Download gerundio y gerundivo

Document related concepts

Gerundivo wikipedia , lookup

Supino wikipedia , lookup

Aposición wikipedia , lookup

Perífrasis verbal wikipedia , lookup

Modo gramatical wikipedia , lookup

Transcript
GERUNDIO, GERUNDIVO Y SUPINO
GERUNDIO
1. Morfología.
El gerundio es un sustantivo verbal activo, neutro singular, y sirve para declinar
el infinitivo en los casos que éste no posee: acusativo con preposición (sobre todo
ad, menos ocasiones in; en los períodos arcaico y postclásico se usan otras
preposiciones), genitivo, dativo y ablativo.
Acusativo
Genitivo
Dativo-Ablativo
(Ad) ama-nd-um
ama-nd-i
ama-nd-o
Formación: tema de presente +(V.U) morfema -nd- + terminaciones de sustantivo
neutro de la segunda declinación.
2. Sintaxis.
* Acusativo. (con ad). Expresa finalidad.
Ad consolandum litterae valuerunt.
* Genitivo, como modificador de un adjetivo o de un sustantivo.
Ars amandi
Cupidus legendi
Con las preposiciones causa, gratia (postpuestas) expresa finalidad:
Caesar pabulandi causa tres legiones misit.
* Dativo. Es poco usado, y expresa finalidad.
* Ablativo. Puede emplearse sin preposición, con valor generalmente modal,
siendo ésta la única ocasión en que puede traducirse por el gerundio español.
Amare amando discitur.
Hominis mens discendo alitur et cogitando.
1
También puede emplearse con todas las preposiciones que puede llevar el
ablativo, expresando las circunstancias que dichas preposiciones marcan:
Egregius in dicendo.
De beate vivendo disputavimus.
Como forma activa que es, el gerundio puede llevar objeto directo, si bien esta
construcción se limita al genitivo y al ablativo sin preposición, prefiriendo en los
otros casos la construcción de gerundivo:
Cupidus legendi carmina.
GERUNDIVO
1. Morfología.
ama-nd-us, -a, -um
Formación: tema de presente + morfema -nd- + us,-a,-um
2. Sintaxis.
Es un adjetivo verbal pasivo, que tiene sentido de obligatoriedad o idea de
futuro. Deberá, por lo tanto, ir concertando con un adjetivo en género, número y
caso.
El gerundivo se define como adjetivo verbal pasivo, y se utiliza como variante
pasiva de las construcciones de gerundio. De su definición se deducen las
peculiaridades de su construcción frente a la del gerundio con objeto directo:
- lo que en activa es objeto directo, en pasiva será sujeto;
- como adjetivo verbal, el gerundivo ha de concertar en género, número y caso con
su sujeto.
2
Así, la construcción con gerundio:
Cupidus legendi carmina
en gerundivo será:
Cupidus legendorum carminum
La traducción al castellano es idéntica en ambos casos, ya que nosotros traducimos
las dos formas como voz activa.
Como hemos dicho, en las construcciones de genitivo y ablativo sin preposición
aparecen indistintamente gerundio y gerundivo, mientras que en las construcciones
de dativo, acusativo y ablativo con preposición apenas aparece el gerundio, siendo
sustituido por el gerundivo:
Urbi condendae locum elegerunt.
Ad libertatem defendendam adest.
Multa dicta sunt de virtute contemnenda.
Caesar in castra operis perspiciendi causa venit.
Se pueden distinguir tres usos:
1- En nominativo con el verbo sum en forma personal: se traduce por una
perífrasis verbal pasiva de obligatoriedad o de futuro:
Ej: Liber omnibus legendus est: El libro debe ser leído (va a ser leído) por todos.
La persona agente (omnibus) va siempre en dativo, pues expresa la persona
para quien existe la obligación de realizar la acción.
