venio (Aunque llueve, vengo) o CUADRO-RESUMEN DE CONJUNCIONES SUBORDINANTES CUM 1) Preposición de ablativo: con. 2) Conjunción: (+ INDICATIVO): Temporal: cuando. (+ SUBJUNTIVO): . Cum histórico (imperf. o pluscuamp. subj.): como. . Causal (pres. o perf. subj.): porque. UT Conjunción: (+ INDICATIVO): . Temporal: cuando. . Comparativa: como. (+ SUBJUNTIVO): . Final: para que. . Completiva: que / que no (si depende de verbos de temor). . Consecutiva: que (ita, adeo, tantus-a-um, tam). NE Conjunción: (+ SUBJUNTIVO): . Final: para que no. . Completiva: que no / que (si depende de verbos de temor). QUOD 1) Pronombre relativo (nom. y acus. sg. n.): que, lo que. 2) Conjunción: . Completiva: que. . Causal: porque. UBI 1) Adverbio relativo de lugar: en donde. 2) Adverbio interrogativo de lugar: en dónde. 3) Conjunción temporal: cuando. UNDE 1) Adverbio relativo de lugar: de donde. 2) Adverbio interrogativo de lugar: de dónde. QUO 1) Pronombre relativo, interrogativo, indefinido (ablat. sg. m-n.). 2) Adverbio relativo de lugar: a donde. 3) Adverbio interrogativo de lugar: a dónde. 4) Conjunción final (cuando hay un comparativo): para que. QUA 1) Pronombre relativo, interrogativo, indefinido (ablat. sg. f.). 2) Adverbio relativo de lugar: por donde. 3) Adverbio interrogativo de lugar: por dónde.