2- En acusativo con el infinitivo del verbo sum (esse): Es una oración de
infinitivo no concertada; Dicit librum omnibus legendum esse: dice que el
libro debe ser leído (va a ser leído) por todos.
3- Construcciones específicas de gerundivo:
a) ad + acusativo: para + infinitivo; ad delendam civitatem: para destruir la
ciudad.
b)Genitivo + causa o gratia(ablativo): para + infinitivo; delendae civitatis causa:
para destruir la ciudad.
Sustantivo + genitivo: de + infinitivo; libido capiendae rei publicae: el deseo de
apoderarse del estado.
c) Ablativo con o sin preposición: gerundio castellano; parandis omnibus:
preparando todas las cosas.
Otros usos particulares del gerundivo:
3
1- Como adjetivo con idea de posibilidad, equivaliendo prácticamente a un
adjetivo en -bilis (esp. -ble): mirandus ('admirable'), laudandus ('loable'),
metuendus ('temible'), contemnendus ('despreciable'), etc.
2- Como predicativo de un complemento directo, con los verbos que
significar 'dar, entregar' (dare, tradere), 'tomar, pedir' (sumere, suscipere):
Dare alicui liberos educandos, 'entregar los hijos a alguien para que los eduque'.
PASO DE GERUNDIO A GERUNDIVO Y AL CONTRARIO
El gerundio es la construcción que permanece en castellano, en cuanto que en
nuestra lengua puede hallarse un infinitivo como complemento circunstancial
precedido por preposición:
Para (ad) + destruir (delendum + la ciudad (civitatem);
De destruir (delendi) + la ciudad (civitatem)
Por causa de (causa)+ el deseo (libidinis) + de apoderarse (capiendi) + del estado
(rem publicam);
Preparando (parando) todo (omnia).
El gerundivo no se utiliza en castellano, pues el participio de la perífrasis
pasiva (teniendo que ser hecho) no es construcción usada en nuestra lengua.
Como se traducen de la misma manera, partimos de la traducción castellana.
Para trasladar el gerundio a gerundivo, si es un verbo transitivo, el complemento
directo pasa al caso del gerundio y posteriormente el gerundivo se hace concertar
con el sustantivo en género, número y caso:
Ejemplo: ad capiendum oppidum, ad capiendum civitatem, ad capiendum oppida, ad
capiendum vicos, ad capiendum civitates: ad oppidum capiendum, ad civitatem
capiendam, ad oppida capienda, ad vicos capiendos, ad civitates capiendas.
Para trasladar el gerundivo a gerundio, si es verbo transitivo, éste pasa al caso
del sustantivo; por su parte, éste siempre en acusativo por ser complemento directo:
Ejemplo: oppidi capiendi causa, civitatis capiendae causa, oppidorum capiendorum
causa, vicorum capiendorum causa, civitatum capiendarum causa: capiendi civitatem,
oppidum, oppida, vicos, civitates causa.
SUPINO
1. Morfología.
El supino es un sustantivo verbal activo que conserva los casos acusativo,
dativo y ablativo.
Acusativo
DativoAblativo
amat-um
amat-u
4
Formación: tema de supino + terminaciones de la cuarta declinación.
2. Sintaxis.
La forma de acusativo (-um) se utiliza con verbos de movimiento para expresar
finalidad:
Legati a Roma venerunt questum iniurias
Cubitum discessimus
La forma en -u sirve para dativo y ablativo. El supino en -u se emplea tras adjetivos
que significan bello, bueno, digno, fácil, útil, etc.:
Horribile dictu
Difficile factu
Dignum memoratu
El ablativo conserva su sentido de procedencia en algunos usos aislados:
Primus cubitu surgat, postremus cubitum eat.
5
CONJUGACIÓN PERIFRÁSTICA ACTIVA
La conjugación perifrástica activa se forma con el PARTICIPIO DE FUTURO del
verbo conjugado más el verbo SUM como auxiliar. Expresa futuro próximo,
intención o inminencia.
scripturus sum, 'voy a escribir' (presente de indicativo)
facturus erant, 'iban a hacer' (imperfecto de indicativo)
Durante el período clásico, en pocas ocasiones expresa obligación:
quoniam eo miseriarum venturus eram, 'puesto que yo tenía que llegar a tal punto de
desgracia'.
CONJUGACIÓN PERIFRÁSTICA PASIVA
La conjugación perifrástica pasiva se forma con el GERUNDIVO del verbo
conjugado más el verbo SUM como verbo auxiliar. Expresa obligación.
Delenda est: 'ella ha de ser destruida' (presente de indicativo)
El complemento agente se expresa en DATIVO:
Consilium capiendum est mihi: 'Tengo que tomar la decisión' (lit. 'la decisión ha de ser
tomada por mí')
EJERCICIOS CON LAS FORMAS NOMINALES DEL VERBO
1. Caesari magna spes erat oppidi capiendi.
2. Multos libros legendo multa didici.
3. Hoc facillimum factu mihi videtur.
4. In senatum legati missi sunt pacem petitum.
5. In his locis Caesar naves parandi causa moratur.
6. Milites ad hostes repellendos saxa conicere coeperunt.
7. Haedui, cum se suaque ab Heluetiis defendere non possent, legatos ad
Caesarem mittunt rogatum auxilium
8. Caesar ex captivis cognovit auxilia a Gallis exspectari.
6
9. Consuli nuntiatum est hostes flumen transisse et ad castra adesse.
10. Hieronymus legatos Carthaginem misit ad foedus cum Hannibale faciendum.
11.
Galli locum oppido condendo ceperunt.
12. Galli ad petendam pacem legatos mittunt
13. Postero die Petreius cum paucis equitibus occulte ad exploranda loca
proficiscitur
14. Pastores urbi condendae locum elegerunt
15. Consul aptus administrandae rei publicae erat
16. Saguntini ad portam tuendam concurrunt
17. Puer cupidus fabularum legendarum erat
18. Caesar eis quos in castris retinuerat discedendi potestatem fecit
19. Romani tela iacendo hostes a castris repulerunt
20. Ad cenandum Romani in lecto accumbere solebant
21. Pompeius hiemandi causa in Vascones se recepit
22. Cupiditas ludendi omnes pueros inuasit
23. Caesar artem belli gerendi bene sciebat
24. Frater meus in ripa fluminis sedere solebat ad pisces capiendum
25. Iuuenis ad epistulam legendam consedit
26. Pueri senem clamando uexauerunt
27. Iudex mihi nullam occasionem respondendi dedit
28. Ancilla tua, fideliter decem annos seruiendo, libertatem meruit
29. Omnes homines debent artem bene dicendi discere
7
30. Tres milites tabernam ad bibendum ingressi sunt
31. Prudenter emendo et uendendo, pater meus diuitissimus factus est
32. Nauis tibi reficienda est
33. Facile intelligitur homines ad diligendos homines esse natos
34. Dux, suos hortatus, proelii committendi signum dedit
35. Crassus nuntios in finitimas ciuitates causa frumenti petendi dimisit
36. Seruis diligenter laborandum erat
37. In hoc loco nobis pugnandum est
38. Flammae exstinguendae sunt
39. Villa nobis aedificanda est
40. Longum iter mihi faciendum erat
41. Discipuli interrogandi sunt
42. Auctores christiani semper dixerunt captiuos non esse interficiendos
43. Caesar statuit classem exspectandam esse
44. Laudanda est militum uirtus ducibus
45. Delenda est Carthago
46. Omnia erant Caesari agenda
47. Legati Gallorum auxilium postulatum aduentant
48. Caesar legionem pabulatum misit
49. Eamus Ioui Optimo Maximo gratulatum
50. Homines delecti Delphos deliberatum missi sunt
51. Nihil dignum memoratu fecit
8
52. Difficilia sunt explicatu poetarum uocabula
53. Quid est tam iucundum cognitu atque auditu quam sapientibus sententiis
54. grauibusque uerbis ornata oratio?
9